Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Over de door eene verkeerde geneeswijze verwekte zenuwkoortsen. Door C.W. Hufeland.

De steeds toenemende vermeerdering der Zenuwkoortsen verwekt bij de onkundigen verwondering en vreeze. Naauwelijks houdt hier thans eene Koorts drie dagen aan, of het is eene Zenuwkoorts. Van de voormaals zoo menigvuldig voorkomende Zinkings-, Slijm-, Gal- en Verkoudheids-koortsen hoort men bijna niet meer spreken. De Zenuwkoorts, dit schrikbarend woord, is bijna alleen aan de orde van den dag [te weten in het Noordoostelijk Duitschland]. Het verdient dus wel eenig onderzoek, of waarlijk de zaak, dan of alleen de naam menigvuldiger is geworden. In zoo verre de Zenuwkoorts haren natuurlijken grond heeft in de gesteldheid van het hedendaagsch Menschdom, is zij voorzeker menigvuldiger geworden; doch de naam daarvan is nog oneindig meerder toegenomen. Onze nieuwe Geneesheeren uit de Browniaansche Schole kennen slechts twee klassen van Koortsen, sthenische en asthenische. Sthenische koortsen bestaan, volgens hun, naauwelijks meer. Dan daar niet de aanwezige verschijnselen, maar alleen de voorasgaande oorzaken der Ziekten hierover beslissen moeten, (thans, met een' daar op weinig passenden naam, schadelijkheden genoemd); terwijl ook bij de meeste koortsen huiverigheid, gemelijkheid en een verloren eetlust gedurende eenige dagen voorafgaan; waarbij nog komt, dat de meeste menschen zwakker zijn, dan voorheen: zoo valt het niet te verwonderen, dat de beslissing doorgaans asthenisch uitkome. Asthenische koortsen worden verder bij de meesten als van eene gelijke beteekenis met Zenuwkoortsen beschouwd; zijnde dus het denkbeeld eener Zenuwkoorts bij hun volkomen ontkennend, waardoor alles, hetwelk niet sthenisch (ontsteken-

[p. 238]

aardig) is, voor Zenuwkoorts wordt gehouden. Op deze wijze vervallen dus alle voormalige Zinkingskoortsen, Galkoortsen, Slijmakoortsen, enz. en bekomen den naam van Zenuwkoortsen. Of dit gebruik op waarheid gegrond zij, daaraan valt grootelijks te twijfelen; gelijk ook, of hetzelve voor de Geneeskunde nuttig zij. Want wanneer men bepaaldelijk wil spreken, dan kan men alleen eene Zenuwkoorts eene zoodanige noemen, die hare hoofdzitplaats en verschijnselen inderdaad in de Zenuwen heeft, zoo dat zij zich door hare eigendommelijke kenmerken onderscheide, die men zoo uitmuntend bij huxham en bij selle in zijne Pyretologia vindt opgeteekend. Het is dus veeleer een geweldige misslag, iedere Koorts, omdat de Levenskracht daarbij maar een weinig onderdrukt, of omdat dezelve niet verhoogd is, eene Zenuwkoorts te noemen. Ja ik schrome niet, de heden zoo veel menigvuldiger voorkomende zoogenoemde Zenuwkoortsen voor valsch te verklaren, en dezelve onder den naam van Febris nervosa artificialis sive factitia te bevatten.

Doch hetgeen het beklagelijkste is, niet alleen de naam, maar ook de zaak zelve wordt door zoodanig eene verkeerde handelwijze, en door deze zoogenoemde nieuwe Geneeskunde, grootelijks vermenigvuldigd. Ten volle ben ik daarvan overtuigd, en de ervaring heeft mij menigmalen getoond, dat vele Zenuwkoortsen, die in den beginne niets waren, dan eenvoudige Prikkelings-, Zinkings- of Gastrische Koortsen enz., en die men, volgens de oude handelwijze, door een enkelvoudig zweetdrijvend middel, of ook, daar zulks te pas komt, door middel van een Braak- of Purgeermiddel, binnen weinige dagen zou hebben kunnen genezen, alleen tot Zenuwkoortsen waren geworden, omdat men haar zoodanig had benoemd, en ook wezenlijk zoodanig had doen ontaarden, door haar, volgens de gronden der Opwekkingsleere (Erregungsgrundsätzen), met sterke prikkelende Geneesmiddelen te behandelen.

Laten wij eens een jong mensch onderstellen, 't welk in het begin van zoodanig eene koorts is afgemat, gelijk bij alle koortsige lijders plaats grijpt, doch die in zijn hart, en in zijn geheel prikkelbaar gestel, nog rijk aan krachten, bloed en warmte is. Zoo zal zijne ziekte, door zoodanige Geneesheeren, voor het begin eener Zenuwkoorts worden verklaard, en de genezing met de

[p. 239]

zoogenoemde zachte prikkelende middelen worden begonnen; waardoor een drankje wordt verstaan, hetwelk twee of drie drachmen Valeriaan of Calmus, en eene halve of zelfs eene geheele drachma Liquor miner. anod. bevat. Het natuurlijk gevolg van zoodanig een verkeerd middel is, dat de snelheid van den pols, de hitte en de koorts ten volgenden dage zijn vermeerderd. Wat kan de opwekking-minnende Geneesheer (Erregungsarzt) thans anders doen, dan de prikkels te vermeerderen? Dus moet hij geven Serpentaria, Wijn, Laudanum, enz. De gevolgen hiervan zijn, na verloop van eenige dagen, geweldige congestien naar het hoofd en de borst, ijlhoofdigheden, bezetting der longen (die alle als plaatselijke asthenische aandoeningen behandeld worden!) of eene algemeene overprikkeling en dus algemeene zwakheid; hoedanige maatregelen eindelijk eene ware Zenuwkoorts moeten doen geboren worden.

Op mijn geweten kan ik verzekeren, dat ik, in de laatste jaren, meermalen bij zoodanige zieken gevraagd ben, die zich in het derde of vierde etmaal van zoodanig een overprikkelingsproces bevonden, en tot wier genezing ik niets te doen had, dan het prikkelend middel achter te laten, en daarvoor in plaats te geven eene verkoelende Mixtuur, met Geest van Minderer, Ammoniakzout, enz. Ik vrage mijne onbevooroordeelde Ambtgenooten, of hun ook niet dikmaals zoodanige gevallen zijn voorgekomen? en of zoodanige Koortsen niet met regt den naam verdienen van Febres nervosae artificiales sive factitiae? dewijl dezelve inderdaad een voortbrengsel der konst zijn.