Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Bijzonderheden, ontleend uit de mengelwerken van E. Gibbon, Esq.

‘Wij zijn schuldig, uit de Miscellaneous Works of e. gibbon, eene en andere bijzonderheid te ontleenen^(*). Wij gaan voort om die schuld te voldoen. Veel, zeer veel, komt in dit Werk voor, alleen voor Engeland, en bepaaldelijk voor het Tijdsgewricht, waarin hij schreef, geschikt. In gevolge hiervan zullen onze Bijzonderheden noch veelvuldig zijn, noch lang vallen. Thans bepalen wij ons tot twee, die hemzelven betreffen; het een in zijne jeugdige jaren, en het ander, toen hij als Staatsman zich vertoonde. Fragmentswijze zullen wij ze mededeelen.’

- Ik twijfel voort te schrijven, uit vreeze van uitgelagchen te zullen worden, nu ik aan het onderwerp van mijne vroegtijdige Liefde kom. Door het woord Liefde versta ik niet de beleefde oplettendheid, de galanterie zonder vooruitzigt of hope, welke in den geest der Ridderschappe den oorsprong heeft, en als ingeweven is in het maaksel der Fransche zeden.^(†). Ik versta

(*) Zie hier boven, bl. 503.

(†) Gibbon mogt, zoo lang en zoo veel onder de Franschen verk eerende, als Franschman spreken.

[p. 547]

door Liefde de vereeniging van verlangen, vriendschap en teederheid, welke ontstoken wordt door ééne enkele der Sekse, haar de voorkeuze doet geven boven alle de overige harer Kunne, en haar bezit zoekt, als de hoogste of eenige gelukzaligheid dezes levens.

Ik behoef mij niet te schamen over het voorwerp mijner keuze, en, schoon mijne Liefde niet slaagde, ben ik er grootsch op, dat ik mij éénmaal in staat bevond, om zulk eene zuivere en verhevene aandoening te gevoelen^(*).

De persoonlijke aantrekkelijkheden van Mejuffrouw susan curchord werden opgeluisterd door de begaafdheden en deugden harer ziele. Hare tijdelijke middelen waren gering, doch hare Familie achtenswaardig. Hare Moeder, in Frankrijk geboren, had aan hare Godsdienstbelijdenisse de voorkeuze boven haar Vaderland gegeven. Het Beroep van haren Vader bluschte de Gematigdheid en Wijsbegeerte van zijne gesteltenisse niet uit^(†). Hij leefde welte vrede van een gering Inkomen en werkzaam Beroep als Kerkleeraar te Crassy, in het gebergte, 't welk Pays de Vaud van Burgondie scheidt. In de eenzaamheid van een afgelegen Dorp gaf hij eene uitmuntende en zelfs geleerde opvoeding aan zijne eenige Dochter. Zij overtrof zijne hope, door hare vorderingen in wetenschappen en taalkennis. Ter gelegenheid van hare korte bezoeken bij een en ander Bloedverwant te Lausanne, was het vernuft, de schoonheid en geleerdheid van Mejuffrouw curchord het voorwerp van algemeene toejuiching.

Het berigt van zulk eene zeldzaamheid wekte mijne nieuwsgierigheid op. Ik zag haar - en ik beminde haar. Ik vond haar geleerd zonder gemaaktheid, levendig en aardig in de zamenleving, zuiver van gevoelens, en fraai van zeden. Mijne eerste schielijk opwellende aandoening werd versterkt door den omgang en eene nadere kennismaking. Zij vergunde mij ten huize haars Vaders een en andermaal een bezoek af te leggen. Ik bragt daar eeni-

(*) Gibbon is nimmer gehuwd geweest. Dat hij verder voor verliefdheid vatbaar ware, blijkt uit zijne ontmoeting bij Mevrouw de crouzas. Zie Vaderl. Letteroeff. 1804. IIde D. bl. 383.

(†) Zoodanig een trek, mag men aanmerken, is de ingeving niet van den geest der Gematigdheid, of van ware Wijsbegeerte.

[p. 548]

ge gelukkige dagen door in het gebergte van Burgondie, en hare Ouders gaven mij hoop op eene nadere verbindtenis. In eene stille verblijfplaatse bleef de vrolijke luchthartigheid der jeugd in haren maagdelijken boezem niet onaangedaan. Zij luisterde naar de stem van waarheid en van drift, en ik mogt hope koesteren, dat ik eenigen indruk gemaakt had op een deugdzaam hart.

In Crassy en te Lausanne vierde ik bot aan mijnen droom van gelukzaligheid. Maar, bij mijne wederkomst in Engeland, ontdekte ik welhaast, dat mijn Vader geenszins het oor wilde leenen aan den voorslag van deze vreemde Echtverbindtenis; en zonder diens toestemming was ik niet in staat dit Huwelijksplan voort te zetten. Na een moeijelijken tweestrijd onderwierp ik mij aan mijn lot. Ik zuchtte als Minnaar, doch gehoorzaamde als Zoon.

De wond mijns harte werd allengskens genezen door tijd, afwezigheid, en de werkzaamheden eener nienwe leefwijze. Mijne genezing werd bespoedigd, door in het zekere te vernemen, dat Mejuffrouw curchord vrolijk en opgeruimd bleef; en mijne Liefde veranderde in hoogachting en vriendschap. - Korten tijd daarna overleed de Leeraar van Crassy. Zijn inkomen hield met zijn leven op. Zijne Dochter vertrok naar Geneve, en won schaars den kost voor zich en hare Moeder: dan, in dezen vernederden staat bleef hare eere onbevlekt, en haar gedrag geheel onberispelijk.

Een rijk Bankier van Parijs, een Burger van Geneve, had het geluk en het verstand van dien onwaardeerbaren schat te ontdekken en in bezit te krijgen. In de Hoofdstad van smaak en weelde bood zij zoo overwinnenden wederstand aan de verzoekingen des rijkdoms, als zij de hardigheden der behoefte verdragen had. - Het verstand haars Echtgenoots heeft hem tot een der in 't oog loopendste standen in Europa verheven. In elken lotwissel van voorspoed en ongenade heeft hij mogen rusten op den boezem eener getrouwe Vriendinne. Mejuffrouw curchord is thans de Echtgenoote van den Heere necker, den Staatsdienaar en misschien den Wetgever van de Fransche Monarchie.

- Door de Vriendschap van Mr. (thans Lord) eliot, die mijne oudste Nicht trouwde, was ik gekozen voor het vlek van Leskeard. Ik nam zitting, bij den aanvang der

[p. 549]

hoogloopende geschillen tusschen Groot-Brittanje en Amerika, en onderschraagde met eene opregte stem de regten, schoon misschien niet de belangen, van het Moederland. Na eene vlottende bedriegelijke hope, veroordeelde de voorzigtigheid mij, te berusten in den nederigen staat van een stommen. Door de natnur en door mijne opvoeding vond ik mij niet gewapend met onverschrokke kracht van ziel os stem.

Vincendum strepitus & natum rebus agendis.

Mijne schroomvalligheid werd door hoogmoed onderschraagd, en zelss het welslagen van mijne pen ontnam mij den moed om de proef van mijne stem te nemen. Maar ik woonde de geschilvoeringen bij van eene vrije zamenkomst. Ik luisterde naar den aanval en de verdediging van welsprekendbeid en rede. Ik had een regt inzigt in de karakters, oogmerken en driften der voornaamste Mannen van dien tijd. De zaak des Rijksbestuurs werd met veel bekwaamheids verdedigd door Lord north, een Staatsman van onbevlekte eerlijkheid en volkomen meester in het twistredenen; hij kon met even dezelfde behendigheid de wapenen der redeneerkunde als die van het belagchelijke bezigen. Hij zat in den Raad der Schatkamer tusschen zijn' Procureur- en Solliciteur-Generaal, de twee pilaren van de Wet en den Staat, magis pares quam similes; en de Minister mogt zich een slaapje veroorloven, wanneer hij onderschraagd werd door de grootsche deftigheid van thurlow en de afgerigte welsprekendheid van wedderburne. - Van den anderen kant in het Huis werd eene vurige en sterke tegenkanting ondersteund door de levendige voordragt van barré, de schrandere wetgeleerdheid van dunning, de rijke en wijsgeerige verbeelding van burke, en de betoogende kracht van fox, die, in het leiden van eene Partij, zich bekwaam toont om een Rijk te besturen. - Door zoodanige Mannen wordt elk bedrijf van Vrede en Oorlog, elk beginsel van Regtvaardigheid en Staatkunde, elk geschil over Gezag en Vrijheid aangevallen en verdedigd; en het onderwerp van dien twist was de Vereeniging of Afscheiding van Groot-Brittanje en Amerika. - De acht Zittingen, welke ik in het Parlement bijwoonde, waren voor mij eene leerschool van Burgerlijke Voorzigtigheid, de eerste en wezenlijkste deugd van een' Geschiedschrijver.

[p. 550]

Van Staatszaken: (dus schrijft hij in eenen Brieve, 1785, 21 van Lentemaand) ik was nimmer een zeer warm Patriot, en van dag tot dag word ik meer en meer een Wereldburger. Het dingen en woelen om Gezag en voordeel, te Westminsler of te St. James, en de namen van pitt en fox, worden voor mij min belangrijk, dan die van cesar en pompejus. Gij zijt geen groot vriend van den jongen Staatsdienaar; maar hij staat hoog te boek op 't Vasteland, zoo als het nog schijnt; en gij zult moeten erkennen, dat de fraaiheid van zijn karakter, zijne welsprekendheid, zijn onvermoeid vlijtbetoon in het afhandelen van zaken, en zelfs zijne jeugdige jaren, althans de ondoorzigtigen te zijnen voordeele moeten innemen. Over de verdiensten of wanverdiensten zijns bestuurs kan ikjmij niet uitlaten; maar ik ontdek, uit de klagten van sommige daar bij belang hebbende Personen, dat zijne wederstandbiedingen aan den sluikhandel in Thee reeds de Oost-Indische Maatschappijen van Antwerpen en Zweden bedorven hebben, en dat zelss de Hollanders het naauwelijks der moeite waardig zullen vinden, eenige Schepen naar China te zenden.

Op eene andere plaats meldt gibbon, in Herfstmaand 1788. - Mr. fox heeft, op zijne reize door Zwitserland, mij twee dagen met een openhartig bezoek vereerd. Hij schijnt het geluk van mijnen levensstand te voelen en zelfs te benijden; terwijl ik in hem de talenten van eenen uitstekenden man bewonderde, daar hij in zijn aantrekkelijk karakter de zachtheid en eenvoudigheid van een kind vereenigt. Misschien was geen mensch vrijer van eenige smette van kwaadwilligheid, trotschheid of valschheid^(*).

(*) Van gibbon's Staatkundige begrippen kan men zich mogelijk eenig denkbeeld vormen uit eene Anecdote, welke, eenige jaren geleden, aan het licht kwam, bij de verkooping der Boekerije eens beroemden Raadsheers, die in het eerste Deel van Mr. gibbon's Historie het volgende had opgeteekend. toen hij den post, den Handel en de Plantaadjen betrefsende, aanvaard had, in 1779. - ‘De Schrijver van dit Boek verklaarde, bij de overlevering van het antwoerd der Spanjaarden, bij brooks openlijk: Dat er geene behoudenis voor dit Land was, indien men geene zes Hoofden van den Kabinets-raad deed rollen, en als voorbeelden op de tafels in het Parlement bragt. En in minder dan veertien dagen nam hij zitting in dien zelsden Kabinetsraad. - C. j. fox.’ - Om deze Anecdote, met een daar op passend Vers vergezeld, gold dit Boek 24 Ponden Sterlings.
Zie hier het gansch stekelig Versje.

King George in a fright
Lest Gibbon should write

The Story of Britains Disgrace,

Thought no means more sure,
His pen to secure,

Than to give the Historian a place.

But his caution is vain;
'T is the curse of his Reign

That his projects should never succeed;

Though he write not a line,
Yet a cause of Decline

In the Author's exemple we read.

His Book well describes
How corruption and bribes

Overthrew the great Empire of Rome,

And his writings declare
A degeneration there

Which his conduct exhibits at home.

't Welk hier op nederkomt:

Koning George, vreezende dat Gibbon de Geschiedenis van Brittanjes Val zou schrijven, dacht geen gewisser middel, om zich van diens pen te verzekeren, dan aan den Geschiedschrijver een' post te geven. Maar zijne voorzorg is vergeefs; het is de vloek zijner Regering, dat zijne ontwerpen nimmer slagen; schoon hij geen enkelen regel schrijve, kunnen wij nogtans de oorzaak van den Val in 's Schrijvers voorbeeld lezen. Zijn Boek beschrijft te regt, hoe omkoopen en streken het groote Rijk van Rome omverre wierpen, en zijn schrijven toont eene verbastering aldaar, welke zijn gedrag t' huis bewijst.