Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

[p. 313]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Godsdienstig Handboek voor lijdende Christenen, door Georg Geszner, Predikant en Hoogleeraar te Zurich. Iste Stuk. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsterdam, bij J. Tiel. 1809. In gr. 8vo. 199 Bl.

't Veelvuldig lijden, 't welk onder het gehengen der Goddelijke Voorzienigheid op Aarde plaats heeft, heeft van alle Eeuwen de opmerking der Wijzen en Vromen bepaald, aanleiding gegeven tot het onderzoek aangaande de bedoeling van den Rampspoed der Godvreezenden, en stoffe opgeleverd tot eene menigte Schriften, bepaaldelijk ingerigt om Ongelukkigen te troosten. 't Is waar, men zou kunnen aanmerken, dat deze Schriften niet altijd komen in handen der genen, voor welke dezelve eigenlijk ontworpen wierden; dat een groot aantal Lijders niet in de gelegenheid is, om zich die Boeken eigen te maken, of de vereischten bezit, om zich van dezelven gepastelijk te bedienen. Van hier dat zekerlijk de gemoedelijke waarneming der herderlijke bediening, aan 't Christelijk Leeraarambt verknocht, de voorrang is toe te kennen, en het te wenschen ware, dat vele Predikanten zich meer onledig hielden met dit allernuttigst gedeelte van hun eerwaardig beroep. Desniettegenstaande is de vermenigvuldiging van Troostschriften, ten behoeve van godvreezende Lijders, geenszins te wraken, alzoo wel ingerigte Schriften van dien aard allezins geschikt zijn om heilzame waarheden in omloop te brengen, het lezen derzelven in dagen van gezondheid en welvaart strekken kan om zich voor den Rampspoed te bereiden, en ook tot een leiddraad kan dienen voor dezulken, die in het geval zijn om met Zieken of andere Lijders te moeten verkeeren.

Onder de menigte schriften van dezen aard verdient dat van den Hoogeerw. geszner eene bijzondere aanprijzing. - De Schrijver, wien het lijden zijner Natuurge-

[p. 314]

nooten steeds ter harte ging, en die ambtshalve met vele Rampspoedigen van nabij bekend werd, ontwierp, zonder voornemen om een Handboek voor lijdende Christenen te schrijven, enkele kleine stukjes, welke hij deze en gene Zieken, derzelver nabestaanden, huisgenooten en oppassers ter hand stelde. 't Heilrijk uitwerksel dezer proeven deed hem ten laatste besluiten, dezelven in eene gevoegelijke orde te rangschikken en der wereld mede te deelen. Zijn Werk is verdeeld in vier Afdeelingen, waarvan de eerste in het Stukje voorhanden vervat is. Dezelve vervat Mengelstukken, voor verschillende omstandigheden berekend. In de tweede zal men vinden Verhalen wegens Christelijke Lijders, volgens de eigene opmerking van den Schrijver. In de derde, eene kleine verzameling van Gebeden; in de vierde, kleine opstellen bij het Ziekbedde, bij het sterven en begraven. Dit verdere heeft men te verwachten in nog twee Stukjes, elk iets kleiner dan dat, 't welk wij aankondigen. - Uit het gemelde zal men kunnen opmaken, dat het Werk, hoewel ten opschrifte hebbende, Handboek voor lijdende Christenen, echter meer bepaaldelijk voor ligchamelijk Zieken geschreven werd, welke zekerlijk een groot aantal onder de Lijders uitmaken, hoewel de algemeene benaming ook aan andersoortige Rampspoedigen denken doet. - Dit Stukje, dan, vervat opstellen van onderscheiden inhoud, deels in proza, deels in poëzij; meestal zeer kort en gepast om door Zieken gelezen of aan dezelven voorgelezen te worden. De denkwijze, daarin heerschende, is echt Evangelisch, vreemd van het systematieke zoo wel als van het dweepachtige. Wij althans hebben het Boekske met genoegen gelezen, en kunnen onze goedkeuring niet weigeren aan de denkbeelden, daarin voorkomende, wegens de oorzaken, de bedoelingen en de nuttigheden van ligchamelijke ellende. Zoo, bij voorb., wil de Schrijver de krankheid in 't gemeen hebben aangemerkt als bijzonder dienstig tot opwekking van godsdienstig gevoel; voor zoo verre zij het natuurlijk gevolg is van onmatigheid, enz. als eene eigenlijke straf, hoewel met het weldadig oogmerk van verbetering; doch voor Godvreezenden als eene heilzame beproeving. Sterk dringt hij ook aan op de pligtmatige bezorging der tijdelijke aangelegenheden, zoo in dagen van gezondheid, als bij het vooruitzigt van den naderenden dood. Maar hoe zeer wij over het geheel

[p. 315]

de denkbeelden, in dit Werkje voorgesteld en ontwikkeld, goedkeuren, kunnen wij niet nalaten, maar achten ons in gemoede verpligt, aan te merken, dat wij het voorstel wegens ingeving en verzoeking des Satans, zonder nadere bepaling, zeer gevaarlijk achten. Eenmaal hebben wij die uitdrukking bij den Schrijver gevonden in een stukje, getiteld: een woord over de verzoeking tot Zelfsmoord, doch meermalen in een Bijvoegsel van den Vertaler tot dat stukje, welk Bijvoegsel ook om andere redenen wel had mogen achterblijven. Wij verkiezen niet, ons te dezer plaatse over het zoo zeer betwist leerstuk wegens het bestaan en de werkingen des Duivels uit te laten. Maar te beweren, dat dit booze Wezen onmiddellijken invloed op de gemoederen der Menschen zou oefenen, althans dat zulks nu nog plaats zoude hebben, komt ons geheel onschriftmatig voor. Doch zoodanig voorstel is niet alleen valsch, en strijdig met de gezonde woorden van onzen Heer Jezus Christus, die uitdrukkelijk geleerd heeft, dat uit 's Menschen hart opwellen booze bedenkingen, doodslagen, enz.; maar tevens ten uiterste verderfelijk, als strekkende ter aankweeking van een allerschadelijkst Bijgeloof, 't welk de Menschen lusteloos maakt in pligtsbetrachting, en het Geweten wegens dadelijk misdrijf verhardt. - Stijl en Taal is doorgaans goed, enkele Germanismen uitgezonderd, bij v. verwesing voor verrotting, en door lijden volmaakt bewezen, voor door lijden tot de volmaaktheid gebragten, enz. De Dichtstukjes, schoon niet uitmuntende, laten zich echter wel lezen.