Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

[p. 525]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Leerredenen over het Geweten, door Ewaldus Kist, Predikant te Dordrecht. Aldaar, bij A. Blussé en Zoon. 1810. In gr. 8vo. XL, 136 Bl.

Uit eenen voorafgaanden Brief aan den Hoogleeraar j.h. van der palm vernemen wij, dat de Eerw. kist, hoewel hij zich eerst had voorgesteld, om, na de uitgave der Beoefeningsleer, niets meer van zijnen arbeid in het licht te geven, echter, na deze vijf Leerredenen, tot genoegen der Gemeente, uitgesproken te hebben, het oor had beginnen te leenen aan het dringend verzoek van velen, om dezelve nog eens achter elkander te lezen, en eindelijk, na de ontvangst van dergelijken Brief van den Hoogleeraar van der palm, aan den Schrijver gerigt, en voor het tweede Deel van deszelfs uitgegevene Leerredenen geplaatst, tot het volkomen besluit overgehaald is, om ook nog dezen bundel van Leerredenen in het licht te geven. Men heeft dan dezelven, als een gedenkteeken der oude vriendschap tusschen beide deze waardige mannen, van den kant van kist, naast dat van zijnen Vriend van der palm geplaatst, aan te zien. De Brief van den Dordrechtschen Kerkleeraar is niet minder lezenswaardig, dan die van zijnen Vriend. Het verschuldigde offer aan de oude vriendschap volbragt hebbende, geeft hij daarin eerst eenig verslag van den inhoud van dit stel Leerredenen, en van de wijze, op welke de Bijbelleer, aangaande het geweten, door hem, in dezelven, is behandeld, en laat daarop eene breedvoerige uitweiding volgen over een onderwerp, waaromtrent niet alle hedendaagsche predikers het met hem zullen eens zijn. Het betreft de rangschikking der toehoorders in twee klassen van menschen, en het zoogenaamde onderscheiden prediken, hetgeen de Eerw. kist volstrekt noodig oordeelt, en ten sterkste verdedigt. Wij willen daaromtrent geen partij

[p. 526]

kiezen. In vroegere eeuwen was ongetwijfeld dit onderscheiden prediken onbekend; maar de geheele gesteldheid van onze tijden is zoo verschillend van de vroegere, dat, ook in andere opzigten, datgene, waaraan voorheen niet gedacht werd, behoefte is geworden.

Wat de Leerredenen zelve aangaat, ‘ik heb,’ zegt hij, ‘den dorren schoolschen leertrant trachten te ontwijken, noodelooze onderscheidingen achterwege gelaten, en alleen die verdeelingen van het geweten behouden, die de Bijbel zelf maakt, of aanleiding geeft te maken, en die, tot opheldering van het onderwerp, dienstig zijn. Ik heb geschilvragen over het geweten, over welken men, met veel scherpzinnigheid, twisten kan, geheel onaangeroerd gelaten, wanneer derzelver beslissing mij onverschillig scheen voor de beoefening, en over andere van eene gewigtigere soort heb ik in het kort mijne gedachten gezegd, zonder van de gevoelens van anderen gewag te maken. Ik heb trachten na te gaan, wat de Bijbel al, aangaande het geweten, leert, door deszelfs uitspraken niet slechts, maar ook door geschiedenissen en voorbeelden. In mijne voordragt heb ik den kunstmatigen en wijsgeerigen toon, zoo veel in mij was, pogen te vermijden, en in eenen stijl trachten te spreken, die, zonder plat te zijn, voor den onkundigen zoo wel, als voor den kundigen verstaanbaar is. Op deze wijze heb ik de stoffe van het geweten, als een vruchtbaar praktikaal onderwerp, willen behandelen, en dus beantwoorden aan het eigenlijk oogmerk, waartoe wij prediken, en hetwelk ik hartelijk wensche en bidde, dat ook door deze Leerredenen mag bereikt worden.’ In de eerste Leerrede wordt, naar aanleiding van Rom. II. 15, ontwikkeld, wat het geweten zij en verrigte, bewezen, dat het in de daad aanwezig is in de menschelijke ziel, en aangetoond, dat het een uitnemend geschenk is van Gods wijsheid en liefde. In de tweede wordt uit Heb. IX:13, 14 eene verhandeling afgeleid, over de noodzakelijkheid der reiniginge van ons door schuld bevlekt geweten, en aangewezen, hoe onze conscientien gereinigd worden van de doode werken door het bloed van Christus. In de derde wordt Hand. XXIV:16 ten gronde gelegd, en aangetoond, dat wij ons met eene gereinigde conscientie niet moeten te vrede houden, maar ook, door opregtheid en heiligheid des levens, het tot onzen ernstigen toeleg moeten stellen, om altijd een goed

[p. 527]

en onergerlijk geweten te bewaren voor God en voor de menschen. In de vierde, over Hand. XXVI:14^b, aangewezen, hoe wij, wel verre van het geweten te doen zwijgen, integendeel naar deszelfs vermaningen, waarschuwingen en bestraftingen hooren, en dezelve met getrouwheid opvolgen moeten. Eindelijk in de vijfde, over Ephes. V:10, hoe wij zorgen moeten, om een wel onderrigt geweten te bekomen, opdat wij voor een onverlicht, dwalend of twijfelend geweten bewaard mogen worden.

Men kent uit zoo vele, door den Eerw. kist uitgegevene, Leerredenen en andere schriften 's mans denkwijze over het Christelijk leerstelsel, en de wijze van beoefening van 't geen hij oordeelt daartoe te behooren. Dezelfde verkleesdheid aan de karakterizerende leerbegrippen van het Hervormde Kerkgenootschap, welke hij, inzonderheid in zijne Beoefeningsleer, heeft aan den dag gelegd, gepaard met een toeleg, om hetzelve te ontheffen van al het harde en aanstootelijke, dat men wel eens gemeend heeft daarin aan te treffen, ontmoet men ook in deze Leerredenen. Er heerscht ook in dezelven allerwegen dezelfde natuurlijke en geleidelijke orde van behandeling, dezelfde duidelijkheid en ongezochte bevalligheid der uitdrukking, ook dezelfde gemoedelijke, op het verstand en hart een diepen indruk makende, toon en overredende zeggingskracht. Waarom wij niet twijfelen, of ook deze bundel zal, in den grooten kring der Lezeren van de Leerredenen van kist, regt welkom zijn.