Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

De dichters Gessner en Theocritus met elkander vergeleken.

Beide de Dichters gessner en theocritus, die in 't zelfde vak hunnen dichtgeest geoefend en de proeven daarvan aan den dag gelegd hebben, verdienen met elkander, hoe ongelijk in vele opzigten, vergeleken te worden. Beproeven wij dit kortelijk.

Gessner heeft voor zichzelven eene Herderwereld geschapen, bevolkt met de beminnelijkste en gelukkigste kinderen der Gouden Eeuwe. 't Zijn gedaanten van zijne eigene verbeelding, de begrippen van een edel hart en een opgeklaard verstand; eer eene soort van enkel zedelijk werkende wezens, dan menschen; naauwelijks durven wij zijne Herders als Broeders groeten, en de kussen zijner Herderinnen zijn te zuiver voor onze lippen.

De Herders van theocritus zijn meer de schepsels van drift, en hunne neigingen zijn veel zinnelijker; hunne onschuld is die van de kinderen der Nature, in de vroegste eeuwen des menschdoms, eer kundigheden hunne denkbeelden verfijnd, of beschaving in hun hart zaden van ondeugd gezaaid had. Zij veroorloven zich deze en gene vrijheden zonder snoodheid, nemen ons altoos in, en dragen onze achting weg, zelfs dan, wanneer zij strijdig handelen met de kieschheid der hedendaagsche zeden.

De Herders van gessner zijn wezens, boven den rang der menschelijke nature verheven. Met al de eenvoudigheid van de kindschheid der wereld vereenigen zij de keurigste gevoe-

[p. 307]

lens van de beschaafdste menschen. De edelheid van hun hart is geene verkregene hoedanigheid, maar als aangeboren; de kieschheid hunner gevoelens is hun volmaakt eigen; dezelfde deugdzame strekkingen der ziele zijn aan allen natuurlijk.

Gessner's Herderwereld is gelegen onder de gunstrijkste luchtstreke, met de gloeijendste kleuren beschreven. De gouden zon en de zilveren maan schijnen er met den schoonsten luister, en de inwoners zijn een zoo gelukkig verblijf waardig. Hunne liefde is de zuiverste, welke men zich met mogelijkheid kan verbeelden; het hart, door geene tob bende zorgen geprangd, mag vergeleken worden bij de heldere beek, die van eene rots zachtelijk afvliet en in eene marmeren kom stort. Goed te doen, is der Herderen en Herderinnen dagelijksche bezigheid; de schoonheid der nature, kinderliefde, de lof der Godheid, en lofgezangen op alle vreedzame deugden, zijn staag de onderwerpen hunner liederen. De onkundigste Veldeling van gessner is wijzer dan de kundigste, dien theocritus doet optreden.

Het karakter der Herdersknapen van gessner is ongetwijfeld een algemeen karakter. Wat één persoon betreft, blijkt evenzeer tot een ander te behooren. De vrede en rust, door geene drift gestoord, vertoont ons geene bijzondere karaktertrekken; de gevoelens van den eenen zijn de gevoelens van den ander, en wij kunnen niet nalaten onszelven te verbeelden, dat wij aanhoudend hetzelfde beeld zien onder verschillende betrekkingen. Te dezer oorzake schijnen herhalingen en eene vervelende eentoonigheid onvermijdelijk; en nogtans, met hoe veel kunsts heeft gessner dit weten te vermijden! Welke onderscheidene tooneelen wisselen elkander af! Welk eene verschillendheid van standen! Welke uiteenloopende schilderijen van deugd, liefde, medelijden en teederheid heeft hij niet opengeschoven! Met welk eene zachtheid lispelt de kindschheid het zelfde gevoelen, 't welk de jeugd met vuur uitboezemt, de meer bedaagde met verrukking, en de ouderdom met vreedzaam vergenoegen! Welk een onuitputbare voorraad van beelden! Welk eene verscheidenheid van oogpunten! Welk een rijkdom over 't geheel! Hoe weet hij de gevoelens, welke hij zoekt in te boezemen, onder nieuwe gedaanten voor te dragen!

Hij, die gessner als een schilder beschouwt, en met oordeel eenige zijner beste stukjes gadeslaat, zal grond vinden tot het maken van dezelfde aanmerking. Is het niet, wanneer hij uit zijne verbeelding schildert, dat hij het meest behaagt. Bosschen, tempels, gebouwen in den edelsten smaak, gedenkteekens in een puinhoop nederstortende, badende nimfen, kleine saters, die met jonge herderinnen dansen, zijn de hoofdbeelden in zijne schoonste landschappen.

[p. 308]

Hetzelfde karakter heerscht in alle, en nogtans vertoont zich elk in een bijzonder oogpunt. Allen ademen zij denzelfden geest, en nogtans schijnt het eene gedeelte geene kopij van het andere.

Hij, die met zulke gloeijende kleuren de tafereelen der verbeelding weet te malen, mag verwachten, dat zijn naam eene reeks van eeuwen zal leven, als die van gessner, en zal, even als hij, bij alle Volken geliefd worden. Geen Dichter, tot de klasse der sentimenteele behoorende, kan zoo gemakkelijk de tranen uit onze oogen doen vloeijen, noch een zoo doorhoudenden waardigen toon aanheffen, vrij van alle gemaaktheid. Geen Dichter vereenigt met de zachtste kieschheid zulk eene verheffing van stijl en een zoo kloek verstand. De bevalligheid zijner Poëzij gelijkt volkomen op de beminnelijke achteloosheid der Herderinnen, en zijne eenvoudigheid op den zachten blos, welken de eerste kus in derzelver wangen doet opkomen.

Theocritus en gessner, beide groot en oorspronkelijk in uwe soort! Wie uwer zal den prijs der overwinning behalen? Alles hangt aan het karakter der Regteren. Moet pan beslissen, dan draagt theocritus den zegepalm weg. Zal apollo keurmeester wezen, gewis hij bekroont gessner.