Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

[p. 308]

Historie van den Heere Willem Erfstee. Met Platen. III Deelen. Te Amsterdam, bij C. Timmer. 1809. In gr. 8vo. Te zamen 980 bl.

‘Om een Werk te beoordeelen, dient het tafereel volledig te zijn,’ hierin zijn wij het nagenoeg eens met de Dichteres van dezen welgeschrevenen Roman, die zich bij het derde Deel bekend maakt, Mejuffrouw petronella moens, wier naam door hare vele geschriften zints lang reeds geenen geringen en welverdienden lof verwierf. Wij behoeven ons dan ook niet te verontschuldigen, dat wij niet tijdiger de vroegere Deelen van dit Werk hebben aangemeld; en ook nu kan deze aanmelding kort zijn. Met volkomene overtuiging mogen wij zeggen, dat dit Werk het vernuft, den smaak, het oordeel en het hart der Schrijfster eere doet, en dat wij geenszins twijfelen, of zij erlangt ook nu, bij een groot aantal Lezers, eene vrij algemeene toejuiching; en wij voor ons bewonderen zoo veel te meer nog hare voortreffelijke talenten, daar het gemis van het dierbaar zintuig des gezigts haar eene gereede verschooning zou doen vinden bij iederen bevoegden beoordeelaar, wanneer zij nu en dan in de beschrijvingen der schoone natuur en tooneelen der werkelijke wereld ongelukkig hadde misgetast; terwijl ons echter ook in dit opzigt, bij het doorlezen van dit verhaal, niets heeft gehinderd.

Hare bedoeling geeft zij zelve op: den invloed te schilderen op geheel het leven van eene verstandige, godvruchtige opvoeding, en de zegepraal der deugd, na vele beproevingen en rampspoeden. Haar held, willem erfstee, genoot het eerstgenoemde voordeel bij uitnemendheid, in den schoot der lieve natuur, door de waardigste ouders en in het beminnelijkst huisgezin. Het goede zaad deed bij hem eene uitnemende werking; en de beproevingen, waarin hij kwam, zijn van dien aard en dat belang, dat hij in waarheid alle de kracht dier goede beginselen behoefde, en derzelver invloed treffend in zijn voorbeeld betoonen kon. De Roman is gesteld in Brieven, en levert een groot aantal onderscheidene belangrijke personen en wel volgehoudene karakters. En eindelijk neemt geheel de geschiedenis een voortreffelijk einde; de Lezer wordt over het lot van ieder, waarin hij belang nam, vrolijk gerust gesteld; terwijl de rampzalige gevolgen der boosheid levendig gevoelen doen, wat de ondeugende maaijen moet.

Eeuiglijk speet het ons, dat de brave willem erfstee evenwel niet, zoo als men zegt, tot perfectie kwam; wij hadden gaarne gezien, hoewel wij ons over zijn huwelijk

[p. 309]

hartelijk verheugen, dat hij zijne studien had mogen voortzetten en voleindigen, of dat de Dichteres voor 't minst den edelen jongen mensch geplaatst had in een' of anderen kring, als een nuttig werkzaam lid der Maatschappij. - Ook, daar het verhaal geplaatst wordt in onzen tegenwoordigen leeftijd, geven wij der Schrijfster in bedenking, of het noemen van namen van plaatsen, en het vermelden van deze en gene trekken van onverbeterlijke domheid of nog iets ergers, geene aanleiding geeft, voorzeker tegen hare bedoeling, tot hatelijke vergelijking en toepassing. Wij hebben vooral het oog op het een en ander omtrent Predikanten en hunne Leerredenen. Gemakkelijk ware zulks te verhelpen geweest; ook zien wij niet, dat zoo iets en op die wijze in een' Roman voorgedragen (zonder de minste persoonlijke bedoeling, dit spreekt van zelve,) ergens iets kan doen tot verbetering. In het voorbijgaan wilden wij dit aanstippen. Overigens durven wij den Vaderlandschen Lezer bij het lezen van dit oorspronkelijk Vaderlandsch opstel, indien hij anders een liefhebber zij van deze soort van geschriften, nut en vermaak beloven. Hetgene ons vooral hier heeft bekoord, is meer dan eene regt naive en getrouwe kopij van huisselijke gelukzaligheid en eenvoudige hartelijke deelnemende liefde: ziet hier hoe willem's lieve oudste Zuster hem het gevoel over zijn afzijn teekent, toen hij naar de Akademie vertrokken was.

‘Gij ziet uit deze algemeene droefheid hoe hartelijk gij bemind wordt, niet alleen van onze lieve ouders, van uwe bloedverwanten, maar ook van alle overige menschen en beesten: in waarheid alle vrolijkheid scheen wijd van ons verbannen te zijn. Vader was zeer stil, en dwong zichzelven om te vrede te schijnen. Onze lieve moeder zocht de eenzaamheid, om aan hare tranen een' vrijen loop te geven. Mietje weeude, wanneer ze uwe plaats ledig zag staan. Koos en jan vertroostten zich door de goede voornemens, om alle de boomtjes en bloemen, die gij geplant hebt, getrouw te begieten; en zelfs het onnoozel shappend letje beloofde uwe lieve duifjes dat zij hun eten zou geven, tot haar zoete broeder willem dat weer zelf deed: ook de getrouwe Fidel liep telkens uwe kamer snuffelend rond, en klaagde ons dan huilend (gij weet ik versta Fidel van woord tot woord) uw afzijn. Ik mag niet vergeten ook de oude jacoba, die u heeft leeren loopen, en de goede katrijn, onder de opregte deelgenooten van onze droefheid om uw vertrek op te noemen: ik zwijge van den angst, dien wij uitgestaan hebben, toen het zoo vreesselijk stormde.’ enz.

‘Dat was een leven, toen broer koo met uw brief aan kwam vliegen! Hij had luide over land en zand aan schaapherders, koewachters en allen, die hij maar bereiken kon, toe-

[p. 310]

geschreeuwd: hier heb ik een brief van willem! zie eens dit opschrift heeft hij zelf geschreven. Nu vergaderde dan ook eene geheele menigte voor de pastorij!’ enz.

‘Wat is het toch schoon, lieve willem! de hoogachting van zoo vele goede, eenvoudige zielen te bezitten. Doch word maar niet trotsch, mijn beste jongen! want hoe vele verdiensten mijn hart u ook moge toekennen, ik ben toch overtuigd, dat de brave lieden van ons dorpje u, zoo wel als mij, en alles wat tot de pastorij behoort, de meeste liefde toedragen om onze brave ouders, welke de wellust zijn van allen, die hen kennen.’ enz.