Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Homiliën over de Gelijkenissen van Jezus, van (door) R. Eylert den Jongen, thans Predikant bij het Hof te Potsdam: vertaald en met eenige Aanmerkingen voorzien door N. Westendorp, Predikant bij de Hervormde Gemeente te Sebalde-Buren. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1810. In gr. 8vo.

Dit Werk bevat twintig Homiliën over de Gelijkenissen van onzen Heiland. Deze meesterstukken der oude welsprekendheid, menschenkennis en zuiveren godsdienstijver zijn, of behooren ten minste bij ieder Christen genoegzaam bekend te wezen, om het vruchtbare gebruik af te leiden, welk door ieder opmerkzamen daaruit voor

[p. 528]

het verstand en hart te maken is. Gelukkig vooral de Christenleeraar, die deze rijke bronnen niet onbezocht laat, daar zij zich voor elken dorstigen geduriglijk openen ter verkwikkinge en versterkingen tevens! De Potsdamsche Predikant eylert heeft door zijn voorbeeld getoond, welk edel gebruik daarvan te maken zij. Hetzelve is zeer onderscheiden. Dus levert de Gelijkenis van het Mostaardzaad aan hem de stelling: ‘Dat het Rijk van God, van godsdienst en deugd, in s'menschen geest, klein en ongemerkt is in den aanvang, maar gezegend in wasdom en heerlijk in het einde:’ - Die van het Zuurdeeg: ‘Dat de goddelijke kracht van Jezus leer wel stil en zonder gedruisch werkt, maar den geheelen mensch doordringt:’ - Die van de kostbare Parel: ‘Dat hij, die waarheid zoekt, bemint en ernstig volgt, in de leer van Jezus meer zal vinden, dan hij verwachtte:’ - Die van den Wijngaard; de slechte Huurlieden en den goeden Wijngaardenier: ‘Dat God in behandeling van ondankbaren en gehoorzamen goed, langmoedig en tevens gestreng is, gelijk zulks blijkt uit de geschiedenis der Joodsche Kerk:’ - Die van het verlorene en wedergevondene Schaap: ‘Dat God den zondaar waarlijk poogt te verbeteren, en dat de laatste, zich verbeterende, waarlijk is te regt gebragt, zoodanig dat de hemel zich over hem verheugt:’ - Die van den onvruchtbaren Vijgeboom, in twee Leerredenen: ‘Dat God met groote goedheid en langmoedigheid voor ons welzijn zorgt, den ondankbaren lang verschoont en voor de deugd poogt te winnen, maar, bij eene vruchtelooze liefde, zekerlijk straft:’ - Die van den Rijken Man en Lazarus, in zes Leerredenen: ‘Dat de Eeuwigheid het raadsel oplost van dit Leven:’ - En die van den Landman en de onderscheidene Akkers, in vijf Leerredenen: ‘Dat een verhard en gevoelloos, een zwak en onbestendig, een zorgvuldig en wereldsgezind Hart het Christendom volstrekt onvruchtbaar maakt, en daarentegen een warm, gevoelig, vroom en bestendig Hart den heilzamen invloed van het Christendom bewerkt.’

De opgave van dezen Inhoud wijst onzen Lezeren van zelf het leerzame, dat zij alhier mogen verwachten, en wij durven hen verzekeren, dat zij zich in hunne verwachtingen geenszins zullen bedrogen vinden. Velen onzer Lezeren zijn gewisselijk bekend met den aard der Ho-

[p. 529]

miliën of korte Leerredenen. Deze volgen het beloop van den Tekst, zoodanig als dezelve gesteld is. Men geeft daarvan geene geleerde verklaring, maar men lascht dezelve allezins eenvoudig in de behandeling des onderwerps, bij wijze van uitbreiding; men trekt uit ieder gedeelte de naaste stelling, welke daarin begrepen is, en men gaat alzoo, van deel tot deel, tot den einde voort. Zulk eene voordragt was de oudste manier van prediken in de Christelijke Kerk; zij was ook die der Kerkvaders, en zij is gewisselijk de eigenaardigste, die althans met eene verzierde voorstelling (hoedanige de Gelijkenissen zijn) het beste strookt. Dank zij den Christenleeraar, die dit oude spoor thans op nieuw betreedt, daar helaas! zoo vele gezochte kunst het nut der openbare Leerredenen maar al te dikwerf verdringt! Hier is de Leeraar bij uitnemendheid eenvoudig, zonder plat te wezen; hij spreekt verstaanbaar voor ieder; hij dringt met zijne ongekunstelde voordragt diep in het hart; de oplettende Toehoorder vindt zich geroerd, en de gelukkige invloed is zeker.

Bij zulk eene vruchtbare behandeling van godsdienstige zaken, waar de Leeraar, bij de ontvouwing van alle de plooijen des harte, alleen zedelijk onderwijst en waarachtig nut sticht, komt het niet te pas te vragen, hoedanig hij over deze en gene geloofspunten denkt? De Eerw. eylert toont zich hier en daar, waar het te pas komt, Luthersch regtzinnig, in de gewone beteekenis van dit woord; doch ook dit zal en mag ieder echt Christen niet hinderen, al ware hij van een gansch tegenovergesteld gevoelen. Wij zegenen den arbeid des welmeenenden Leeraars, en betuigen ook daarom onzen dank aan den Vertaler, die zulk een godsdienstig Werk tot ons overbragt, daar het blijkbaar naauwkeurig overgezet, en ten slotte met eenige geleerde Aanmerkingen verrijkt is. - Wij onthouden ons van het geven eener proeve en van alle andere bedenkingen, verlangende alleen, dat dit Stuk algemeen in handen zij tot nut en stichting; gelijk wij tevens met lust te gemoet zien des Schrijvers Voorrede: Over het karakteristieke van Jezus Gelijkenissen, welke de Vertaler, als een afzonderlijk Stuk, belooft te zullen uitgeven.