Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Nieuwe bijzonderheden wegens het leven en karakter van den veldmaarschalk Souworow.

(Naar het Fransch van den Heere de guillaumanches duboscage, Bevelhebber in Russischen Krijgsdienst in 1794-1796.)

‘Hoewel de Russische Veldmaarschalk souworow velen onzer Lezeren niet geheel onbekend is, zoo wel van zijne ongunstige als gunstige zijde; voor zoo veel men-

[p. 615]

schen van zijnen stempel zeldzame verschijnsels in de geschiedenis der menschheid zijn, beschouwen wij het als een wezenlijk deel der take, die wij op ons hebben genomen, het lezende publiek met dusdanige zeldzame Karakters, in zoo verre ons de welbevestigde Geschiedenis voorlicht, zoo veel mogelijk naauwkeurig bekend te maken. Zoo wel tot leering als vermaak kan dit tot eene voegzame bijdrage dienen. Het eene en andere, van hetgeen wij gaan mededeelen, moge sommigen onzer Lezeren bekend zijn; veel, echter, zullen zij daarin ontmoeten, hetwelk hun den zonderlingen Man nader, en wel in een belangrijk licht, zal doen bekend worden. De zuiverheid der bron, uit welke wij de volgende narigten geschept hebben, laat zich niet betwijfelen.’

Alexander basilowitch souworow werd geboren in den jare 1730. Zijn Vader, basilius souworow, Raadsheer te Moscou, was afkomstig uit een adelijk Zweedsch geslacht, sedert vier generatien in Rusland gevestigd, doch hetwelk tot nog toe weinig vermogen en aanzien bezat.

De bijnaam rymnikski werd hem door de Keizerin catharina de II gegeven, ter vereeuwiginge van de gedachtenis der vermaarde overwinning, door dezen Veldoversten aan de oevers van de Rymnik behaald, op den 22sten September des jaars 1789. Te dezen tijde werd hij benoemd tot Graaf der Keizerrijken van Rusland en Duitschland. Paul de I schonk hem den titel van Prins italiski, gedurende den Veldtogt in Italie, in den jare 1799. Met die vereerende titels paarde deze Generaal de versiersels van alle de Orden van Rusland, Oostenrijk en Pruissen.

In ruime bezittingen en in eene doorluchtige geboorte de middelen niet gevonden hebbende, noodig ter verkrijginge van den hoogen rang, naar welken zijne vurige eerzucht streefde, noch de posten, tot welke zijn buitengewoon vernuft hem riep, nam de jonge souworow een inderdaad zeer zonderling besluit, maar hetgeen ten bewijze van zijn doordringend vernuft dient, en waarvan de uitvoering, gedurende zijn gansche leven, eene zeer groote werkzaamheid heeft gevorderd. Om zich te doen opmerken, stelde hij zich eenigermate als uitzinnig aan, vertoonde de zonderlingste manieren, ontsloeg zich van alle de regels der gezellige beschaafdheid, en veroorlofde zich zelfs vrijheden, strijdig met de subordinatie. Maar deze gemaakte oorspronkelijkheid, ten langen laatste bij souworow eene tweede natuur geworden, werd, echter, altoos bestuurd door dat buitengewoon vernuft, met welk hij begaafd was; in voege dat binnen korten tijd zij-

[p. 616]

ne talenten begonnen door te schijnen door de duisterheid van eenen lageren stand. In zijne berekening bevestigd, leide hij zich, naar gelange hij in krijgsrang en kunde vorderde, des te meer toe om zonderling te schijnen. Het diep gevoel, eindelijk, welk hij van zijne begaafdheden had, maakte, in het vervolg, alle gehoorzaamheid dermate voor hem onmogelijk, dat hij aan zijne Oppervorstin het bevel over hare legers zoude ontzegd hebben, indien zij hetzelve aan deze of gene voorwaarde of verrigting had willen verbinden.

Verscheiden omstandigheden zou men uit zijn leven kunnen aanvoeren, in welke zijn genie, de grenzen der bevelen, hem gegeven, overschredende, hem met een vasten tred den weg tot de overwinning baande. Twee voorbeelden, uit twee wijd vaneen gelegene tijdperken van zijn leven, zullen genoeg zijn om zijn karakter te dezen opzigte te doen kennen.

In den Veldtogt van den jare 1771, toen souworow onlangs Generaal-Majoor was geworden, vernam hij, dat de Graaf oginski, Opper-Maarschalk van Lithauwen, te Stalowiz eene Confederatie tot stand bragt. Straks gaf hij er kennis van aan den Maarschalk buturlin, die het opperbevel over het Russische leger voerde; hij brengt hem onder het oog, dat het oogenblik nu daar was, om de zamenverbondenen te verstrooijen, voordat zij zich georganiseerd hadden, en verzoekt diensvolgens vrijheid om hen te mogen aanvallen. De Maarschalk, man van groote omzigtigheid, in aanmerking nemende dat souworow slechts eenige weinige honderden soldaten onder zich had, en hem kennende als zeer onderneemziek, verbood hem stellig, den vijand aan te tasten, voordat hij versterking had ontvangen, die nog verre af was. In hetzelfde oogenblik dat souworow dit ste lig verbod ontving, verneemt hij niet slechts, dat de Opper-Maarschalk oginski een aanmerkelijk voordeel op het Regiment van Petersburg had behaald, van welk hij vijfhonderd man had bemagtigd, vijftien Officieren en twee stukken geschut, maar ook dat die Opper-Maarschalk van Lithauwen zich reeds aan het hoofd van meer dan vijfduizend Polen bevond, met twaalf stukken zwaar geschut. Eindelijk wordt hij in het zekere onderrigt, dat deze Confederatie, binnen zeer weinige dagen, een zeer aanzienlijk leger zal op de been brengen, hetwelk straks op de verscheidene Russische detachementen, in Polen verspreid, zal aanvallen, met oogmerk om hen onder de overmagt te verpletten, zonder hun den tijd te gunnen om zich te vereenigen.

De tijd eischt spoed; om te raadplegen en bevelen te vragen, is het nu niet meer te doen; de hand moet aan het werk geslagen worden; een oogenblik vertraging, en het is gedaan met de Russen. Buturlin's koelzinnige omzigtigheid had den

[p. 617]

weg gebaand tot de heillooste ramp: een stoute stap van souworow's vernuft zal alles herstellen. Deze onversaagde Krijgsman verzamelt zijne kleine bende, uit duizend man bestaande, en vertrekt van Lublin, zeggende: ‘Laten wij eerst het Russische leger verlossen, en, zoo 't zijn moet, zal ik voor mijne ongehoorzaamheid met mijn hoofd boeten!’ Het gevaar, waaraan hij zich blootstelt, verdubbelt zijne pogingen; in vier dagen legt hij ruim vijftig mijlen wegs af, verrast den Groot-Maarschalk, tast hem aan in weerwil van een stikdonkeren nacht, verstrooit alle de benden, die hem ontmoeten, en verovert de stad Stalowiz. Naauwelijks is de dag aangebroken, of hij valt van nieuws op de Polen aan, in de vlakte vereenigd. Na een bloedig gevecht noodzaakt hij de overwinning, zich voor hem te verklaren. Oginski wordt gevangen genomen, zijn leger gedeeltelijk vernield, en het overige verstrooid; souworow vervolgt het zwakke overschot tot aan Slonym, alwaar hij denzelfden dag binnentrekt. Twaalf stukken geschut en een onmetelijke buit vallen in des overwinnaars handen, en de Confederatie is ontbonden.

De stoute Krijgsman draalde niet met, op staanden voet, door eenen Aide de Camp, het verslag van deze onderneming aan den Maarschalk buturlin te zenden; hij schreef: ‘Als Krijgsman ben ik ongehoorzaam geweest. Ik moet gestraft worden, en zend u mijnen degen. Maar als Rus heb ik mijn' pligt gedaan, door het vernielen van de magt der Geconfedereerden, aan welke wij geenen tegenstand hadden kunnen bieden, indien zij tijd gehad had om zich te verzamelen.’ Groot was de verbaasdheid van den Maarschalk buturlin op het lezen van dezen brief. Gelijktijdig vernam hij de onderneming en derzelver gelukkigen uitslag: met zoo veel spoeds had souworow zijn werk verrigt. Onzeker, intusschen, hoedanig hij zich omtrent dezen overwinnenden Officier had te gedragen, haastte hij zich om de bevelen der Keizerin te verzoeken, en geeft haar berigt van het zoo gelukkig als zonderling voorval. De Vorstin, die alwat groot en schoon was zoo wél wist op prijs te schatten, schreef hierop aan den Generaal souworow: ‘Als uw Opperhoofd moet de Maarschalk buturlin u doen in arrest nemen, tot straffe der misdaad van krijgsmans-onöndergeschiktheid; maar als uwe Souvereine behoud ik aan mij het genoegen om den ijver eens getrouwen onderdaans te beloonen, die, door eene luisterrijke daad, zich bij zijn Vaderland verdienstelijk heeft gemaakt.’

Dit krijgsbedrijf was het begin van souworow's vermaardheid en geluk. Dertig jaren daarna, toen hij onder de lauweren grijs geworden en tot de hoogste krijgseere was verheven, stelde hij nog dezelfde sterkte van geest ten toon.

[p. 618]

Toen souworow vertrokken was om het opperbevel over het leger van Italie op zich te nemen, had het Kabinet van Weenen, aan zijnen ouden slender gewoon, om ontwerpen voor eenen veldtogt te beramen, van welke de Generaals slechts slaafsche uitvoerders waren, het niet durven bestaan, den Maarschalk aan dat gebruik te verbinden; nogtans verlangde het, dat de Generaal zijne plans zoude mededeelen; alleenlijk was men verlegen, hoedanig men dezelve zoude te weten komen. De Keizer nam dit op zich; souworow gaf tot antwoord: ‘Nooit maak ik bepaalde krijgsontwerpen: de tijden, de plaatsen, de omstandigheden bepalen mijn besluit.’ - ‘Het is onmogelijk,’ voerde hem de Keizer te gemoet, ‘dat gij geen krijgsplan hebt; ik verlang het te weten.’ De Maarschalk, thans tot het uiterste gedrongen, zeide tot den Monarch op een' vrijmoedigen toon: ‘Indien ik er een had, zoude ik 't aan uwe Majesteit niet mededeelen: want indien gij het wist, Sire, zoude uw Raad er nog dezen avond kennis van hebben, en de vijand morgen er van onderrigt zijn.’

Toen macdonald uit het binnenste van Italie kwam, om zijne verrigtingen met die van moreau te vereenigen, en het leger van souworow te overvallen, die zich met belegeringen onledig hield, werd het Kabinet van Weenen van onbedachte vreeze bevangen. In het eerste oogenblik was het beducht, dat de troepen van den Generaal kaïm, die het Kasteel van Turin belegerden, tot het doen van hunnen aftogt niet zouden in staat zijn. Straks zond het in allerijl eenen Courier aan den Maarschalk, met den stelligen last om het beleg van dat Kasteel te doen opbreken.

Men geeft souworow kennis van de aankomst der berigten uit Weenen. Hij was nog niet naauwkeurig onderrigt omtrent de bevelen, die hem gezonden waren; maar hij hield zich verzekerd, dat zij met zijne ontwerpen streden. Diensvolgens beschikt hij het indiervoege, dat de Keizerlijke Courier in geene dertig uren hem zijne brieven kan ter hand stellen. In dien tusschentijd slaat hij den vijland, en de Generaal kaïm neemt het Kasteel van Turin. Nu eerst ontvangt souworow de brieven van Keizer frans den II. Dezelve gelezen hebbende, antwoordt hij straks dien Vorst, ‘dat het hem leed deed, zijne bevelen niet te kunnen volbrengen; maar dat het Kasteel van Turin in zijne handen was gevallen, toen hij de brieven van zijne Majesteit had ontvangen, die hem geboden, het beleg dier vesting op te breken.’

(Het vervolg hierna.)