Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Iets over de inhaling en huldiging van Philips II, als toekomstigen heer dezer landen, te Antwerpen, in den jare 1549.

Keizer karel V liet in den jare 1549 zijnen Zoon uit Spanje overkomen, en oordeelde het dienstig, denzelven, in de voornaamste Steden dezer Gewesten, als toekomenden Landsheer, te doen huldigen. Verbazend waren de kosten, destijds besteed. Hooft zegt ergens, dat men zulk eene pracht overal ten toon spreidde, alsof men de rijkdommen dezer Volken als onuitputtelijk door den Prinse wilde doen beschouwen. - Antwerpen muntte vooral uit. Van meteren geeft hiervan een kort verhaal; en daar eene vertaling van het boek, waarop hij wijst, als zijnde deze Triumphe van Antwerpen door cornelius grapheus, Secretaris dier Stad, in het Latijn beschreven, ons onlangs ter hand kwam, zal een kort berigt hiervan, in eenen tijd, waarin men van zoo vele inha-

[p. 429]

lingen en feesten leest, aan onze Lezers misschien niet ongevallig zijn. Het geheel levert een zeldzaam tafereel op van den verbazenden rijkdom en pracht van die dagen, en geeft vele tegenstellingen aan de hand met de tegenwoordige gesteldheid van zaken, vooral ten opzigte van Antwerpen.

Van meteren, die zelf deze blijde inkomst zag, zegt, dat ‘de Burgerij alleen eene train uitmaakte van 879 inwoonders te Peerde, al in violet Carmosijn Fluweel gekleet, die bij haar hadden 416 Lakaijen te voet, oock kostelijken gekleet. Dit Peerdevolek waren meest de Magistraaten en Stadts Officieren, de reste Kooplieden van diversche Natien. Nog warender 4000 te voet als krijgslieden in eene livreije ofte kledinge als Borgers. De stadt hem ter eere oprechtende dry en twintigh Triumphale Bogen en Stellagien en de Natien der Kooplieden vijve, die alleene haar kosten 26800 Guldens; des stadts onkosten waren wel 260000 Guldens, aan bogen en stellagien.’

In het zeldzaam voorkomend boek, ten titel voerende: Deseer wonderlycke / schoone / Triumphelycke Incompst / van den heeghmogenden Prince Philips / Prince van Spaignen / Caroli des vysden / Reysers sone. alles breedvoerig ontwikkeld. Hetzelve is voorzien met 31 vrij goede houtsneeplaten, naar teekeningen van pieter van aelst, en het is opgedragen aan des Prinsen Zoon, met breed verhaal van den toestel elders en van de te boven gekomene zwarigheden te Antwerpen, alwaar alles in 32 dagen tijds was vervaardigd, en dus eene overgroote menigte van Schilders, Beeldhouwers, Bouwmeesters enz., om die kolossale werken zamen te stellen, moet aanwezig zijn geweest; onder andere wordt er alleen van 233 Schilders gesproken.

Vooraf gaat het berigt van de kleeding en orde der personen, die den trein ter inhaling zouden uitmaken. Wij kunnen de laatste niet opgeven; dan de pracht der eerste gaat bijna alle geloof te boven. Tot een klein proefje diene die der 4000 Burgers te voet.

‘In 't algemeen waren alle hunne wambuizen wit, zoo van fluweel, als van zijd satijn en van damast. De broeken en kousen van rood scharlaken, boven in 't lang tot bij de knieën doorsneden, gele zijde ter regter en witte zijde ter linker hand daar door hangende. Hunne hoeden hoog, van roode gevlokte zijde, met witte, roode en gele pluimen versierd. In 't bijzonder waren de knechten, zoo met lange spiesen als met korte geweren, over hunne witte wambuizen, op de borst, den rug, de armen, en boven de knieën op hunne roode kousen, met blinkende wapenen gedekt. De meesten hadden groote breede ijzeren wel blinkende stormhoeden met driederlei pluimen op het hoofd. De Haakbussiers hadden boven hunne witte wambuizen witte doorsneden

[p. 430]

spaanschlederen kolders, op het hoofd eenigen roode gevlokte zijden hoeden, anderen blinkende ijzeren stormhoeden met driederlei pluimen. De Vaandragers, Pijpers en Tamboers hadden kolders, eenigen van goud-, anderen van zilver-laken, eenigen van wit fluweel, anderen van wit spaanschleêr, met gouden passementen geboord. Hunne rappieren en daggen met fluweel overdekt en kunstiglijk met gewerkt zilver versierd.’

Die te paard zaten, waren in volken en vanen verdeeld, en wedijverden in pracht. De Kooplieden van Lucca en Milaan, de Engelschen, de Spaanschen, de Duitschers en de Oosterlingen waren in den trein; dan die van Genua en Florence, en de Portugezen, moesten, om verschil van rang, op order van den Keizer, thuis blijven. Die van Florence hadden zich het prachtigst uitgerust. Omdat het berigt hiervan te uitgestrekt is, geven wij alleen het korter aangaande de Oosterlingen.

‘Deze waren vijftig uitgelezen mannen te paard, elk met zijnen lakkei, rijdende naar hunnen rang twee aan twee. Hun opperkleed was ongegord, van paarsch fluweel, met geplooide mouwen, reikende tot aan de knieën, met een paarsch fluweelen schuif achter van den hals hangende, aan alle kanten met zilver geboord. Hunne hoeden van paarsch fluweel met zilveren Duitsche kransen en roode en witte pluimen. Al het ijzerwerk hunner rappieren zeer fraai verguld. De scheden der degens en de zadels der paarden waren met paarsch fluweel bekleed. Al het overige paardentuig was versierd met boordsels en met witte en roode franjes. De toomen, stegelreepen en sporen blonken van zilver. De laarzen waren van zwart leder. Hunne lakkeijen waren alle, of in gele en witte, of in witte en roode zijde gekleed.’

Langs den ganschen weg waren kolossale praalgebouwen geplaatst; en, of dit nog niet genoeg ware, was langs dien weg aan beide zijden eene colonnade gebouwd, waardoor alles met elkander vereenigd was; hetwelk beschreven wordt als volgt:

‘Deze geheele lange triumphale weg was ter wederzijden (van de Keizerspoort tot St. Michiels, dat is, tot het Hof toe) bezet met vierkante Kolommen, of Pilasters, ten getale van tweeduizend tweehonderd, te weten, 1100 ter eene en 1100 ter andere zijde. Zij stonden van elkander, eenige tien, andere vijftien voeten, naar gelegenheid der plaatse. Van boven waren, van kapiteel tot kapiteel, Supercilia of Architraven. Tusschen elke kolom, van het eene kapiteel tot het andere, hingen dubbele sieraden, van groene kruiden en boombladeren gemaakt, gioyen geheeten. Boven op de kapiteelen, om de andere kolom, stonden cirkels of festonnen van kruiden of bladeren, elk in 't ronde negen voeten wijd, waarin de naar 't leven gemaalde afbeeldsels van hooge personaadjen, alsmede derzelver wapens, inscriptien en

[p. 431]

devisen. Desgelijks om het andere kapiteel, tusschen de festonnen, waren, op vergulden kandelaars, groote dikke toortsen geplaatst van schoon wit was, zonder eenig hout daarin. Elke kolom was hoog, met de Architraaf en Pedestal, 30 voeten.’

De Stellaadjen, Eerebogen en andere versiersels kunnen wij onmogelijk beschrijven. De Boog, door de Spaansche Natie opgerigt, had een grooten voorhof, waarvoor de Pilaren van Hercules stonden van 80 voeten hoogte. Die van Genua was de meest kostbare; dezelve kostte alleen f 9000, eene verbazende som in die dagen. Die der Florentijnen was de fraaiste, en vertoonde een tempel in den Corinthischen stijl, 60 voet hoog, 50 breed, 130 voet diep. Die der Engelschen was insgelijks van eene uitstekende kunst, en dong met die van Genua om de eer wegens vinding en smaak. Die van de Duitsche Natie maakte insgelijks eene grootsche vertooning, dan was minder kostbaar.

Op de meeste der Eerebogen, door de Stad opgerigt, waren tooneelen, op welke, bij het voorbijgaan van den Vorst, door rijk gekleede levende personaadjen, vertooningen werden voorgesteld, zoo als in later tijd bij plegtige gelegenheden ook te Amsterdam plaats vond. In sommige was eene rijke verbeelding vol goeden smaak; dan eenige zijn van minder allooi. Op een der laatste had men den Hemelraad afgebeeld. De Hemel zelf was verlicht met vele lampen, die door een verborgen uurwerk werden rondgedraaid. - Onder allen stak uit de vertooning van den Antwerpschen Reus, die onlangs wederom vertoond is. ‘Dezelve heeft de hoogte van 24 voeten, zeer kunstig en proportioneel gemaakt, van binnen hol. Men klimt er in met eene ladder tot aan het hoofd. Hij heeft een regt reusachtig aanzien, wreed, vreesselijk, tirannisch, met een langen rooden baard, brandende holle oogen, langharige wenkbraauwen, met bloote armen en beenen, eene antieke borst, en cothurnen aan de voeten en scheenen; in de regter hand een wit en rood geverfden stok, en op de linker zijde een groot, krom, vreesselijk zwaard,’ enz. Te dezer gelegenheid wordt ook de oude Legende, dien Reus betreffende, vermeld.

Na alle deze beschrijvingen volgt het verhaal der huldiging, - de beschrijving van het gebouw, alleen vervaardigd opdat de Vorsten en Vorstinnen de Steek- en Tournooi-spelen op eene voldoende wijze konden zien, - die der Tournooi- en Steek-spelen zelve, waarbij de Edelen zich in twee benden verdeelden onder den Prins van piemont en den Heer van aremberg, - eindelijk van het Triumphelyck Avontmael, hetwelk de Stad aan den Keizer en de Vorsten en Vorstinnen gaf, en welks pracht de Schrijver zegt niet te kunnen beschrijven. Op het Banket of Desert zag men, naar luid dezes boeks, ‘wonder-

[p. 432]

lijke, ongeloofelijke dingen. Alle de vaten, schotelen, platteelen, saucieren, zoutvaten, teljoren, kroezen, schalen, kandelaren waren uitnemend kunstig gemaakt van enkel witte suiker, hier en daar zeer aardig met goud versierd; daar zag men allerlei soort van fruit en van gedierten, zoo kunstig van enkel suiker naar 't leven gemaakt, dat zich niemand des genoeg konde verwonderen,’ enz.

Luidt dit vreemd in onze dagen, het Vuurwerk droeg nog meer den stempel van dien tijd. De uitslag van hetzelve scheen een voorspook te zijn, hoe de huldiging van philips aan Antwerpen bekomen zoude. Om der vreemdigheids wille geven wij, ten besluite, dit verhaal woordelijk.

Na het vors' bancket / binnen dat men danste en brolijckheyt bedrees: Sirt so heeft hem daer onuersienlijck een wonderlijck ipectakel verchoont Opte merckt was gemaect eenen boom van redelijcker hoogden / wel getackt / wel gebladert / en wel bevrucht: Br desen boom stonden twee naeckte beelden konstelijck van houte gemaect deene van Adam en dandere van Eua: Tusschen hen beyden was aen den boom hangende een groote scrickelijcke slanghe. Alle de leden van Adam en Eua / alle de bladeren en oock alle de appelen vanden vorsboome / waren binnen hol / gevoeder met cleynen pijpken vol buspoeders / so behendichlijck daer inne gesedt / dat ment metten oogen (principalijck bi nachte) niet gemercken en koude.

Als nv een i gelijck op dit spectakel merckende was / siet so is onuersichtichlijck van ontrent den voeten van Eua op climmende een cleyn vlammeken / haer subtijlijck in buyck gecropen / den buyck is met gruwelijck geluyt grborsten / dart herwaerts en derwaerts hondert andere vlammen we gecommen sijn / en voorts tot Adam / ende daer na totter slange / ende voortane totten geheelen boome gecomen sijn: Daerbers. Adam / daer berst de slange / daer bersten grlijck alle de bl deren van den boomen / daer hoorde men een vremt geluyt een menichfuldich geluyt / een gruwelick geluyt: Nv was byna verbernt de geheele Eua / nv bernede den geheelen Adam / het geheele serpent verginck tot asscen: Also vele blad ren en appelen als opten boom waren / met so vele vlammen sachmen dien tallen canten bernen / met eenen opsiene souby gesien hebben duysent vlammen / met eenen gehoore soudi gehoort hebben tgekrack en tgethier van duysent schneten: Die daer bi stonden so duer het onuersichtich menichfuldichlijck wtspringende vier / so oock duer donuersichuck menichfuldich

[p. 433]

crackcude geluyt / worden so verscrikt / dat sij van dreesen als met eenen dondersiach met hoopen ter neder vielen / gruwelijck roepende ende thierende / deen herwaeets dander derwaerts (die oock conden) met haesten vliedende / deen den anderen niet verbeidende.