Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Over de beteekenis van het woord neoloog.

Het woord Neoloog is van Grieksche afkomst, alhoewel het, voor zoo ver ik weet, (doch zoude ik daarop niet gaarn willen achterhaald worden) bij geene oude Schrijvers voorkomt. Het is te zamengesteld uit twee Grieksche woorden, in navolging, zoo 't mij toeschijnt, van het woord Spermoloog, met welken naam weleer de Wijsgeeren te Athene goedvonden den H. paulus verachtelijk te maken. Wat wil deze klapper zeggen? lezen wij in onze Nederduitsche Vertaling, Hand.

[p. 671]

XVII:18. Eigenlijk staat er: wat wil deze spermoloog zeggen? d.i. Woordenzaaijer, of Uitstrooijer, gelijk zij het wilden verstaan hebben, van ongegronde gevoelens of valsche geruchten. - In navolging nu van dat woord, denk ik, dat men in onzen tijd het woord Neoloog gefabriceerd heeft, 't welk eigenlijk iemand beteekent, die wat nieuws spreekt, of nieuwe gevoelens voor den dag brengt,

Onlangs verhaalde mij een mijner Vrienden, dat een zeker Catechiseermeester, te midden van zijn ijver, om het verstand zijner Discipelen te verlichten, en derzelver hart met de Liefde des Evangeliums te vervullen, geleerd had, dat de woorden Neoloog, Deïst, Atheïst, Spinozist, Sociniaan, Arminiaan en Hernhutter, allen van eenerlei beteekenis waren, zoo veel te kennen gevende als een Belials-man. - Dit en andere opmerking deed mij denken, dat het in den tegenwoordigen tijd niet ondienstig zoude zijn, de ware uitlegging van de kracht des woords Neoloog publiek te maken.

Uit de eigenlijke beteekenis dan van dat woord, zoo als wij het te voren getrouwelijk hebben overgezet, kunnen twee wettige gevolgen worden afgeleid.

1. Vooreerst, dat Mannen, die, terwijl zij de Goddelijkheid der H. Schrift opregtelijk erkennen, oordeelkundig, of kritiesch, onderzoeken, welke de ware meening zij van de H. Schrijvers, of hoedanig de ware lezing zij, zoo als dezelve oorspronkelijk van de H. Schrijvers en uit derzelver pennen is voortgevloeid, in geenen deele verdienen met den naam van Neologen bestempeld te worden, maar veeleer met dien van Palaiologen, d.i. dezulken, die wat ouds spreken: want die de H. Schriften zoo behandelen, zoeken in de daad niet het nieuwe, maar het oude en het ware.

2. Het tweede gevolg, uit de letterlijke vertaling van het woord Neoloog, bestaat hierin, dat daarentegen zij met regt den naam van Neologen verdienen, die zich onderwinden het Woord Gods te buigen naar een vooraf aangenomen Leerstelsel, ('t welk zij uitleggen noemen), of die zich niet ontzien, de Wonderen, die onze gezegende Heer, door de Almagt Gods, tot bevestiging van zijne Goddelijke Zending, en tot verzegeling van zijne zaligmakende Leer, gedaan heeft, vermetel weg te redeneren: doordien zij vooraf als eene onwrikbare waarheid hebben aangenomen, dat men in eene Goddelijke Open-

[p. 672]

baring niets wonderdadigs, of afwijkende van den gewonen loop der Natuur, als strijdende met Gods Wijsheid, kan aantreffen. - Dezulken nu mogen met regt Neologen, d.i. Leeraars van nieuwe gevoelens, genoemd worden: want die het Woord Gods zoo behandelen, zoeken niet het oude en het ware, maar het nieuwe.

De Geschiedenis van den strijd tusschen de Christenen en de Neologen zoude wel waardig zijn door eene bekwame hand beschreven en algemeen gelezen te worden. 't Geen ik er ter dezer plaatse van zal zeggen, komt kortelijk hier op neêr: - 1. Dat die strijd in engeland het eerst begonnen is, en dat daar de Neologen, door de bekwaamheid hunner partij duidelijk overtuigd van onwetendheid en van kwade trouw, het veld hebben moeten ruimen; - 2. dat in duitschland, daarentegen, vele Christenen, minder bekwaam dan die in Engeland, in dien strijd lafhartig bezweken zijn, en nu tot hunne schande dienst genomen hebben onder de banieren der Neologen; - 3. en dat eindelijk hier te lande, daar de strijd nog onbeslist is, en nog voortduurt, inzonderheid door het vertalen van Duitsche Werken, zeer waarschijnlijk de Christenen de overwinning zullen behalen, bijaldien zij slechts vereenigd blijven, en, door elkander averegts met den naam van Neologen te bestempelen, zich niet van één scheuren, en alzoo hunne gelederen breken.

Ten slotte zal ik er nog bijvoegen, dat de Schrijvers in ons Land, en ook de publieke Sprekers, mijns achtens, geen geringen dienst zouden doen aan de goede zaak van den Godsdienst, wanneer zij zich van de woorden Neoloog en Neologie geheel niet meer bedienden, maar de wanbegrippen bij hunnen eigenen naam noemden, ten einde geene Mannen in verdenking en in een kwaden reuk te brengen, die het waarlijk niet verdienen.

ichneutes.