Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

De Leer der Gereformeerde Kerk naar den leidraad van de Heidelbergsche Catechismus verklaard en toegepast ter onderwijzing en stichting van ongeleerden. Iste Deel. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1809. In gr. 8vo. XVI en 352 bl.

Van denzelfden kundigen en boven velen zijner Ambtgenooten, in opgeklaarde begrippen omtrent de Christelijke Godsdienstleer, uitmuntenden Schrijver, die, sedert ettelijke jaren, onderscheidene schriften, over Godgeleerde onderwerpen. zonder naam heeft laten in 't

[p. 186]

licht verschijnen, ontvangen wij nu eene voor ongeleerden vervaardigde verklaring van den Heidelbergschen Catechismus, die van alle andere tot hiertoe, in groote menigte, voorhanden zijnde uitleggingen van dit welbekende leerboekje merkelijk verschilt. De oordeelvellingen over dezen arbeid zullen ongetwijfeld vrij wat uiteenloopen. Aan sommigen zal de Schrijver, in vele opzigten, nog al te gehecht aan verouderde leerbegrippen toeschijnen, terwijl anderen zich in tegendeel aan verscheidene in dit boek voorkomende stellingen zullen ergeren; en dat wel te meer, nademaal er desniettemin 't zegel van Kerkelijke goedkeuring aan gehangen is. Wij voor ons zouden ons niet gaarne tot keurmeesters van 's mans regtgeloovigheid opwerpen. Grove afwijkingen, evenwel, hebben wij, zoo verre onze kennis te dien opzigte reikt, er niet in kunnen ontdekken. Men ziet echter, 't geheele werk door, zoo verre dit boekdeel gaat, dezelfde vrije denkwijze, die andere schriften, welke van dezelfde hand afkomstig schijnen, kenschetst, doorstralen. 't Moge aan onkundige en bevooroordeelde voorstanders van den Catechismus niet bevallen, dat de Schrijver wel eens aanmerkingen maakt over de wijze van uitdrukking, gegevene bepalingen en bijgebragte bewijsredenen, die met de meer gezuiverde Bijbelsche begrippen, welke, vooral in de laatste jaren, meer en meer bijval gevonden hebben, moeijelijk te vereffenen zijn, en dat hij niet zelden daarvan geheelenal afgaat. Zij, die de leer van de leerwijze behoorlijk onderscheiden, en zich geenszins aan een menschelijk opstel, evenzeer als aan de onfeilbare uitspraken der Bijbelschrijveren, verbonden rekenen, zullen met genoegen vernemen, dat de Schrijver sommige, thans bij vele nadenkende Leeraars van 't Hervormde Kerkgenootschap erkende, waarheden zoo vrijmoedig heeft durven zeggen, ofschoon zij welligt zijne wijze van berispen en afkeuren van voorheen algemeen aangenomene leerbegrippen niet zullen goedkeuren. In den stijl en in de schrijfwijze zal men ook wat moeten overzien. De eerste is verre af van zuiver van taalfouten te zijn. Men stoot meermalen aan onaangename herhalingen, en soms is de Schrijver met zichzelven in wederspraak. Voor hun, die gaarne alles kort en krachtig uitgedrukt zien, zal de hem eigene langwijligheid wel eens vervelend zijn; maar voor de meeste ongeleerden, wier onderrigting door deze Catechismus-verklaring bedoeld

[p. 187]

is, oordeelen wij deze wijze van schrijven niet zoo geheel ongepast.

Dit eerste Deel gaat alleen over de veertien eerste Afdeelingen van 't Heidelbergsche Onderwijsboek. Hier en daar hebben wij ons verwonderd over de wijze van ontwikkeling en verdediging van begrippen, die bij verlichte Godgeleerden reeds voorlang vrij wat tegenspraak ontmoet hebben: b.v. van t antwoord op de 5de vrage, Ik ben van nature geneigd God en mijnen naasten te haten, en op de 8ste, Zijn wij alzoo verdorven, dat wij ganschelijk onbekwaam zijn tot eenig goed en geneigd tot alle kwaad? Ja wij, tenzij dan dat wij door den Geest Gods wedergeboren worden; van 't oude verhaal omtrent de verleiding van onze eerste voorouders door den Satan, Zond. III; van de leer omtrent de goddelijke straffen der zonden, als zich ook, naar verdienste, uitstrekkende tot de aangeborene zonden, Zond. IV. Vrijere begrippen, evenwel, ontdekt men allerwegen: bij voorb. over 't misbruik van de leer der onmagt, bl. 82-88; over de ongeschikte orde van betoog van de noodzakelijkheid der vereischte hoedanigheden in den Verlosser, in de vijfde en zesde Afdeeling; over de onvoegzaamheid der ginds en elders voorkomende denkbeelden van schuldbetaling, vrijkooping en genoegdoening; over de wijze, op welke, of wel de reden, waardoor jezus Gods Zoon is; over de vereeniging van de goddelijke en menschelijke natuur in een en denzelfden persoon; over de ongepastheid van verscheidene redeneringen, in de elfde, twaalfde en veertiende Afdeelingen, en vele andere onderwerpen.

Wij wenschen hartelijk, dat de kundige Schrijver zijne voorgenomene taak gelukkig zal voltooijen, en dat ook dit geschrift moge dienen, om vele nog niet genoeg gekende en tot godsdienstig gebruik aangewende denkbeelden meer in omloop te brengen.