Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

De kadi van Hamadan, of de gelukkige tegenwoordigheid van geest.
Een Oostersch Vertelsel.

De Kadi van Hamadan was hevig verliefd geworden op de dochter van een' Smit uit dezelfde stad. Met een hart, verteerd door het vuur der begeerte, en verscheurd door de kwellingen der ongerustheid, dwaalde hij nu als een zinnelooze, dan weder stond hij stil en bleef onbewegelijk, alsof hij het voorwerp zijner liefde verwachtte. Dikwijls uitte hij zijne smart door deze droefgeestige woorden, die zijn' treurigen toestand afschetsten: ‘Deze gestalte, bevallig en tenger als de telg van een' cipres, heeft mijne oogen verblind. Ik ben niet meer meester van mijn hart, en ziedaar mij tot slavernij gebragt!... Hoe! wie zou dit doordringend oog kunnen wederstaan? Indien gij mij uw hart niet schenken wilt, fluit dan uwe schoone oogen!’

Weinig gestreeld met de overwinning, die hare bekoorlijkheden haar bezorgd hadden, vermoeid door de vervolgingen van den Kadi, ontweek en overlaadde hem dit jonge meisje met beleedigingen, wanneer hij zich bij haar bevond. Hij, een geduld zonder voorbeeld betoonende, vernoegde zich, tegen een' geneesheer, dien hij bijna altoos bij zich had, te zeggen:

‘Zie, bid ik u, deze jonge schoonheid in woede! Ziet gij? De rimpels van haar vergramd voorhoofd hebben nog deszelfs zachtheid niet misvormd. Deze luide aanvallen van woede, wel verre van mijne hoop te vernietigen, versterken dezelve. De Vorsten zwetsen dikwijls in het openbaar, en zijn bloodaards in stilte.

Wanneer de verschgeplukte druif u zuur schijnt, wacht eenige dagen, en zij zal zoet als honig zijn.’

De Kadi, zonder meer ontroerd te zijn, ging naar zijne regtbank, om geregtigheid te oefenen. Verscheiden personen van

[p. 46]

aanzien, aan zijn' dienst verbonden, kwamen zich voor zijne voeten werpen, om verlof te erlangen van hem eenige raadgevingen te mogen mededeelen. Indedaad, zoodanig een gedrag was niet zeer overeenkomstig de eerste pligten der staatkunde, en niets bovenal meer strijdig met dit spreekwoord, dat alle hovelingen in het oog zoeken te houden: ‘Twist niet onvoorzigtig over alles; de mislagen der grooten aan den dag brengen, is zelf een' grooten misslag begaan.’

Ondertusschen de gehoorzaamheid en de dankbaarheid schrijven de ondergeschikten bijzondere pligten voor, en zij zouden zelfs zich aan het snoodst verraad schuldig maken, indien zij een' raad, die hunne opperhoofden nuttig was, verzwegen.

Deze overwegingen noopten zonder twijfel de dienaars van den Kadi om hem tot rede te brengen. ‘Smoor,’ zeiden zij tegen hem, ‘smoor deze rampzalige drift; de waardigheid van een' regter is te edel, te heilig, om haar door zulk eene straf bare zwakheid te bezoedelen. Gij kent thans deze vrouw, wier zwakke bekoorlijkheden u hebben kunnen verleiden, en gij hebt zelf gezien, tot welke uitsporigheden zij in staat is. De beleedigingen, waarmede zij u heeft overladen, weêrgalmen nog in onze ooren.’

De Kadi gevoelde de gegrondheid van deze redenen; hij prees zeer sterk hunnen ijver en hunne getrouwheid.

‘Uwe raadgevingen,’ zeide hij tegen hen, ‘zijn maar al te zeer voor mijn' toestand geschikt, en uwe drangredenen zonder tegenspraak. Indien de rede mij van de liefde genezen kon, ik zou u gaarne aanhooren. Lastert mij zoo veel gij wilt; maar bedenkt, dat men nooit de huid van een' Ethiopier wit bleeken kon!’ Na dat hij dus gesproken had, belastte hij eenige zendelingen, om alle mogelijke pogingen op het hart zijner geliefde te doen; en om des te zekerder te slagen, spaarde hij geen goud, wetende, dat, wie goud in zijne beurs heeft, zeiden kracht in zijn' arm ontbreekt, en dat de genen, wien men dit kostelijk metaal in de oogen laat schitteren, zich zeer diep buigen, al hadden zij een' stalen ruggraat.

Indedaad, het meisje werd handelbaarder, en na weinig tijds gaf zij zich over aan de begeerte van haren minnaar. Weldra berigtte men den Opperheer, dat de Kadi alle nachten in weelde doorbragt, met een meisje in den arm en een glas in de hand, en dat, in plaats van te slapen, hij zich vermaakte met drinken en zingen. Zie hier het lied, dat hij zong in zijne verliefde krankzinnigheid:

‘De haan heeft dezen nacht nog niet op zijn gewoonlijk uur gekraaid, uit vrees van het vermaak te storen van twee gelieven, onverzaadhaar van streelingen en genietingen. De

[p. 47]

wangen mijner geiiefde blinken in het midden der golvende krullen van haar gitzwart haar, en gelijken ivoren appelen in een' ebbenhouten kring.

Zoodra de slaap de oogleden der nijdigen zal verlaten, wees op uwe hoede, waak omzigtig, om u niet bloot te stellen aan het gelach der menschen, en de stem te hooren van den morgenwekker der Moskeeën, die de geloovigen ten gebede roept, en het geluid der timbaal voor de poort van het Keizerlijk paleis.’

Al zingende, hielden de gelieven hunne armen in elkander gestrengeld, en hunne lippen kusten dikwijls elkander; zij vergaten den tijd, die verliep, en de afgunstigen, die hen bespiedden. Eensklaps komt een der slaven van den Kadi, bleek van schrik, zich voor de voeten van zijn' meester werpen. ‘Staat op, staat op!’ schreeuwde hij, ‘uwe vijanden hebben u strikken gespannen, of liever, zij hebben tegen u, helaas! maar al te zeer gegronde beschuldigingen ingebragt. Blusch met het water der voorzigtigheid dezen uitgebarsten brand; want zoo gij hem laat voortgaan en kracht verkrijgen, zal hij morgen uw huis verteerd hebben.’ De Kadi grimlachte, en zeide: ‘Verlaat een leeuw, die zijne prooi aangegrepen heeft, dezelve op het gezigt zijner vijanden? ô Mijne geliefde! vestig uwe oogen op de mijnen, en laten vrij de afgunstigen zich van nijd en wanhoop verteren.’

De ijverige hovelingen hadden zich niet vernoegd met den Sultan bekend te maken, dat er alle nachten eene groote misdaad in zijn rijk bedreven werd; zij hadden ook aangedrongen op de straf van den schuldigen; maar deze Vorst, die het kwaad niet ligt geloofde, antwoordde: ‘Ik ken hem, wien gij hier beschuldigt: hij is onbekwaam tot de uitsporigheid, waarmede gij hem betigt; want ik merk hem aan als het orakel zijner eeuw, en men zou misschien in mijn gansche rijk geen geleerden vinden, die waardig is bij hem vergeleken te worden in wijsheid en kunde. Vergeefs zoeken kwalijkgezinden hem in mijne oogen zwart te maken. Ik zal nooit deze beschuldigingen gelooven, dan op de getuigenis van mijne eigen oogen; want ik ben niet onkundig, dat hij, die onbezonnen de hand aan het zwaard slaat, zich aan een wreed berouw blootstelt.’

De Vorst, verzeld van dezelsde hovelingen, kwam op een' morgen in het huis van den Kadi; hij vond de kaarsen nog brandende, het jonge meisje te bed, stroomen wijns in het vertrek en gebroken glazen. De Kadi, in den slaap der dronkenschap gedompeld, dacht geenszins aan het vereerend en gevaarlijk bezoek, dat hij kreeg. De Sultan wekte hem: ‘Sta op! de zon verschijnt reeds aan den gezigteinder.’ De Kadi, zijne oogen openende, herkende dadelijk den Sultan en zijne

[p. 48]

hovelingen; maar, zonder zich te ontstellen, vroeg hij: ‘Waar is de zon opgegaan?’ ‘In het Oosten,’ antwoordde de Monarch. ‘God zij geloofd!’ riep hij; ‘want onze groote Profeet heeft ons zelf verkondigd, dat de poorten van het berouw en der Goddelijke barmhartigheid niet gesloten zouden zijn voor de dienaars van God, dan op het oogenblik dat de zon in het Westen opgaat. God vergeve mij! ik heb berouw over mijne dwalingen, en ik wend mij tot tot hem.’ - ‘Gij hebt berouw op het oogenblik dat gij uw' ondergang zeker ziet; maar dit berouw is te laat en vruchteloos. Overtuigd van eene misdaad, die men niet vergeven kan, is er geen middel om u te redden.’ Dit zeggende, leverde de Sultan hem in de handen der geregtsdienaars over; doch de arme Kadi verzocht verlof om nog een enkel woord tot zijne Majesteit te mogen spreken. ‘Schoon gij tegen mij eene gestrenge hand opheft,’ riep de schuldige, ‘laat ik niet af te gelooven dat ik u vermurwen zal. Zoo ik de hoop verlies op het gezigt mijner misdaad, zij herleeft op het denkbeeld uwer edelmoedigheid.’ - ‘Zie daar eene loffpraak op eene behendige en weinig gewone wijze gebezigd! Maar thans verhinderen de wetten, dat uwe bekwaamheden en welsprekendheid u zouden onttrekken aan de regtvaardige kastijding uwer misdaden. Men moet u van een' hoogen muur werpen, opdat gij ten voorbeeld verstrekt voor de genen, die uw spoor zouden willen volgen.’ - ‘Monarch van het heelal!’ riep de ongelukkige Kadi; ‘denk ten minste dat ik opgevoed ben aan uw hof, onder uwe getrouwste dienaars, en dat ik de éénigste onder hen niet ben, die zich aan dergelijk een' misslag heeft schuldig gemaakt. Begin ten minste met die genen naar beneden te laten werpen, die denzelven vóór mij begaan hebben, opdat zij mij tot een voorbeeld verstrekken.’ Dit gezegde behaagde dermate aan den Sultan, dat hij den schuldigen genade schonk; vervolgens zich tot de genen wendende, die hem hadden zoeken te verderven, zeide hij: ‘Elk van ons heeft zijn deel gebreken: wachten wij ons derhalve, anderen te beschuldigen. Hij, die zich bezig houdt met zichzelven te leeren kennen, denkt niet om zijn' broeder te onteeren of aan te klagen.’

In het Meng. van No. XV. des vorigen Jaars, bl. 666. reg. 18 van ond. moet staan: in den Heiligen Dienst dacht te treden. Bl. 667 reg. 4. staat Wanneer, lees Waarom. En bl. 668. reg. 8 en 9. weinig geene, in plaatse van weinig of geene.