Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 230]

Leerwijze van H. Pestalozzi: (,) bevattende de drie aanvangspunten van zijn Onderwijs. Door P.J. Prinsen. Te Leyden, bij D. Du Mortier en Zoon. VIII en 136 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-5-:

Niets is gemakkelijker, dan het gehengen der kinderen met eene menigte klanken te beladen, welke zij, bij tijd en wijle, tot groote stichting der lief hebbende en opgetogene ouderen en vrienden, even zoo werktuigelijk en geleidelijk (si Dîs placet!) lossen als zij dezelve ingeladen hebben, en waarbij derzelver ijdele verwaandheid op kundigheden, welke zij niet bezitten, niet weinig gevoed, en, behalve de eigenlijke verwaarloozing van het verstandsvermogen, tevens tot hun geheel zedelijk bederf de grond gelegd wordt: maar der kinderen edelste zielskrachten te ontwikkelen, van jongs af hunne scherpzinnigheid, hun verstand (het vermogen om denkbeelden te zamen te voegen en te scheiden) hun kenvermogen en hun oordeel op te scherpen en te oefenen, dat was altijd de groote prijsvraag van alle doordenkende Onderwijzers en Opvoeders. Zeker is het, dat velen daartoe geene ongeschikte wegen hebben ingeslagen; vooral zij, die van de Wiskundige wetenschappen zich bedienden, om hunnen leerlingen te leeren denken, en niet min zij, die de Geschiedenis, de Natuurlijke Historie, enz., of andere wetenschappen, welke zigtbare en voor kinderen in het dagelijksche leven kenbare voorwerpen behelzen, met oordeel en toepassing onderwezen: maar het is niet min onwedersprekelijk, dat zij eenen grooten omweg maakten, om tot hun doel te komen.

Voor den edelen pestalozzi, wiens verdiensten en moeiten voor de belangen van het onderwijs, waaraan hij zich, met eene voorbeeldelooze opoffering van zich zelven, geheel toewijdde, alom bekend zijn, voor dezen cerbiedwaardigen man was het bewaard, den waren, en, onzes inziens, eenigen mogelijken, weg te vinden, om den kinderen van jongs af te leeren alle voorwerpen, welke onder het bereik van hun

[p. 231]

aanschouwend vermogen komen, regt te leeren kennen, en door de aanschouwing hun verstand behoorlijk te vormen. De onsterfelijke kant, die ons den tijd en de ruimte als de noodzakelijke vormen, waarin alle voorwerpen aanschouwd worden, heeft leeren kennen, had hem den weg gebaand: immers vond hij, P., in deze denkvormen het begeerde en langgezochte onderwerp, waarmede aan al de vereischten van het verstand-ontwikkelend onderwijs kon voldaan worden: namelijk 1) aanschouwelijkheid en 2) noodzakelijkheid in het bewustzijn. Of met andere woorden: de algemeene eigenschappen van getal en maat, zonder welke er geen zinnelijk voorwerp kan gedacht worden, zijn en aanschouwelijk en noodwendig, en daarom het eenige aanschouwelijk voorstelbare middel om het verstand te vormen. Van het gewigt dezer uitvinding was de verdienstelijke man zoo doordrongen, dat hij ergens zeide, en met grond mogt zeggen: ‘Zoo mijn leven eenige waarde heeft, dan bestaat het daarin, dat ik het Quadraat ten grondslag eener leerwijs leide, ten einde alle voorwerpen regt te leeren beschouwen.’

De voortreffelijke Onderwijzer prinsen bewees onzen Landgenooten eenen zeer belangrijken dienst, met het opstellen van dit beknopte en vrij duidelijke berigt der drie aanvangsgronden van pestalozzi's leerwijze. Het Boek der Moeders als bekend onderstellende, toont hij aan, hoe men zich van de daarin voorgedragene leerwijze bedienen, en hoe men dezelve uitbreiden en voortzetten moet, ook en vooral in de scholen. Dit geeft den Schrijver aanleiding, om tot de hoogere Leermethode over te gaan, waarvan hij, na de noodige voorbereidingen, aantoont, dat zij eigenaardig geschikt is, om de verstandelijke vermogens der kinderen gemakkelijk en geregeld te ontwikkelen; om dit te doen ten aanzien van al de verstandelijke vermogens te gelijk en eenparig, zonder verwaarloozing van een derzelve; en dat zij de beste behoedmiddelen in zich bevat tegen de waanwijsheid en het vooroordeel, de al te gewone gebreken van kinderen, die in wetenschappen eenige gelukkige vorderingen maken. Eindelijk gaat de Schrijver over tot eene praktische ontwikkeling van het gebruik, dat er in deze leerwijs van de getal- en maatverhoudingen gemaakt wordt; tot

[p. 232]

opheldering waarvan de drie platen, zijnde de eenheidstafel en twee breuktasels, kunnen dienen, of liever, waartoe deze tafelen worden ten grond gelegd. Alles wordt besloten met eenige rekenkundige min en meer moeijelijke voorstellen, welke door de leerlingen van P. gemakkelijk worden opgelost.

Onze Schrijver heeft zich, in dit berigt, bij voorkeur van grüner's Briefe aus Burgdorf bediend; of eigenlijker, het grootste en Theoretische gedeelte van dit Werkje van prinsen is eene vertaling van grüner; waarom hiervan bij voorkeur gebruik gemaakt zij, weten wij niet; wij houden het Exposé de la Méthode élémentaire de h. pestalozzi van d.a. chavannes voor duidelijker, geregelder en vollediger; of verkoos de Schrijver een Duitsch werk, in de Briefe aus München-Buchsee van w.c.c. von türk zou hij meer ter opheldering gevonden hebben. Ondertusschen is het niet onbelangrijk hier aan te merken, dat de vorm dezer leerwijs nog onvast is, dewijl P. nog steeds naar eenen beteren vorm zoekt, dan hij in de hier medegedeelde tafelen gevonden had; en Rec., die voor het overige van het ware en doelmatige der Pestalozzische leerwijze overtuigd is, was zelf getuige van het gebrekkelijke en onvoldoende van het gebruik der tafelen. Een der eerste gebreken is, dat het getal der strepen in ieder vak van de lagere rijen der eenheids- en der eerste breuktafel, en in bijna al de vakken der tweede breuktafel, niet aanschouwelijk kan gekend worden, gelijk blijkt, als men eens zulk een vak geheel aszonderlijk en buiten deszelfs plaats op de tafel aan de kinderen vertoont: waarmede iedereen ziet, dat dit onderwijs door de tafelen in een nadeelig geheugenwerk overgaan, en al het nut der aanschouwende leerwijs zou moeten verloren worden. Ten besluite prijzen wij het Wochenschrift für Menschenbildung von heinrich pestalozzi und seinen Freunden aan allen, die den geest en de leerwijze des edelen kindervriends regt willen leeren kennen, ten ernstigste aan.