Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Brief van Julia ***, of verdediging van vrouwelijke geleerdheid.

Ik ben de eenige dochter van eenen Kerkelijke, die, bij het overlijden mijner moeder, 't welk voorviel toen ik den ouderdom van drie jaren bereikte, alle zijne genegenheid tot mij bepaalde, en van meening was, zijne liefde niet krachtdadiger te kunnen betoonen, dan door mij eene goede opvoeding te geven. Zijne standplaats was een eenigzins afgelegen dorp; zoodat hij weinig afleiding had. Ten allen tijde had hij zich op de letteroefeningen toegelegd, en beschouwde, naast de deugd, de geleerdheid als het hoofdsieraad der menschelijke nature.

Zoo ras ik lezen konde, onderwees hij mij in de gronden mijner moedertale; en op mijn achtste jaar had ik mij eene tamelijk grondige kennis van dezelve eigen gemaakt. Sedert oefende ik mij in allerlei vrouwelijke handwerken, doch besteedde tevens, onveranderlijk, elken dag, twee uren aan het leeren van het Latijn. Welhaast maakte ik mij de kennis van de gronden daarvan eigen, en las vervolgens, naauwkeurig en met achtgeving op de regels der taalkunde, phoedrus en cornelius nepos; nemende vervolgens virgilius en horatius onderhanden. Onder het geleide van een' zoo kundigen voorganger als mijn vader, kreeg ik spoedig smaak in derzelver schoonheden, en las ze niet slechts met veel vermaak, maar leerde ook de fraaiste plaatsen van buiten.

Zoo wel voldaan was mijn vader over mijne vorderingen,

[p. 42]

en over de opgenomene taak, het onderwijzen van het teederst voorwerp zijner liefde, dat hij to rade werd, zijn ontwerp verder uit te breiden, en het ruime veld der Grieksche letterkunde voor mij te openen. Met kleine moeite maakte ik mij van de Grieksche spraakkunst meester, en ik vond in die taal eene liefelijkheid, die de kleine zwarigheden, welke ik somtijds ontmoette, rijkelijk vergoedde. Na het Nieuwe Testament, las ik de Cyropoedia van xenophon, de Redevoeringen van demosthenes, de Zamenspraken van plato, en de Ilias en Odyssea van homerus. Dat ik, uit die lekture, geene geringe voordeelen trok, kan niet ontkend worden; doch het bloote vermaak daarvan was voor mij eene genoegzame vergelding. Ik vond mij in staat om uit de hoofdbron te kunnen drinken, terwijl anderen zich met den afgeleiden en troebelen stroom moesten behelpen. Duidelijk bleek mij, dat geene vertalingen, hoe naauwkeurig zij ook den zin van het oorspronkelijke overbragten, de schoonheden der tale konden uitdrukken. Ik vond mij in de gelegenheid om met eigen oogen de schriften te kunnen raadplegen, in de bewoudering van welke de wereld al lang heeft overeengestemd, doch van welke mijne sexe, meestal, tegen alle reden, werd uitgesloten. Dit beschouwde ik als een uitmuntend voorregt, en eigende mij uit dien hoofde eenige waarde toe; doch ik hoop en geloof, dat ik dezulken niet verachtte, die, alleenlijk bij mangel aan gelegenheid, daaraan geen deel hadden.

Weinig moeite kostte het mij nu, door middel van het Latijn, ook het Engelsch, Fransch en Italiaansch te leeren; en mijn vader was van oordeel, dat dezelve eenen hedendaagschen Geleerde onvermijdelijk noodzakelijk zijn. In 't Fransch las ik rollin, boileau, fontenelle, voiture, bruyere, rousseau, voltaire en marmontel; in 't Italiaansch, petrarcha, tasso, ariosto, guicciardin, en de Cortegiano van castiglio. Alle deze bragten mij een vermaak aan, 't welk ik verzekerd ben, dat een iegelijk, die daartoe de gelegenheid bezit, zich zal aanschaffen.

Na den grond der taalkennisse gelegd te hebben, 't welk ik geloof dat zelden, met een goeden uitslag, behalve in de vroegere levensjaren, geschiedt, gaf mij mijn vader vrijheid, om met de voortbrengsels van mijn vaderland mijnen kennislust te voeden. De kundigheden, die ik had verzameld, stelden mij in staat om dezelve met oordeel te lezen, en alle hunne zinspelingen te verstaan. Zoo mild zijn de beste Schrijvers met aanhalingen, dat ik niet kan nalaten te denken, dat dezulken, die in de oude talen onbedreven zijn, dikmaals zich zelve over hunne onmagt moeten beklagen, om den verborgenen schat te ontdekken. Gretig las ik de voornaamste Dichters en Historieschrijvers, en had bovenal vermaak in het opzamelen van levensbijzonderheden van voorname mannen. Na eene

[p. 43]

levensbeschrijving, of het verhaal van eene gewigtige gebeurtenisse te hebben gelezen, verzocht mij mijn vader, dat ik mijne bedenkingen daarover hem schriftelijk mededeelde: eene oefening, waarvan de nuttigheid mij op de proef is gebleken.

Nooit drong ik diep in de wetenschappen door; en evenwel konde ik mij niet onthouden van het opzamelen van eene oppervlakkige kennis van de Starrekunde, het Zonnestelsel, de proefondervindelijke Wijsbegeerte, nevens de wis-, natuuren staatkundige Aardrijkskunde. Dit weinige beschouwde ik als noodzakelijk tot eene verstandige verkeering; en ik had tijd noch lust tot fijn uitgeplozene geleerde nasporingen. De Dichtkunde was mijn vermaak, en bij wijlen beproefde ik daarin mijne krachten, omdat mijn vader, in zijne gunstige gedachten over mij, mij verzekerde, dat ik niet ongelukkig slaagde.

Ik reken het mij niet als eene verdienste toe, omdat de eere daarvan alleen aan de schikkingen, door mijnen vader beraamd, moet gegeven worden, dat ik, met alle mijne boekoefeningen, de begaafdheden, enkel tot sieraad dienende, niet verwaarloosde. Mijn vader was een liefhebber van de Muzijk, en leerde mij op het klavier spelen, gaf mij een Dansmeester, en waarschuwde mij telkens tegen onachtzaamheid omtrent kleedij en zindelijkheid, welke, zeide hij, geleerde vrouwen somtijds met welverdiende minachting beladen had. Desgelijks prentte hij mij de noodzakelijkheid in van op mijne hoede te zijn tegen schoolvosserij in de verkeering, en beval mij ernstiglijk, om mij nimmer in te dringen, of in gezelschap den geringsten schijn van zelf bewuste meerderheid aan te nemen. Ik vermeet mij te zeggen, dat ik mij naar deze onderrigtingen gedroeg, en met volkomene ongedwongenheid met oppervlakkige verstanden praatte, en nimmer verachting aankondigde of gevoelde, uitgezonderd wanneer trotsheid en gemaaktheid met onkunde gepaard gingen.

In weerwil, echter, mijner vorderingen en mijner ernstige pogingen ter verhoedinge dat dezelve benijd worden, ondervind ik, dat ik in de wereld met minder hartelijkheids word bejegend, dan ik reden had te verwachten. Te veel ontzags heeft voor mij mijne eigen sexe, om mij eenige genegenheid toe te dragen. Wanneer ik in haar gezelschap kom, zou er een algemeen stilzwijgen heerschen, indien het niet door mij wierd afgebroken. Hoewel ik niet kan zeggen dat ik lomp behandeld word, kan ik, echter, duidelijk bemerken, dat de beleefdheden, mij betoond, gedwongen zijn; en ik heb alle reden te gelooven, dat er geene kleine moeite wordt genomen om mijn karakter te hekelen, en met mijnen kleedersmaak en alle de bijzonderheden van mijn uitwendig gedrag den spot te drijven. Vriendelijk geeft men te kennen, dat een weinig on-

[p. 44]

handigheid en onwelvoegelijkheid zich ligt laat verschoonen in eene geleerde Vrouw, en dat opschik en etiquette beneden de opmerking eener Poëtesse zijn!

Ik heb geene reden om te denken, dat ik van schoonheid geheel outbloot ben; en evenwel, ik weet niet waarom, word ik geschuwd van mannen, die op het gezelschap van andere vrouwen zeer gesteld zijn. Ten aanhoore van eenige mijner vriendinnen hebben zij zich laten ontvallen, dat, hoewel zij mij voor zeer kundig houden, zij de denkbeelden van vrouwelijke bekoorlijkheden en van bedrevenheid in het Grieksch niet kunnen zamenvoegen. Zij hebben ten oogmerke, niet om mijnen roem te verminderen, doch zij moeten bekennen, dat ik niet de vrouw naar hun hart ben. Zij voeden het begrip, dat eene vrouw van een geoesend verstand zich aan de zorgen van het huisbestuur niet zal onderwerpen. Zij kan verzen maken, zegt de waanwijze, maar geef mij eene vrouw, die een pastei kan bakken!

Ik moet bekennen, dat ik het immer als de krachtigste aanprijzing van eene huisvrouw beschouwd heb, bekwaam te zijn om eene omgankelijke medgezellin voor haren echtgenoot te worden; en nimmer kon ik mij verbeelden, dat de kundigheden van eene keukenmeid, van eene stijfster of van eene huishoudster de meest wenschelijke begaafdheden in eene medgezellin des levens zijn. Eene vrouw van een geoefend verstand en wezenlijke kunde bezit meer geschiktheids om zich aan haren stand te onderwerpen, hoedanig dezelve ook moge wezen, dan de onopgevoede en de halfgeleerde; en zulk eene vrouw zal altoos genegen zijn, toezigt te houden op het huishouden, wanneer haar pligt het gebiedt, en een werkzaam deel in het huisbestuur te nemen, wanneer het geluk van hem, welken zij hef heeft, en haar eigen, aan persoonlijke bemoeijing verbonden is.

De opvoeding van kinderen, in de vroegste levensjaren, inzonderheid van de dochters, is de natuurlijke post der Moeder? Hare genegenheid om dezelve op te leiden, door hare bekwaamheid geholpen tot het beramen van gepaste maatregelen, moet van de heilzaamste uitwerksels achtervolgd worden. Bekend zijn de gelukkige gevolgen van cornelia's moederlijke zorge. Waarschijnlijk is het, echter, dat er luttel zielevoedsel kan ingezogen worden van eene moeder, wier denkbeelden immer bepaald waren binnen de grenzen van eene keuken of kleederkamer. Ook is er geene voldoende reden om te besluiten, dat zij, wier verstandelijke begaasdheden haar in staat stellen om met haren man een gesprek te honden, en het verstand harer kinderen te vormen, onbekwaam of onwillig zijn zal, op het huisbestuur onmiddellijk het oog te houden.

Dat geleerdheid niet tot het vrouwelijk karakter behoort, en dat het vrouwelijk verstand niet voor even groote vorderingen

[p. 45]

als dat der andere sexe is berekend, zijn bekrompene en onwijsgeerige vooroordeelen. Van het tegendeel daarvan levert de ervarenis sprekende voorbeelden op. De grootere voordeelen van de opvoedinge der jongens zijn, misschien, de éénige reden hunner volgende uitstekendheid. Geleerdheid ligt even zeer binnen het bereik, en is, naar mijn begrip, van even groote waarde in de vrouw als in den man. Wat mij betreft, het weinigje geleerdheid, welk ik bezit, zou ik niet willen missen, om de onaangename gevolgen te ontgaan, over welke ik daar even klaagde.