Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

De vergenoegde landman.

(Uit het Engelsch.)

Adrastus, een man van groote geleerdheid en wijsgeerigen aard, verkoos het Landleven, voornamelijk om zich te vrijer te kunnen overgeven aan de genoegens der bespiegelinge. Hij was niet alleen geleerd en rijk, maar een menschenvriend, en geheel het omgelegen oord kende en eerbiedigde hem als een verstandig en braaf man.

[p. 567]

Een zijner Landhuurderen, schoon eene kleine plek gronds bebouwende, en daarmede een talrijk Gezin voedende, stond bekend voor een zeer geschikt en aardig man. Zijne hut, schoon klein, was net; zuinigheid en eenvoudigheid waren de beschermengels van zijn gelukkig Gezin. Alle omstandigheden in elk jaargetijde, van het begin der Lente tot het einde des Winters, schouken hem genoegen, van wege de gelukkige zielsgesteltenis, welke hij omdroeg, en hem in staat stelde, om uit alles, wat hem overkwam, leering of voordeel te trekken. In tegenspoed was hij nederig, en in voorspoed altoos dankbaar.

Als Landhuurder had hij die kleine hoeve bewoond, zints de Vader van adrastus eigenaar van den omtrek geworden was: nooit bleef hij in gebreke, om ten gezetten tijde de huur te betalen, en had nimmer eenig geschil met zijne Buren. Zijn dagelijksche arbeid werd verzoet en verligt door de opbeurende gedachte, dat hij dus zorgde voor zijn geliefd gezin: deze gestage arbeid gaf hem niet alleen gezondheid, maar gunde hem geen tijd om zich toe te geven in het begeeren van de grillige behoeften der verbeeldinge, en hield hem terugge van het botvieren aan eenige spoorlooze drift. Hij had vele ongenoegens in de buurtschap bijgelegd, huisselijke geschillen vereffend, en veel uitgedacht om de armen te helpen. Nooit kwam eenige wangunst in zijne ziel op, als hij de groote bezittingen der rijken beschouwde.

Deze zich niets aanmatigende, schoon wezenlijke deugden verschaften hem hoogachting in den geheelen omtrek; hij kreeg er den vereerenden bijnaam van den vergenoegden Landman. Hij was het met de daad; met een klein, zeer klein inkomen was hij in waarheid rijk.

Adrastus had zints lang veel van dezen Landman gehoord. Hij besloot eindelijk hem een bezoek te geven, om te bezien, met hoe veel waarheids het gerucht het karakter van matthew mendland (zoo was de Boer geheeten) teekende: want schoon adrastus veel goeds in den omtrek deed, bragt zijne stille en aan de bespiegeling meest toegewijde levenswijze mede, dat hij zijne Landhoevenaars weinig kende. Zijn Rentmeester deed alles met hun af.

Dan, een Man van dien aard, als het gerucht algemeen vermeldde, was een te aangelegen voorwerp, om de nieuwsgierigheid eens Wijsgeers niet uit te lokken. Adrastus ging tegen den vooravond naar de hut des Landmans, en kwam een half uur na zonne-ondergang aldaar. Mendland zat aan de deur van zijne hut een pijp te rooken, omringd door zijne kinderen; zijne Vrouw was bezig met het avondeten gereed te maken. De Landman kende zijnen

[p. 568]

Landheer wel, rees op, en bood hem de beste plaats in zijne nederige woning aan.

‘Hier,’ sprak de Landman, ‘vindt Uwe Edelheid mij op een klein doch gelukkig plekje gronds. Lang heb ik er op gewoond, en indien gij goedvindt mijne Huurcedel te vernieuwen, welke op St. Michiel eindigt, zal ik waarschijnlijk hier mijn leven eindigen. Uwe Edelheid staat mij wel aan, en ik hoop dat ik haar bevalle; op den dag zijn mijne Huurpenningen in gereedheid, en wij hebben over elkander niet te klagen; derhalve ...’

Adrastus viel hem in de reden, verzoekende de Huurcedel te zien, en pen en inkt te mogen hebben om die oogenblikkelijk te vernieuwen. ‘Pen en inkt heb ik niet; daar ik noch lezen, noch schrijven kan, zijn deze mij van geen dienst. Maar verlangt Uw Ed. dezelve te hebben, ik zal ze, met papler, laten halen.’ - ‘Ik,’ sprak adrastus, ‘behoef zulks niet; op eenen anderen tijd zal ik de Huurcedel teekenen. Maar weet gij, in de daad, niets van Boeken? Ik dacht, dat gij daarin wel bedreven waart, al uwen ledigen tijd tot lezen besteedde, en uwe kundigheden uit de veelvuldige schristen over den Landbouw en andere onderrigtende Boeken haalde.’

‘Neen, waarlijk niet,’ hervatte de Landman; ‘mijn Vader kon mij geen lezen laten leeren, en zints mijne kindsheid heb ik daartoe geene gelegenheid gehad. De natuur en het gebruik mijner oogen zijn mijne éénige leermeesters geweest. Zoo ik in staat géweest ben om zestig jaren met eere te leven, mijne kinderen matig, rein en deugdzaam op te voeden, dit ben ik daaraan verschuldigd. In de daad, om de waarheid te zeggen, mijne levenswijze als Landman schenkt mij een overvloed van lessen. Overal vind ik leering. Aan het einde van mijn tuintje staat een bijenkorf vol van allerarbeidzaamste diertjes, die mij zeggen dat het schande zou wezen als een hommel te leven. Mijn grondregel, daaruit afgeleid, is, dat hij, die geen honig maakt, ook geen honig mag eten: dit deed mij onvermoeid arbeiden, om mijne spijs te verdienen, eer ik mij aan tafel zette. - In dit gedeelte van mijn pligt werd ik verder onderwezen door de kleine diertjes, die een molshoop bewonen. Is het mogelijk, dat iemand deze diertjes hard zie werken om in den dag des noods te voorzien, en er geene les uit ontleene om iets voor zijn gezin op te leggen? Ik leunde op mijne fpade om hunnen arbeid te zien, en daarop hervatte ik mijn werk, om het verwijt te ontgaan, dat ik mij meer met anderer arbeid dan met mijnen eigen bemoeide. - Ik heb een ouden Huishond; dat Beest (kom hier, Trouwe!) dat Beest heeft mijne kleederen bij dag en mijne hut bij nacht bewaakt. Hij

[p. 569]

doet voor mij, hetgeen ik voor mijn Buurman thomas zou doen, die mij eens, toen ik zeer verlegen was, hielp; en zoo lang ik brood heb, zal ik hem niet vergeten. Hij, Sir! die ondankbaar is, heeft geene natuur, en 't is beter dat een onnatuurlijk man sterft, dan dat hij leve, dewijl hij, die zijn naasten niet wel doet, op deze wereld niets te maken heeft. Wij zijn allen geboren om iets te doen; en hij, die wel doet, verdient lof en dank. - Wat mijn pligt als Echtgenoot betreft, ik leer dien van de Duiven, welke rondsom mijn til vliegen. Zes-en-veertig jaren ben ik aan deze Vrouw getrouwd geweest. Ik kan mij niet begrijpen, hoe onze rijke lieden, sommigen althans, met hunne Vrouwen leven. Ik vind zulk een genoegen in de bestendigheid, dat ik mij van onbestendigheid niets goeds kan verbeelden; en de goedkeurende lach van eene getrouwe Huisvrouw is eene rijke belooning. - De liefde, welke ik mijne kinderen toedraag, en als Vader verschuldigd ben, wordt mij ingeboezemd door alles, wat mij omringt: van de Zwaluw, die onder mijn dak nestelt, tot de dieren in het veld, ontvang ik opvoedingslessen. Kortom in dezer voege heb ik veelvuldige Levenslessen opgedaan.’

Hier zweeg de Landman, en beval zijne Dochter een kan van 't beste bier te tappen. Adrastus stond versteld over de eenvoudigheid van 's Landmans zeden, over diens gezond verstand, en de gepastheid zijner bedenkingen. - ‘Landman,’ sprak hij, ‘gij hebt mij bedroefd en genoegen geschonken. Ik kwam bij u om u eenigen onderstand te schenken, en gij hebt mij de gelegenheid ontnomen om u iets te geven. Ik bezit niets, of gij hebt het ook, dan alleen een grooter overvloed van geld; en gij zijt zoo volmaakt gelukkig in uwen staat, dat eene toevoeging van geld misschien uw levensplan zou storen. Gij zijt een gelukkig Landman en natuurlijk Wijsgeer, zonder een voorraad van boeken en de verveling van een zittend leven. Geef mij echter de Huurcedel, opdat ik die bij mij steke; ik wil die in stukken scheuren, en.....’

‘Hoe!’ riep de verbaasde Landman uit, ‘mijn Huurcedel aan stukken scheuren, in stede van dezelve te vernieuwen? Heeft dan mijn vrijmoedig spreken of mijn geluk u geërgerd?’ - ‘Ja, mendland,’ antwoordde adrastus, ‘ik wil de Huurcedel aan stukken scheuren, dewijl gij dezelve niet langer zult behoeven. Deze kleine plek gronds, welke gij zoo vele jaren beärbeid hebt, is voortaan uw eigendom. Kom morgen bij mij, en de papieren der overdragt zullen gereed zijn. Ik moet voortaan niet meer uw Landheer, maar uw Vriend wezen. Kom dikwijls bij mij aan tafel, en laat ik uit uw onderhoud ware levenswijsheid leeren.’

De Landman wilde op de knieën vallen; doch adras-

[p. 570]

tus voorkwam zulks, zeggende: ‘Mendland, rijs op! de verpligting is aan mijue zijde; gij hebt mij schuldenaar gemaakt: voor een weinig gronds, welken ik niet behoef, hebt gij mij eene menigte van grondregels gegeven, zoo schoon, zoo zuiver.... Ik zal ze nimmer vergeten.’

Zints dien tijd waren adrastus en mendland vrienden. In eenen aanhoudenden ommegang deelde hij de lessen des gezonden verstands en van een braaf hart op de gulste wijze mede.