Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Eduard van Eikenhorst, zijne Huisgenooten en Vrienden. Door den Schrijver van den Ring van Gyges wedergevonden. Iste Deel. Met Platen. Te Haarlem, bij F. Bohn. 1809. In gr. 8vo. 382 Bl.

Dit Werk leidt ons in den gezelligen kring van eenige Familien in het Geldersche, en heeft den aanleg tot een' vrij belangrijken Roman. De zoon en dochter van den Heer eduard boezemen, zoo wel als hun waardige vader, iederen Lezer belang in; de jongeling, en dit is indedaad geen wonder, heeft zijn hart gezet op eene lieve Freule van knotsenstein; eene minnarij, intusschen, die reeds veel bezwaar heeft, wegens den adeltrots dier Familie, en te meer jammer, daar een allerliefst meisje, dat hem in alles voegen zou, toevallig door hem uit een zeer groot gevaar gered werd, en hem innerlijk hoogacht en lief heeft. Zijne zuster mathilda heeft het hart geboeid van zekeren swiebelius, een geleerd Zonderling, die, desniettegenstaande, haar reeds niet onverschillig is. Behalve met deze Familien, geraken wij hier in kennis met zekeren Schout snorkenburg; voorts met een' broeder van den Heer eikenhorst, en eenen Predikant bloemenhoven, die in allen deele een sieraad is van

[p. 217]

zijne eerwaardige orde. De Romangeschiedenis moet zich in de volgende Deelen verder ontwikkelen, en dan zal het blijken, in welk eene betrekking deze personen staan tot de handeling; terwijl wij het den Schrijver genoegzaam toevertrouwen, dat zijn verhaal algemeen zal voldoen. Intusschen is de waarde van dezen Roman, als zoodanig, de eenige en grootste waarde van dit Werk niet. Uit zijnen wedergevonden Ring van Gyges is de Schrijver reeds overvloedig bekend, en ook deze zijne verdichting doet indedaad eer aan onze Natie. Het blijkt overal, dat wij dit Werk te danken hebben aan eenen man van goeden smaak en meer dan gewone kunde, die in de Grieksche en Latijnsche Letteren vooral geen vreemdeling is, maar zijnen smaak gevormd heeft door het vlijtig beoefenen der Ouden. Hij geeft voorts zeer goede en uitmuntende lessen, bestrijdt menige verkeerdheid, dwaasheid en vooroordeel, en wijdt zijne pen aan de deugd. Hij kleedt alles zoo aangenaam en bevallig in, geheel zijn schrijftrant is zoo onderhoudend en vrolijk, en hij vermaakt op den duur door het echt belagchelijke, of liever gelachverwekkende, dat ook door het groot aantal van lief hebbers der Roman-lecture geheel zijn Geschrift met het grootst genoegen gelezen wordt, en velen alzoo het geneesmiddel, dat hij hun toedient, ongemerkt innemen, die het anders zouden weigeren, waardoor het (hopen en vertrouwen wij) goede werking doet. Uit het vorig Werk blijkt het, hoe zeer de Schrijver in het teekenen van karakters en hebbelijkheden van allerlei soort een meester is, en hoe het overdrevene juist door hem gebezigd wordt, niet alleen om regt het belagchelijke te doen uitkomen, maar vooral ook opdat hij, die aan het euvel ziek is, dat euvel bij zichzelven opmerke, op zoodanig eene wijze echter, dat hij zich door de voorstelling niet beleedigd achte. Het ‘mutato nomine de te fabula narratur’ is hier ook wederom bij menig Lezer het geval; en de zeer groote verscheidenheid, het aantal, en de regt aardige, grappige, hier en daar ook aandoenlijk schoone voorstelling, maakt dat wij bij zeer vele van deze lessen en wenken tot wijsheid de beste uitwerking durven hopen. Uit het dertiende Hoofdstuk: ‘Het hart der menschen is zeer raadselachtig,’ geven wij het volgende tot eene kleine proeve:

‘Karel van l..... roemt altoos, dat hij zoo vrij is als een vogel in de lucht, dat niemand hem eenige wetten kan voorschrijven, zoo hij maar zorge draagt, dat hij niet meer verteert dan zijne inkomsten gedoogen. Hij is een groot lief hebber van bloemen, hij is beroemd wegens zijne schoone verzameling van Trosnarcissen, enz. enz. - Hij liet de grenspalen van zijnen bloementuin uitbreiden,’ enz. ‘Deze zijn roem heeft zich meer en meer verspreid, nu

[p. 218]

moet hij denzelven ophouden, wanneer hij verflaauwde zou hij zichzelven als eenen laaghartigen beschouwen; hij besteedt dus den ganschen tijd van zijn kortstondig leven aan het opkweeken van bloemen.

En gelukkig, voorwaar! zoude die echtgenoote, gelukkig zou het kroost zijn, hetwelk door haren man en vader met zoo vele zorgen en kommer werd bewaakt en beschermd.

Tot den laten avond toe is hij, in het zweet van zijn aangezigt, bezig om zijne bloemen met eigen handen te begieten, enz.

Een vriend zijner eerste jeugd, belman genaamd, welken hij altoos zeer hoog had geacht, en eenige jaren achter den anderen in Italie, in Frankrijk en Duitschland had rondgezworven, kwam hem bezoeken; hij was zeer verblijd hem weder te zien; deze niet wetende, dat hij zoo veel werk van bloemen maakte, verwonderde zich ten hoogste, dat hij zoo eenzaam op zijn afgelegen Buitenverblijf zijn jeugdig leven doorbragt; karel antwoordde hem, dat hij zeer vergenoegd leefde, doch dat hem nu eene ramp was overgekomen, die zijne vrolijkheid, ja zelfs zijnen eetlust en den zoeten slaap benam.

Zijn vriend drong er op aan, dat hij hem zoude zeggen, welke wederwaardigheden en rampen hem drukten; eindelijk zeide hij al zuchtende: “Helaas! mijne schoone augusta carolina, die door alle menschen bewonderd wordt, begint te verkwijnen!”

Ik beklaag u van harte, mijn vriend!’ zeide de Heer belman, (denkende dat hij van zijne beminde sprak) ‘zoodanig iets valt zeer hard.’

karel.

‘Met eigen handen heb ik haar gekweekt! tegen alle ongure winden en regenvlagen beveiligd! met eigen handen toegedekt! van ongedierte gezuiverd!

belman, (een vies gezigt trekkende.)

Wel, vriend! dat is zonderling! welke rampen kunnen iemand overkomen!

karel, (met aandoening.)

Ik ben hopelcos, nimmer zal zij kunnen herstellen.

belman.

Het is waarlijk ongelukkig, ik heb inderdaad medelijden met u, echter behoort gij u gelaten te gedragen, gij zijt een Christen!

karel, (zonder hier naar te luisteren.)

Dit is het niet alleen, mijn vriend! mijne fraaije charlotta frederica, waarop ik zoo veel roem kon dragen, verwelkt almede; het schijnt dat de vervloekte muizen of een schadelijk insect met zijne vergiftige tanden haar heeft geknaagd.

[p. 219]

De Heer belman sparde zijne oogen op; hij vond het allerzonderlingst: vooreerst, dat hij op zijn eenzaam landgoed twee fraaije jonge meisjes onderhield; ten andere, dat zij juist beiden te gelijker tijd verwelkten; en ten laatste kon hij zich geen denkbeeld maken, hoe zijne charlotta frederica door insecten of muizen kon afgeknaagd worden: hij kwam dus op de gedachten, dat zijn vriend, door altoos eenzaam te leven en zich van alle menschen te onttrekken, aan het mijmeren was geraakt, en vroeg dus, om zulks langzamerhand uit te vorschen, wanneer dit ongeluk een aanvang had genomen.

karel.

Ik heb het gisteren voor 't eerst ontdekt, en het is des te ongelukkiger, omdat ik vrees dat charlotta frederica verrotten zal, eer ik er telgen van kan trekken.

belman, (zijne oogen naar boven heffende.)

De Hemel behoede haar genadiglijk! ik kan er van ontroeren.

karel, (langzaam en al zuchtende van zijn' stoel opstaande.)

Kom aan, mijn vriend! wij zullen haar gaan zien, gij zult getuige zijn van mijnen rampspoed.

De nieuwsgierigheid deed den Heer belman spoedig oprijzen en naar eene achterkamer met drift voortstappen, denkende, dat hij aldaar zijne twee kwijnende schoonheden zou vinden liggen; “waar wilt gij henen?” vroeg karel, “langs dezen weg gaat men immers naar den tuin.” - “Naar den tuin?” vroeg belman herhaalde reizen; “zijn zij in den tuin?”

“Zijt gij onzinnig?” antwoordde karel, (die netelig was geworden door zijne droef heid,) “denkt gij dat zij in den kelder zijn, of op den zolder?” - Belman volgde zijnen vriend stilzwijgend, hij beschouwde hem als krankzinnig, en beklaagde hem onder 't voortgaan over zijn ongelukkig lot; eindelijk werd hij uit zijne onzekerheid gebragt, karel bleef voor een bed met bloemen stilstaan,’ enz.