Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 122]

Korte Schets van de allereerste uitvinding, en verderen voortgang in het vervaardigen der Orgelen, tot op dezen tijd; door Joachim Hess, Organist en Klokkenist te Gouda, enz. Met eene Plaat Te Gouda, bij W. Verblaauw, 1810. 35 Bladz, met eene uitslaande Figuurplaat. In Quarto. De prijs is ƒ :8:

In dit kleine Werkje heeft de Heer hess eenige aanteekeningen, betreffende de eerste uitvinding en achtereenvolgende verbeteringen der Orgelen bijeen verzameld; gevende dezelve, in het Voorberigt, ook voor niet meer dan Uittreksels op, welke hij enkel hier en daar uit onde Werken, in de Hoog- en Nederduitsche talen, die grootendeels uitverkocht zijn, of althans zelden voorkomen, getrokken, en nu eens woordelijk, dan weder zakelijk gevolgd heeft, bij sommige tusschenbeide zijne eigene gedachten voegende, tevens met oogmerk, om hetzelve tot een Aanhangsel te doen dienen van zijnen, voor 38 jaren uitgegevenen, Luister van het Orgel.

In hoe verre echter de Lezer, juist omdat het enkel bijeenvergaderde aanteekeningen zijn, niet van den Schrijver, gelijk hij zich op Bladz. I van het Voorberigt uitdrukt, verwachten kan, dat dit Werkje in eenen sierlijken en welgeordenden stijl te voorschijn kome, kunnen wij niet volkomen beslissen. Zekerlijk valt het moeijelijk, vele en onderscheidene uittreksels in een geregeld verband te brengen en in een' gelijkmatigen stijl voor te dragen; doch dat dit voor een geoesend Schrijver echter niet onmogelijk zij, blijkt uit een groot aantal Werken van geleerde Mannen, die over Oudheden geschreven en veler onderscheidene meeningen echter tot een zeer goed en welgeordend geheel hebben weten te vereenigen; en wat de sierlijkheid van stijl aangaat, de Auteur kan hier toch geene Redeneerkundige Sieraden, Tropen, Figuren, enz. der Rhetorica op het oog hebben; wijl die juist in den eenvoudigen en klaren stijl, welke in eene wetenschappelijke Verhandeling gebezigd moet worden, niet voegen, en zelss als misslagen aangemerkt worden.

Recensent gelooft eer, dat de meening des Schrij-

[p. 123]

vers is, dat het hem, als niet gewoon zijnde in het vak van geleerde Oudheidkunde te schrijven, wijl zijn beroep daar geene regtstreeksche aanleiding toe geeft, moeijelijk gevallen is, om deze verscheidene uittreksels in een geschikt verband bijeen te plaatsen; en zekerlijk zoude er ook op den stijl van dit Werkje wel eenige aanmerkingen te maken zijn; bijaldien het als een Letterkundig Stuk voorkwame; doch daar hier een Kunstenaar over zijne kunst spreekt, die met de Letterkunde in geen onmiddellijk verband staat, kan men het hem wel ten goede houden, dat hij zich meer op zaken, dan wel op woorden toegelegd hebbe.

En, in der daad, zij, die het Werk van den Hoogleeraar s. van til, betiteld: Dicht- Zang- en Speelkunst zoo der Ouden als bijzonder der Hebreen, en eenige Latijnsche Schrijveren, als zijn: polydorus virgilius, cassiodorus, bulengerus, barleus, isaak vossius, en anderen, niet kennen, of niet gelezen hebben, zullen hier veel merkwaardigs omtrent den oorsprong en het eerste gebruik der Wind- en Water-Orgelen aantreffen.

Voorts handelt de Schrijver, in het Tweede en volgende Hoofdstukken, over de voortreffelijkheid der Orgelen in het algemeen en de hoedanigheid der alleroudste Orgelen in het bijzonder, en van de uitvindingen tot verbetering derzelve, welke hij insgelijks met de getuigenis van verscheidene Schrijvers bevestigt; besluitende zijn Werkje, dat in negen Hoofdstukken verdeeld is, eindelijk met zeer nuttige aanmerkingen over de bewaring en instandhouding van een Orgel.

Wij kunnen het derhalve aan al wie eenige inlichting in de Historie der Orgels begeeren, en inzonderheid aan alle Organisten, met nadruk, als zeer leer zaam, en zelfs voor laatstgenoemden als onmisbaar, aanprijzen.