Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 109]

Hoe zal het, volgens den Bijbel, na den dood met onze zielen gaan? Uitlegkundig onderzocht door G. Benthem Reddingius, Doctor der Godgeleerdheid en Predikant te Assen. Te Groningen, bij W. Zuidema, 1810. VIII en 154 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-5-:

De geleerde Schrijver had deze Verhandeling opgesteld ter beantwoording eener Prijsvraag van het Haagsch Genootschap ter verdediging van den Christelijken Godsdienst, vorderende ‘een naauwkeurig onderzoek, wat wij naar de leer des Bijbels, van den staat der ziele, tusschen den dood en de wederopstanding der ligchamen te denken hebben;’ doch dezelve werd niet bekroond, omdat ze, hoewel veel goeds behelzende, naar het oordeel der Beoordeelaren niet genoeg aan het bepaald oogmerk der vraag beantwoordde.

Daar dit de waarde der Verhandeling op zich zelve niet verminderde, besloot de Schrijver, door de erkentenis van het veelvuldige goede in dezelve en door het aanzoek van vrienden hiertoe aangemoedigd, om dezelve in het licht te geven; en dit strekt ons tot blijdschap, daar deze Verhandeling in der daad veel, en zelfs zeer veel goeds in zich behelst, en het jammer zoude geweest zijn, dat al de moeite en arbeid, door den kundigen Schrijver aan dezelve besteed, ware verloren gegaan.

De Schrijver houdt de H. Schrift voor de eenige bron, waaruit wij onze kennis van hetgeen er na den dood met ons voorvallen zal, putten kunnen; en daar dezelve nergens opzettelijk en breedvoerig van den afgescheiden' staat handelt; maar derzelver leer omtrent dit stuk door den geheelen Bijbel verspreid is, en alles, wat men daarvan in denzelven vindt, in enkele uitdrukkingen en kleine wenken bestaat; zoo acht hij het, om die reden, noodzakelijk, dat de Bijbelleer hieromtrent, naar de regelen der gezonde Uitlegkunde, bijeengebragt, ontwikkeld, opgehelderd, vergeleken en tot één geheel gebragt worde: en dit is dan ook hetgeen hij in deze Verhandeling zoekt te doen.

[p. 110]

Dit plan des Schrijvers is, onzes inziens, zeer goed. Hij slaat zoo doende den eenigen veiligen weg in, om tot kennis te komen van die voor ons belangrijke zaken, waaromtrent wij geene berigten ontvangen kunnen, en van welke al de overdenkingen onzer Rede ons niets met zekerheid kunnen zeggen. -

Hij verdeelt zijne Verhandeling in de zes volgende Afdeelingen:

I. Leer van den staat der zielen na den dood in de geschiedenis van Mozes. Bladz. 9-20.

II. De leer van den staat der zielen na den dood van den leeftijd van Mozes, tot op David. Bladz. 20-45.

III. Leer van den staat der zielen na den dood in de Gezangen van David en zijne Tijdgenooten. Bladz. 46-68.

IV. Leer des Bijbels omtrent den staat der zielen na den dood van Salomo tot de Babijlonische gevangenis. Bladz. 68-91.

V. De leer des Bijbels omtrent den staat der zielen na den dood, van de Babijlonische gevangenis tot op Christus. Bladz. 91-104. Hierbij worden ook de Apokrijfe Boeken aangehaald.

VI. De leer des Nieuwen Testaments nopens den staat der zielen na den dood. Bladz. 104. Verdeeld in de twee volgende onder-afdeelingen.

A. De leer van Jezus Christus nopens den staat der zielen na den dood. Bladz. 105-127.

B. De leer der Apostelen nopens den staat der zielen na den dood. Bladz. 128-144.

En dit alles wordt met gepaste aanmerkingen, vermaningen en opwekkingen besloten. Bladz. 145-154.

Uit deze opgave kunnen onze Lezers eenigzins zien, op welk eene wijze onze Schrijver zijn voorgesteld doel zoekt te bereiken, en welke belangrijke zaken zij hier behandeld kunnen vinden.

Het geheel getuigt van 's mans diepen eerbied voor den Bijbel, en van zijne grondige ervarenheid in deszelfs uitlegging: men vindt hier menige Bijbelplaats voortreffelijk opgehelderd, de leer der onsterfelijkheid in het O.V. goed gehandhaafd, en met een welwikkend oordeel het meer en min zekere onderschèiden. De Verhandeling is niet alleen den met roem beken-

[p. 111]

den Schrijver waardig; maar doet ook de Faculteit eere aan, welke hem ongezocht met de Doctorale waardigheid bekleed heeft.

Hiermede willen wij evenwel niet zeggen, dat wij het met den Schrijver in de opvatting en verklaring van alle bijgebragte Bijbelplaatsen eens zouden zijn. Bij voorb.

Gen, VI: 2, waar men van kinderen van God en kinderen der menschen leest, verstaat R., door kinderen van god, de zoodanigen, die geloofden, dat zij tot god zouden worden opgenomen, als zij stierven; en door kinderen der menschen dezulken, die geloofden, dat zij alleen voor deze aarde bestemd waren, en die dat geloof toonden door een zedeloos gedrag: en zoo vindt hij hier de leer, dat de Godvruchtige menschen na den dood bij god komen: - zou deze hier gevondene leer er niet in gezocht, en ten gevolge van het zoeken, er in gevonden zijn? -

Wij zouden meer dergelijke bedenkingen kunnen opperen; doch ons bestek gedoogt niet alle Schriftplaatsen ten toets te brengen. - Alleen willen wij nog slechts van twee plaatsen uit het N.V. gewagen, waaromtrent wij op het gezegde onzes Schrijvers min of meer bedenking hebben.

De eerste is joann. XIV: 2, 3. In het huis mijns Vaders zijn vele woningen, enz. Onzes inziens verdient de gelukkige verklaring, door van der palm in zijne uitmuntende Leerredenen, I D., Bladz. 52, volgg., van deze plaats gegeven, boven elke andere de voorkeur. - Het geheel gezegde is in beeldspraak vervat. Deze is ontleend van het paleis eens Konings, en wel eens Oosterschen Konings, wiens paleis of serail eene halve stad is, binnen welker muren en poorten zich de eerste Staatsdienaren en voornaamste Ambtenaren ophouden. - Gelijk meermalen de hooge god, als Opperheer van het Geheelal, wordt voorgesteld als een Koning, wiens troon de hemelen is, en om wiens troon heerlegers van Engelen staan, zoo spreekt onze Heer J.C. hier van het groote Paleis gods, en Hij zegt, dat Hij derwaarts gaat, om zijnen leerlingen in hetzelve eene plaats te bereiden: deze zouden derhalve eens in gods heerlijk Paleis wonen, gelijk de eerste Rijksgrooten in het Paleis huns Konings.

[p. 112]

En dit komt dan, naar het inzien van Recenfent, overeen met eene dergelijke zinnebeeldige spreekwijze, die in den eersten opslag een ander aanzien heeft; de spreekwijze namelijk van God te zien, matth. V:8 en elders voorkomende, welke daarvan ontleend is, dat de eerste Rijksgrooten in het O.V. doorgaans genoemd worden, diegenen, die 's Konings aangezigt zien, en welke dus gelijken oorsprong heeft.

In beide spreekwijzen wordt dan te kennen gegeven, dat zij, als het ware, de eerste Rijksgrooten en gunstelingen gods zouden wezen. - Dit is zeker nog figuurlijk. Maar hoe zoude er toch van zaken, buiten het bereik onzer zinnen gansch en al gelegen, tot ons op eene andere wijze, dan in zinnebeelden, gesproken kunnen worden? - Wij kunnen zeker deze zinnebeeldige taal niet te zeer drukken, en wij zouden vergeefsche pogingen aanwenden, wanneer wij derzelver inhoud tot stellige en bepaalde denkbeelden wilden ophelderen. Genoeg, dat ons dus de hoogstmogelijke gedachte van toekomend geluk wordt ingeboezemd; want was het in het Oosten de hoogste eer en het grootste geluk, in het paleis des Konings te wonen en deszelfs aangezigt te zien, welk een onbeschrijfelijk groote eer en geluk moet het dan zijn, hetwelk ons voorgesteld wordt, als een wonen in het paleis gods en zien van god. - En dit brengt ons van zelve op de

Tweede plaats 1 joann. III: 2, omtrent welke de Schrijver geene keuze durst doen, of men hij invullen, dan of men het lezen moete, en gevolgelijk, welke de zin van den tekst zij. -

Dit verwondert ons van eenen man als reddingius; als men den tekst in het Grieksch leest, dan staat er het van zelve; en zonder de dringendste reden zou men hier hij niet mogen invullen. - Die reden is er niet, dewijl de tekst, zonder die invulling, eenen goeden en zelfs schoonen zin oplevert, en bij de invulling van hij moeijelijk wordt: - wij althans begrijpen niet, hoe van christus gebezigd deze twee gezegden te zamen hangen: wij zullen hem gelijk zijn: want wij zullen hem zien gelijk hij is. In den vorm eener sluitrede gebragt, zou men dan dus moeten kunnen zeggen: al wie christus zien zal, gelijk hij is, zal hem gelijk zijn. Wij zullen

[p. 113]

hem zien, enz., derhalve. Doch wie gevoelt dan niet, hoe zeer deze redenering mank gaat, daar eens alle oogen, ook diergenen, welke hem doorstoken hebben, hem zien zullen. - Anders is het, wanneer men het van god opvat: alleen de reinen van harte toch zullen god zien; en dus kan men ten aanzien van god zeggen: wij zullen hem gelijk zijn: want wij zullen hem zien, gelijk hij is. - Doch ons bestek gedoogt niet dit breeder uit te halen. -

Wij eindigen met dit Boekje aan het ernstigst onderzoek aan te prijzen; en met de hartelijkste zegenbede over den waardigen Schrijver en zijnen nuttigen arbeid. -