Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Eduard van Eikenhorst, zijne Huisgenooten en Vrienden. Door den Schrijver van den Ring van Gijges wedergevonden. IIde Deel. Met Platen. Te Haarlem, bij F. Bohn. 1810. In gr. 8vo. 420 Bl.

Daar ons gunstig oordeel over het eerste Deel van dezen oorspronkelijk Vaderlandschen Roman zoo algemeen door ons lezend publiek werd bevestigd, mogen wij het overtollig rekenen, den gegeven lof te herhalen en door nieuwe proeven te staven. Ook dit tweede Deel is van dien aard, dat men het volgende al wederom verlangt te lezen, en zeker leedwezen gevoelt, dat de geschiedenis reeds zoo ver gevorderd is, en alzoo het werk ten einde spoedt. Het is waar, de liefdesgeschiedenis van den jongen Eikenhorst is nog op denzelfden voet, en wij kunnen (trouwens hij is ook nog Student) niet berekenen, wat daarvan worden moet; het meisje, intusschen, dat hij, naar het scheen, wat vroeger had moeten kennen, en de verbindtenis met hetwelk ten bijzonder genoegen zou geweest zijn van de wederzijdsche Familien, is nu reeds overleden. Het verhaal van dit sterfgeval is zoo treffend aandoenlijk, als dat van het aanzoek van zekeren Kleefschen Baron bij de Freule van Knotsenstein treffend koddig is. Het huwelijk van Mathilda voorzien wij dat nu wel spoedig voltrokken zal worden, en wel

[p. 650]

onder de beste vooruitzigten; evenwel niet met den Heer Swiebelius, haren wel braven, maar zonderlingen, geleerden vriend, maar met zekeren Akademievriend van haren broeder, een uitmuntend jong mensch; in één woord, die gelieven zijn voor elkander volkomen berekend. Tot zoo ver loopt nu het verhaal, hetgeen, hoezeer het belang inboezemt, het minst belangrijke blijft in het werk. De vele tusschen in komende voorvallen en karakters, het schrander en leerzaam doen uitkomen van menige belagchelijkheid en verkeerdheid, zoo menige goede les regt bevattelijk aan het verstand gebragt, en wat meer van dien aard is, - ziet daar het wezenlijke, en waardoor dit Deel niet minder rijk en onderhoudend is. Wij erkennen wel, dat hier veel, zeer veel overdreven is; dan juist hier hindert dit ons minder, daar, door eene al te eenvoudig natuurlijke teekening, de eigenliefde van dezen of genen zich te zeer geraakt mogt voelen, om de nuttige les te gebruiken; hetwelk zoo zeer niet te vreezen is, wanneer men (en hiervoor zorgt de menschkundige Schrijver) wel eenigen aanleg tot, of kleine gelijkvormigheid aan het in uitersten geteekend karakter bespeuren kan, waarvan men het hoogst belagchelijke in dat uiterste gevoelt, en alzoo op zijne hoede wil zijn, om toch niet meer te naderen, maar zich veel liever hoe langer hoe meer van hetzelve te verwijderen. - Onder het schoonste en leerzaamste rekenen wij in dit Deel vooral ook hetgeen over het Akademisch leven van den jongen Eikenhorst voorkomt: dan wat zullen wij daaruit bij voorkeur overnemen? Misschien is meer voor iederen Lezer geschikt het volgend koddig voorstel aan het slot van het vierde Hoofdstuk, hetwelk over de eerste indrukken en levenswijze der menschen in hunne kindsheid handelt, en dit eindelijk op de huwelijken toepast.

‘Laat de Duitscher met eene jonge schoonheid, die te Broek in Waterland, of aan de Zaan, is geboren en opgevoed, door den band des echts worden verbonden; stelt, dat geen eigenbelang, maar dat eene zuivere, opregte liefde hen beiden bezielt, zullen deze gelukkig zijn? Zoo het ulieden niet verveelt, laten wij hen in onze verbeelding volgen. Zij vestigen hunne woonplaats in eene Koopstad; de jonge vrouw heeft de beschikking over het huis en de meubelen; zij zwoegt en zweet door alles te wrijven, te boenen en in orde te schikken; de naarstige man is reeds vroegtijdig naar het kantoor en zijne pakhuizen vertrokken; hij werkt met dien ijver, welke die brave lieden gemeenlijk eigen is, en waardoor zij de meeste volken van Europa beschaamd maken; het is een konde dag, door hevige plasregens zijn de straten als in een modderpoel veranderd, zijne laarzen zijn bespat tot boven zijne knieën; hij spoedt zich naar de Beurs; hier trip-

[p. 651]

pelt hij ginds en weder, en verlangt naar zijn huis en jeugdige echtgenoote; het jaarsaizoen is reeds daar, dat de meeste kooplieden, als zij te huis komen, zich bij een gezond vuurtje verwarmen; zijn arbeid, het slepen en helpen ophijschen van kisten en balen hebben zijne gewone graagte in het eten opgescherpt: eindelijk is zijn werk verrigt, hij ijlt naar zijne woning, voortgedreven zijnde door koude, door honger en liefde. Hij schelt, hij wacht eenige oogenblikken in den regen, hij schelt nog eens; eindelijk nadert zijne buisvrouw zeer langzaam, met zemelappen en boenders gewapend. Hemel! zij ziet zijne bemorste laarzen, zij verbleekt, zij bidt haren man dezelve uit te trekken; hij weigert zulks in het eerst, zij vindt het ongehoord! onvergeeflijk! zulks deed haar vader, haar grootvader, hare ooms en broeders, hare vrienden en buren!

Het is de eerste dag des huwelijks, ten minste de eerste dag dat zij hunne woning hebben betrokken; de man gehoorzaamt ten laatste al spottende. Helaas! de kousen zijn nog in erger toestand, deze moeten met anderen worden verwisseld. Dit alles geschiedt in den kouden marmeren gang. Hierop snelt de vermoeide echtgenoot naar een achterkamer; alles is gesloten; hij geeft zijne verwondering te kennen; hij wordt met de hand plegtig naar eene gewelfde keuken, welke den naam van kelder zou kunnen dragen, gebragt; de koude is hier nog erger dan in een graf, het vuur is reeds ingerekend. De zuchtende jonge echtgenoot hoopt ten minste, dat een welgebraden ossenribbe of een Westphaalsche ham, of een Hamburger paterstuk zijn honger zal kunnen stillen, doch helaas! uit eene glimmende aarden pan wordt wat rijst of gierst opgeschept, zwemmende in een beek van laauwe, naauwelijks stoomende, melk; deze hoofdschotel is omringd met eene Engelsche bokking, eenen zouten haring, een stukje kaas en wat boter, even als een portrait, hetwelk met diamanten omzet is. Hij geeft te kennen, dat hij in zijne verwachting is te leur gesteld; dat hij verwacht had, dat er eene kagchel of een vuur zoude zijn aangelegd; hij verklaart, dat hij zonder vleesch of spek en groenten, waaraan hij van zijne jeugd gewoon is, niet kan leven; dat hij niet te traag is om te werken, doch dat hij, even zoo wel als de geringste daglooner in zijn Vaderland, vaste spijzen behoort te eten.

Zijne jeugdige echtgenoote staat geheel verbaasd: hoe! zegt zij, vleesch, groente? vuur? Zij roept hare meid tot getuige; zij vraagt, of haar vader, hare ooms en broeders niet zeer te vreden waren met zulk een heerlijk onthaal; de meid slaat hare handen met verbazing in malkanderen, zij kijkt naar boven en verwacht een teeken der Goddelijke wraak, omdat haar Heer niet te vreden is met zulke keurige geregten; zijne vrouw, hierdoor versterkt, noemt hem

[p. 652]

in hare drift en toorn eenen vraat, eenen doorbrenger, eenen ondankbaren!

De man zucht nog eens; hij vliegt op om in zijn gewoon Logement te gaan eten, hij trekt met drift zijne laarzen weder aan; de meid volgt zijne treden, om zijne voetstappen, welke op de matjes staan ingedrukt, wederom uit te wisschen; zij beschouwt hare meesteresse met oogen van innig medelijden en ontferming.

Ik bid u! kunnen deze menschen gelukkig zijn?

In het Logement ontmoet de echtgenoot twee oude vrienden en landslieden. Zij wenschen hem geluk met zijn voordeelig huwelijk; hij zucht; zij willen hem komen bezoeken; hij zucht nog eens, terwijl hij zijne oogen naar hunne laarzen wendt; eindelijk door mannenmoed bezield, en liever willende sterven dan onder de heerschappij staan van eene onnoozele vrouw van nog geen twintig jaren, die vol is van vooroordeelen, stapt hij met zijn gezelschap naar zijne woning: zijne gade doet open; zij beeft op het gezigt van zoo veel slijk en modder! hij gebiedt, dat de zijkamer zal worden geopend; nadat hij verzocht heeft, dat zijne vrienden bij beurten hunne laarzen zouden afvegen, geleidt hij hen naar binnen. Zij bewonderen om strijd den zonderlingen opschik, doch vallen telkens, door de gladheid der matten, met eenen hevigen smak op den grond; en dit uitglijden en neerstorten neemt meer en meer toe, nadat zij eenige flesschen van den besten wijn hadden gedronken.

Des anderen daags vertrekt zijne diep bedroefde gade, die nimmer gezien heeft, dat haar rijke vader of broeders eene flesch wijn in hun eigen huis hebben gedronken, met de eerste schuit naar hare ouders, om zich ten uiterste over haren man te beklagen. Zij neemt hare dienstmaagd mede tot hare getuige.

Ik bid u! kunnen deze lieden gelukkig zijn?’