Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Iets over D.R. Kamphuyzen.

Aan de Uitgevers der Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen.

Mijne Heeren!

Onlangs de Reize door de oude en nieuwe Oostelijke Departementen van het Koningrijk Holland enz. van den Heer potter doorloopende, vond ik bij de vermelding van groote en geleerde mannen, op welke Dockum roemen mag, bladz. 64, met eenige bevreemding, het volgende omtrent d.r. kamphuyzen verhaald.

- ‘hij moet een zonderling man geweest zijn: op een Uithangbord voor zijn huis in de Hoogstraat had hij aan de eene zijde een spel Kaarten, en aan de andere eenen Bijbel laten schilderen; doch dit nam de Stads-regering zoo euvel op, dat hij, niet zonder schade en kosten, genoodzaakt werd zijn Uithangbord weg te nemen.’

Naar mate men den zedigen kamphuyzen beter kent, moet deze bijzonderheid verdacht voorkomen, en het bezwaarlijk vallen hem voor een zonderling man van dien stempel te houden, als ons dit verhaal zou aanduiden. Wanneer men weet, dat hij, te Dockum in drukkende omstandigheden, de gevolgen van den geest dier tijden, zijn verblijf houdende, zich en de zijnen van den vlashandel geneerde, dan moet de in het oogloopende onvoegzaamheid daarbij van zulk een Uithangbord hetzelve zeer ongeloofelijk maken; en zoo men eindelijk op eene overlevering moge afgaan, die voor eenige jaren bij oude lieden wel bekend was, dat hij aldaar op de lage of leege weg aan de westzijde gewoond hebbe, dan legt zelfs het verschil in de benaming der straat de onechtheid van het verhaal genoegzaam aan den dag.

Het is echter te vreezen, dat velen, die anders ook

[p. 208]

kamphuyzen hoogachten, deze bijzonderheid op het gezag van den Heer potter, als omtrent zijne eigene geboortestad vooral wel onderrigt, zullen aannemen; en dit zou mij om de gedachtenis des edelen mans, die ik met al mijn hart vereer, leed doen; daar het dezelve ontluisteren moet, als eene vlek in zijn karakter, als eene ontslichtende grilligheid in den altijd zoo stichtelijken Dichter,

die eenvuldig altijd zong

Van God, van goed, van deugd, van lijden en verzaken.

Ik wil dus dien ongunstigen indruk der misleiding voorkomen, door te doen opmerken, dat de Heer potter zich in dezen vergist heeft, en zekerlijk tegen zijn eigen wil, daar hij anders bl. 98 en volg. toont kamphuyzen te waarderen, en van gevoelen te zijn, dat hij ten minste niet verdient zoo geheel vergeten te worden, door anderen moet misleid zijn; terwijl ik niet twijfel of gij zult daarvan wel gebruik willen maken in uw Mengelwerk, waarin gij voorheen, door het plaatsen der beide voortreffelijke Redevoeringen van den Eerwaardigen koopmans, de welverdiende hulde aan de eerbiedwaardige nagedachtenis van kamphuyzen, als Mensch en als Dichter, hebt bewezen.

Het verhaalde namelijk omtrent het Uithangbord, verkeerdelijk op kamphuyzen toegepast, is voorgevallen omtrent den jare 1695, en dus bijna 70 jaren na zijn overlijden, en betreft zekeren johannes hilarides, toen Conrector der Latijnsche Schole en Burger en Boekverkooper in de Hoogstraat te Dockum.

Deze kwam omtrent den gezegden tijd, bij gelegenheid dat zijn Uithangbord moest vernieuwd worden, op den zonderlingen inval, om daarop, als voor zijne nering passende, te laten schilderen, aan de eene zijde, een Kerkboek met zilveren beslag en ketting, met het woord Bijbel daaronder; aan de andere eene hand, houdende vijf Speelkaarten, vertoonende het toen zeer gebruikelijk spel, Lanterluy genaamd, en daaronder de woorden: Een Schoone. Dit gaf groote ergernis, te meer daar, het huis aan den westkant der Hoogstraat staande, de Bijbel zich vertoonde aan hun, die ter Kerke gingen, doch het Kaartspel aan de genen, welke daaruit terug kwamen, in het oog viel. Men dacht over 's mans oog-

[p. 209]

merk niet gunstig, en gaf daaraan velerlei uitlegging; het baarde groot gemor en ontevredenheid, die op bedreigingen en misschien dadelijkheden uitliepen, waarom hij over de zijde, waar het Kaartspel stond, eene gevlochte mat liet hangen. Of het daarbij gebleven zij, tot dat de drift allengskens bekoeld was, dan of hij het bord op bevel der Regering heeft moeten wegnemen, kan ik niet zeker zeggen, schoon ik het laatste wel heb gehoord; uit zijne eigene woorden schijnt men het tegendeel te moeten opmaken:

‘Dank heb ons Ooverheit, die haar voorsichtig toonen:
Geen burger om een bord met smaat te willen hoonen,
Strax naa de drift van Volk; soo die 't op 't domste afmaald,
Dat niemand in fijn recht onbillijk werd bepaald
Om 't geen men vrij verkoopt, niet vrij in 't bord te setten.’

misschien is dit evenwel naderhand gebeurd.

Hilarides, die voorheen reeds eene Nederduitsche overzetting van Cornelius Nepos vervaardigd had, maakte er ook eene van de Fabelen van Phaedrus, maar in dicht, die nevens de Fransche vertaling van Guyet bij den Latijnschen tekst gevoegd, in 1694 te Franeker bij Leonard Strik werd uitgegeven, en vervolgens door Pieter Rabus, in zijne Boekzaal van Europa, Jul. en Aug. deszelven jaars, beoordeeld. Van deze overzetting kwam reeds in het volgend jaar een tweede verbeterde druk uit, onder op den titel hebbende: te Dokkom bij Joh. Hilarides in de Hoochstraat in de Schoone 1695. Voor dezen druk schreef hij eene Opdragt aan den bekenden Willem Deurhoff te Amsterdam, met wien het dus blijkt dat hij in betrekking stond, in welke Opdragt hij onder andere ook de niet onvriendelijke beoordeeling van Rabus bits genoeg beantwoordde. Voorts gaf hij te gelijker tijd een Gedicht, dat gewoonlijk achter dezen Phaedrus gevonden wordt, in het licht, van 24 bladzijden in kl. 8vo, onder dezen titel: ‘Uithangbord van Johannes Hilarides, als Burger en Boekverkooper, in de Hoochstraat te Dokkom, alwaar het Caartspel en Ergernissen, beide ten toon staan

Al even eens, hoe dat men 't maakt:
Daar d'eene 't prijst dat d'ander laakt.’

[p. 210]

waaronder in eene koperen plaat de beide zijden van het reeds beschreven Uithangbord worden afgebeeld, zoo dat voor de tegenzijde een loshangend plaatje, verbeeldende eene mat, boven vastgehecht is, hetwelk opgeligt zijnde de hand met kaarten laat zien, boven het jaartal 1695; onder aan het titelblad leest men nog:

‘De burgerij van waard
Was van een doode roch vervaard.’

In het stuk zelven, eene soort van Hekeldicht, ruim 900 verzen groot, toont hij het onschuldig gebruik van het Kaartspel, beklaagt zich over de genomene ergernisse, wederlegt die, verklaart en verdedigt zijn oogmerk enz. Maar genoeg hiervan, daar ik dit in zichzelven weinig beteekenend gedenkstukje eener lang vergetene ergernis slechts heb willen aanvoeren, om de nagedachtenis van kamphuyzen van de verwarring met dezelve te ontheffen.

Ik zal hier zijn Grafschrift bijvoegen, dat, zoo veel ik weet, nog nergens naauwkeurig is opgegeven. Het Graf, op het Kerkhof, een weinig benoorden het voorste gedeelte der Kerk, is slechts met eene kleine halve zerk of zoogenaamden hoofdsteen gedekt, waarop dit eenvoudig Opschrift, schoon reeds eenigzins uitgesleten, nog leesbaar is:

Ao. 1627 den 19 Julius sterf den Eersame
Didericus Kamphuisen olt 41 jaar en
leit hier begraven.
Mortuus Vivo
door Dirck Helt vernuwt 1722.

Wie deze Dirck Helt geweest zij, weet ik niet. Als vereerer van kamphuyzen, verdiende hij wel gekend te worden. Zijn voorbeeld heeft nog voor weinige jaren het denkbeeld vernieuwd, om een waardiger gedenkteeken voor kamphuyzen te stichten. Jammer dat zulk een losselijk voornemen tot heden zonder gevolg gebleven is! - Ik ben enz.

d. C.