Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Over het Onderwijs in de Strafwetten op de Scholen. Naar het Hoogduitsch van D.C.A. Tittman, Hoogl. in de Regtsgeleerdheid te Leipzig. Door Th. van Swinderen, Meester in de vrije Kunsten, Doctor in de Regtsgeleerdheid en Wijsgeerte, enz. - Met het Schoolboek der Strafwetten van ens Vaderland, van den laatstgenoemden. Te Groningen, bij Wouters en Schierbeek, 1810. VIII, 92 en 47 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-:-:

De geleerde van swinderen, aan wiens pen, en zucht voor alles wat verlichting, wetenschappen, en het zedelijk geluk der maatschappij betreft, wij reeds in onderscheiden' vakken meer dan één nuttig geschrift te danken hebben, en die ook in zijne

[p. 354]

betrekking als Schoolopziener alles volijverig wil helpen bijdragen, om het schoolonderwijs en de zedelijke opvoeding der vaderlandsche jeugd meer en meer tot de volkomenheid te doen naderen, - is de Schrijver van dit lezenswaardig Werkje, hetwelk uit twee onderscheidene stukken, het eerste als middel, het laatste als einddoel, is zamengesteld.

Sedert lang namelijk gewenscht hebbende, dat men, vooral na de invoering van een nieuw Lijfstraffelijk Wetboek hier te lande, het onderwijs der kinderen daarin tot een gedeelte van het verbeterd school-onderrrigt maken mogt, (een denkbeeld, waarvan de nuttigheid en gepastheid eenen ieder terstond moet in het oog vallen,) en ziende, dat niemand anders de hand hiertoe aan het werk sloeg, besloot hij zelf de proef te nemen ter vervaardiging van een Schoolboek over de Strafwetten van ons Vaderland, waartoe wij in der daad niemand meer bevoegd kennen, en hetwelk hij dan ook bij dezen levert, makende hetzelve het tweede gedeelte van dit Werkje uit.

Dan de vreemdheid dezer taak voor onze Schoolleeraars, en het gewigt eener goede, doelmatige inrigting van zoodanig een schoolboek en van deszelfs aanwending en gebruik, deed den Heer v.S. besluiten, eene Verhandeling te doen voorafgaan, waarin het nuttige van zulk een onderwijs ontwikkeld, de voorname vereischten van een daartoe geschikt Schoolboek aangewezen, en het regt en heilzaam gebruik er van voorgedragen wierd. Hiertoe koos hij, ten zeer gepasten leiddraad, eene Hoogduitsche Verhandeling van den Heer tittman, die hij echter, als veel lokaals en bij ons minder bruikbaars bevattende, met uitlating en bijvoeging van het noodige, geheel omgewerkt, met aanteekeningen hier en daar verrijkt, en langs dien weg als tot zijne eigene gemaakt heeft, en een' doelmatiger' vorm gegeven voor onze landgenooten. Dit maakt dan ook het grootste gedeelte van dit klein geschrift uit, hetwelk niet minder de aandacht der Staatkundigen, Regtsgeleerden en Wijsgeeren, dan die der Schoolopzieners en Schoolleeraars zelve verdient, dewijl daarin menigvuldige, wijsgeerige en menschkundige wenken, en goede aanmerkingen over de Wetten en derzelver doelmatig onderwijs aan het

[p. 355]

algemeen, gelijk over alle volks-onderrigt in het geheel, voorkomen.

De Verhandeling, in §§, en bovendien in hoofdstukken en onder-afdeelingen, geschift, gaat uit van het nuttige der bekendmaking van de burgerij met den inhoud, het doel, de gronden, en de nuttige strekking der strafwetten, om elk regtmatig te leeren handelen en de misdaden niet zoo zeer te straffen, als wel te voorkomen. - Wijders wordt over de beste, doelmatigste wijze van bekendmaking dier wetten gehandeld, en daaromtrent met reden de voorkeur gegeven aan het onderwijs in de scholen. Het doel van dit onderwijs in de strafwetten wordt nagegaan, en hieruit een tweeledig nader onderzoek geboren.

1. Wat moet er van de strafwetten in de scholen geleerd worden? geene volledige theorie, maar duidelijke begrippen der verbodene handelingen en derzelver ongeoorloofdheid uit haren eigen' aard; de regtmatigheid van derzelver verbod; de aanleidingen tot het grover bedrijf van misdaden: bij welke gelegenheid ontkennend geantwoord wordt op de vraag: of men de kinderen, ter waarschuwing, met zekere onnatuurlijke wanbedrijven moet bekend maken? - De gronden van noodzakelijkheid der straffen tot welzijn van den Staat; de straffen zelve, op de misdrijven bepaald, en derzelver betrekkelijke hoegrootheid; eindelijk, de wijze van onderzoek en vervolging der wanbedrijven. - Na dit alles oordeelkundig en bevattelijk te hebben ontwikkeld, gaat v.S. met tittman over, om te onderzoeken:

2. Hoe dit onderwijs op (in) de scholen moet gegeven worden? of, welke methode men bij hetzelve volgen moete? - Wie het behoore te geven? Hiertoe wordt de Leermeester, boven den Leeraar, gelijk in Duitschland gebruikelijk is, gekozen, en daarvoor laat zich bij ons nog al veel zeggen, hoewel wij anders het onderwijs des Leeraars, bij wijze van katechizatie, verre weg verkiezen zouden, indien daartoe schikkingen te maken waren. - En, wanneer zal dit onderwijs gegeven worden? Naar des Schrijvers oordeel, in het laatste schooljaar. Het een en ander wordt op eene allezins lezens- en nadenkenswaardige wijze beredeneerd, in bijzonderheden nagegaan, en bij die gelegenheid eene oordeelkundige schets gegeven van een

[p. 356]

wel-ingerigt schoolboek tot onderwijs in de strafwetten van ons Vaderland, waarbij de Heer v.S. een scelet of schema gevoegd heeft van zoodanig een schoolboek, ingerigt naar de orde, die in het Lijfstraffelijk Wetboek, door den Koning bij ons ingevoerd, heerscht.

Overeenkomstig dit schema is dan ook het schoolboek zelve, dat er onmiddellijk op volgt, ingerigt, bevattende hetzelve, in den vorm van eene zamenspraak tusschen eenen vader en zijne drie kinderen, waarbij zich v.S. westers bekend Schoolboek der Geschiedenissen van ons Vaderland ten modél koos, onder tien achtereenvolgende afdeelingen, eene regt bevattelijke en natuurlijke voordragt van dat alles, wat kinderen, die de school eerlang gaan verlaten en de maatschappij staan in te treden, aangaande het gewigtig stuk der strafwetten, behoorden te weten. De opschriften dier afdeelingen zijn: Gij moet de wetten van uw land kennen. - Gij moet die (daaraan) gehoorzamen (zaam zijn). - Gij zult uwe overheid en allen, die over u gesteld zijn, eeren. - Gij zult niet doodslaan. - Gij zult niemands gezondheid nadeel toebrengen. - Niemand van zijne vrijheid berooven. - Niemand in zijne eer beleedigen. - Gij zult niet stelen, noch met moedwil of boosheid vreemden eigendom beschadigen. - Gij zult niet liegen noch bedriegen. - Die kwaad doet, wordt zeker gestraft.

Wij hebben dit een en ander met vermaak gelezen, en zouden zoodanig een schoolboek zelfs voor zeer vele bejaarden van den geringeren burgerstand eene allernuttigste huislektuur vinden. Wij wenschen daarom hartelijk dit Werkje in regt vele handen, en bevelen het vooral aan de ernstige overweging der Schoolleeraars, Schoolopzieners, en dier edele Maatschappij, die reeds zoo veel tot de schoone verbetering van ons thans reeds in velen roemwaardig Schoolwezen heeft bijgedragen!

Mogten wij nog iets aanmerken, het zou dan onze twijfeling zijn, of wel de bevattelijkste toon van voordragt der behandelde kundigheden aan de schooljeugd altijd gekozen zij, bij voorb. in de volgende verklaring des vaders, wat geregelde vechterijen zijn: ‘Ik gebruikte dit woord, kind! om deze vechterijen te

[p. 357]

onderscheiden van een zoogenaamd geregeld tweegevecht, hetwelk, na voorafgegane mondelinge, schriftelijke of dadelijke uitdaging en tijdsbepaling, ondernomen wordt tusschen twee personen, in tegenwoordigheid van getuigen, tot wraak of zoogenaamd herstel over wezenlijke of vermeende beleedigingen.’ Deze definitie is zeker te breed, te Logisch, te afgetrokken voor een kind. - Maar, het is ook waar, dat zoo iets bij zulk een onderwerp moeijelijk te vermijden, en het duistere door mondelijken uitleg voor veel toelichting vatbaar is. - Dank hebbe de edeldenkende v.S. voor den arbeid, aan dit nuttig Werkje besteed!