Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

De Mode, of Verhaal der Zeden, Denkwijzen, Kleederdragten en Gewoonten van de aloude, Middeltijdsche en Hedendaagsche beschaafde Volken; vermakelijk voorgesteld, door A. Fokke, Simonsz. Isten Deels 1ste Stuk. (De aloude Volken.) Met Platen. Te Utrecht, bij van Paddenburg en Zoon. 1809. In gr. 8vo. 322 Bl.

‘Zoodra, in de Hoofdstad, de lage wellust en volstrekte zedeloosheid onder de jonge lieden van alle standen inkruipen, gaat het geheele land naar de maan!’ dat mag, zegt de Schrijver, onder al mijn mallepraat, wel als een' ernstigen wenk voor onze groote Hoofdstad opgemerkt worden. Indedaad de Schrijver kiest voor dit zijn werk, immers naar ons gevoel, den besten naam; mallepraat is het, van het begin tot het einde nagenoeg. Het spreekt intusschen van zelve, dat bij alle die mallepraat dit opstel echter bewijzen draagt van de algemeen erkende belezenheid en kunde des Schrijvers; en niemand zal er ook aan twijfelen, of hij is ook hier zichzelven gelijk, en helpt ook door deze mallepraat zijne Lezers van tijd tot tijd hartelijk aan het lagchen. Dit kan en dit doet hij hier ook nu en dan wederom meesterlijk. Ware dit nu alleen ten koste der Mode en derzelver grillen, zoo zouden wij dit boek met groot genoegen kunnen lezen; maar het is hier tevens dikwijls ten koste der waarheid, en der personen en geschiedenis in de H. Schrist. Wij willen gaarne toegeven, dat de Schrijver hierbij geene zoo kwade bedoeling had, en die personen enkel als menschen in 't afgetrokkene, en geenszins als in verband met de gewijde geschiedenis, ten toon stelt; maar belet dit de verkeerde uitwerking? en kan de Lezer daarbij de geschiedenis en de H. Schrift geheel uit het geheugen zetten? Wij althans

[p. 351]

konden dit niet; en al kunnen het anderen, wat nut-steekt er dan toch in? Hij wil ook daardoor bij ongeletterde lieden, voor wien dit werk alleen geschreven is, de algemeene geschiedenis en oudheidkunde smakelijk maken: maar wij houden dit middel gevaarlijk, en het geneesmiddel althans erger dan de kwaal. Daarenboven erkent de Schrijver zelf, dat hij zich anachronismen veroorlooft, die ja wel den kundigen in het oog vallen, maar die der geschiedkunde, bij de zoodanigen, die er niets van weten, niets minder dan voordeelig zijn.

Intusschen in dit boekdeel worden de oude Volken behandeld; nu liggen de Grieken en Romeinen aan de beurt, waarop dan die van de Middeleeuwen en de Hedendaagsche Volken zullen volgen; zoodat wij voor het minst nog drie soortgelijke Stukken, als het tegenwoordige, te wachten hebben. Soortgelijke evenwel, hopen wij, in allen deele niet. Voor zulke soort van Lezers, als b.v. in de laffe Anekdote bl. 74. (waar de knecht naar de Comedie wil, om Semiramis te zien spelen, en de baas schemeravond verstaat, en er wel een kwartier uurs noodig was, om Semiramis uit schemeravond te haspelen,) behagen vinden, moest de Heer fokke niet schrijven. Maar het is, naar des Schrijvers elgen getuigenis, alles doorgaans mallepraat; en laten wij, tot bewijs, hoe de Schrijver dit zijn werk bij den regten naam heeft genoemd, het volgende afschrijven; het betreft de bevolking der wereld na den Zondvloed:

‘Bij al die oude, overoude traditiën van alle volken moet men niet veel nadenken; want anders heeft men zoo vele gapingen te vervullen en gaten te stoppen, dat men er toch nooit mede klaar komt. Het zij dan hoe het zij, dit vier paar menschen deed zoo hun best, dat weinig jaren naderhand een hunner naneven, met name Nimrod reeds in staat was verscheide steden te bouwen en dezelve te bevolken; hetzij nu deze steden slechts omheinde vlekken geweest zijn, en men hier op geene Londens, Parijssen, Amsterdammen en diergelijke steen-werelden te denken hebbe, zoo is het toch zeker, dat er al heel wat handen toe vereischt werden; en die moesten alle binnen eene eeuw er maar zijn; want Noäch ging uit de arke in het jaar der wereld 1657. en de Toren van Babel, waartoe ook nog al wat handen noodig waren, werd in 1757 gebouwd. (Andere zeggen 1788, en weer andere wat anders; de tijdrekening is eene der historiesche wetenschappen die wel het meest in de war ligt.) Zeker is 't ondertusschen, dat men ook tevens geboekt vindt, dat de oude aardbewooners vóór en kort na den grooten Vloed wel zesmaal zoo lang leefden dan wij, tegenwoordige sukkels, die ons eigen geslacht daarbij nog door oorlogen zoo uitroeijen, dat het te vreezen is dat het heele menschen race eens, even als die van 't groote dier Mahmoud, uitsterven zal; althans onder de Europeanen

[p. 352]

zal na een duizend overwinningen, zoo als die der Franschen, al een merkelijk gat gekomen zijn; immers, stel eens er worden thans dagelijks volgens de Kouranten een duizend of vier Spaansche Insurgenten, of Oostenrijkers, den hals gebroken, daarbij kan men nog voegen eenige weinige dooden van den Franschen kant; dan worden er toch zeker in de nachten van die glorierijke dagen, geen 4000 kinderen in Frankrijk geboren, om dat getal van gesneuvelde menschen oogenblikkelijk weer met Franschen aan te vullen, want wie zal toch die vruchtbaarheid in een land, waar niet dan oude lui overgebleven zijn, en de jonge manschap om een boodschap is, ten einde over geheel Europa met metalen monden des overwinnaars wil te prediken, kunnen vermoeden. Doch dit alles zijn zaken van veel te diep inzigt, dan dat wij er, in een plaisierig verhaal ons hoofd, mede zouden breken. Tot rekenen of cijfferen dient men al in een heel bijzonder onaandoenlijk en geheel voor alles onverschillig humeur te zijn, anders komt men al heel ligt in de war; en het valt al vrij zwaar om eene multiplicatie, wier som eene reeks van ten minsten tien of elf cijfferletters beslaat met twee kleine getallen ten uitvoer te brengen; b.v. om een jongeling of zes, die er op een of ander dorp overgebleven zijn met zes meisjes zoo te multipliceren, dat het dorp toekomende jaar een duizend strijdbare mannen opleveren kan, of een achttal menschen als waarop wij in de wederbebouwing en bevolking der aarde alleen staat kunnen maken, in honderd jaren, al leefden ze ook nog zoo lang, zoodanig te multipliceren dat ze van elkander afscheidende zich over de geheele wereld kunnen verspreiden; de wereld is toch in comparatie met het dal Sennaar nog al redelijk groot.

Maar wat hebben wij ook toch met al dat gecijffer te doen, 't is nog niet anders en of we nu al gaan rekenen hoe het heeft kunnen wezen, dat is maar tijd verspillen, aan een werk waar meê we nooit te regt kunnen komen; wij rekenen naar onze tegenwoordige manier, welligt dat die oude Heeren, met denzelfden multiplicator en hetzelfde multiplicandum als wij, een veel grooter product gekreegen hebben; ook ligt dit alles geheel buiten ons boekje, daar ons oogmerk alleen is de zeden en modes der volken naar te gaan.’

Zoo schrijft fokke al voort; en zeg ons, Lezer! kunt gij voor zulk geschrijf geschikter naam vinden? en waartoe dient het? in ernst maakt toch wel niemand thans meer tegen de oude geschiedverhalen zoodanige bedenkingen; het is dan eenvoudig een grap. - De vele fouten tegen de taal, enz. zullen wij die ook onder het grappige rangschikken?