Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 241]

Uittreksels en beoordeelingen.

Eerste Leerrede gehouden in de Nieuwe Kerk te Sebaldeburen, benevens eene Oudheidkundige Verhandeling. Door den Predikant, Nicolaus Westendorp. Te Groningen, bij J. Oomkens, 187 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-10-:

Te Sebaldeburen, een Dorpje ruim drie uren van Groningen in het Westerkwartier, is in de plaats van het oude vervallene Kerkgebouw, eene nieuwe kerk gesticht. De Eerw. westendorp hield in dezelve de eerste Leerrede den 22 November 1807, welke hij, volgens gedane belofte in het licht heeft gegeven in het jaar 1809. Deze vertraging der Uitgave is toe te schrijven, aan de verzameling der stoffen tot de bijgevoegde Oudheidkundige Verhandeling, aan de tusschen beide voorkomende ziekte en het overlijden van des Predikants Vader, en gelijk zijn Eerw. er zediglijk bijvoegt, aan zijne krachtige slingeringen, door de vreeze van niet te zullen voldoen.

Deze vrees blijkt, bij de uitkomst, noodeloos te zijn geweest. En ten opzigte der Leerrede en der Verhandeling is de Predikant westendorp gelukkig geslaagd. Beiden leveren blijken van 's mans kunde en schrander oordeel, en verdienen gelezen te worden. De Leerrede over lucas VII: 4, 5. heldert den Tekst beknoptelijk en doelmatig op, en brengt dien geleidelijk over tot de gelegenheid, bij welke de Leerrede gehouden is. De gebeden zijn ernstig, nadrukkelijk, gemoedelijk, en gerigt naar het oogmerk. De stijl is duidelijk, overredend, de taal zuiver en beschaasd. Met één woord, de Leerrede draagt den stempel van kunde, bekwaamheid, en oordeel, en verdient eene voorname plaats onder gelegenheidsleerredenen.

Achter de Leerrede volgen Bladz. 39-42 eenige weinige aanmerkingen ter opheldering van deze en gene bijzonderheden, in den Tekst voorkomende, tot nadere staving van hetgeen in de Leerrede zelve desaangaande gezegd was: en achter deze aanmerkingen Bladz. 43-50. een Berigt wegens het stichten der nieuwe Kerk te Sebaldeburen, en eindelijk van Bladz. 50

[p. 242]

t t het einde: Ondheidkundige aanmerkingen, inzonderheid met betrekking tot Sebaldeburen.

Ten aanzien van deze ontschuldigt zich de Leeraar, in een Berigt aan den Lezer, dat hij zich naar het gebruik geregeld heeft, reeds voor hem, in dat oord ingevoerd, om bij soortgelijke gelegenheid bij een te verzamelen, hetgeen den vroegeren en lateren toestand van eene plaats betreft, en dat bij de inwijdings-redevoering mede te deelen. Dan ook dit gedeelte van 's mans werk behoeft geene verontschuldiging. Deze verhandeling trouwens getuigt, tot 's Schrijvers eer, dat hij een ijverig en ervaren naspoorder is der Vaderlandsche geschiedenis en Oudheden, en bevat verscheidene bijzonderheden omtrent dat gedeelte van ons vaderland, in hetwelk Sebaldeburen gelegen is, blijkens den inhoud; handelende de schrijver. I. Over de ligging van Sebaldeburen, doch dit slechts kortelijk. II. Over den naams oorsprong: Buren hetzelfde als Buurt van sebaldus, zijnde een Heilige, wiens verjaardag invalt op den 19 Augustus, van wien Blaaz. 57 uit het Martyrologium eenig berigt gegeven wordt. III. Wordt de uitgestrektheid van dit Dorp in voormalige tijden en tegenwoordig aangewezen. Belangrijk is het vierde Hoofdstuk: over den oorsprong en hoedanigheid der landen ter opheldering van verscheidene bijzonderheden uit de Natuurlijke Historie van dat oord. In het vijfde Hoofdstuk wordt de vraag onderzocht: Wanneer het Dorp Sebaldeburen gesticht is? meer algemeen gewigtig is weder het zesde Hoosdstuk: Over het bedijken, en het zevende over de waterlossingen. Het achtste vervat kerkelijke bijzonderheden en IX Sebaldeburens vorigen en tegenwoordigen toestand, en het X handelt over de spraak, den trap van Cultuur, en zeden en manieren van dit oord.

Volgens het berigt van den Predikant westendorp staan die van Sebaldeburen nog op eenen lagen trap van beschaving, ‘Allen,’ dus lezen wij Bladz. 138, ‘kunnen hier op verre na niet lezen of schrijven: velen die nog lezen kunnen, lezen slecht; weinigen kunnen dit behoorlijk doen. Er zijn velen, die niet meer schrijven kunnen, dan hunnen naam; eenige weinigen schrijven redelijk. Doch thans stelt men hier veel meer prijs op deze wetenschappen: ook is

[p. 243]

het onderwijs, welke voor eenige weinige jaren niet met al waardig was, hier thans zeer wel. De bejaarde lieden beklagen zich over niets meer, dan dat het hen aan gelegenheid ontbroken hebbe, tot het leeren, en men moet hen het regt doen van te verklaren, dat zij het beter onderwijs met alle bereidvaardigheid ondersteunen. Er is geen enkele, die de rekenkunde verstaat: hunne vlugheid in het dagelijksch rekenen doet mij nogtans dikwijls de geheimvolle donkerheid beklagen, waarin men ook deze onontbeerlijke wetenschap voorheen gestort heeft. -’

‘Met het lezen van nieuwe werken houdt zich slechts eene enkele op: er wordt bijna niet gelezen. De meesten hebben zelfs tegen latere werken een vooroordeel. Sommige huisgezinnen hebben geen boek, anderen alleen den bijbel, eenige bovendien nog een gebedeboekje of bloemhofje, of een paar kleine methodistische blaadjes, die door omloopsters verkocht worden. Zeer weinigen hebben den een' of anderen schrijver over den Catechismus, en een boek met predikaties. Brakel is hier van al de schrijvers het meeste in achting. Hij en Cats zijn hier haast alleen bekend.’

Niet veel gunstiger is het tafereel, hetwelk de Predikant ophangt van de godsdienstigheid en zeden dezer dorpelingen, evenwel prijst hij hen tusschen beiden bijzonder wegens gulheid, bescheidenheid en opregtheid in den omgang, enkelen uitgezonderd enz.

De XI of laatste afdeeling behelst eenige Bijlagen, behoorende tot deze Verhandeling, bestaande in verscheidene oorspronkelijke stukken, welke den lief hebberen der Friesche en Groningsche oudheden niet onaangenaam zullen zijn en geheel op het einde eene kleine lijst van eenige woorden, welke aan dit oord bijzonder eigen zijn.