Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Desiderius Erasmus te Bazel. Origineel (Oorspronkelijk) Blijspel met Zang. Door C.A. van Ray. Te Amsterdam, bij Belinfante en Comp. 1809. In kl. 8vo. Buiten het Voorwerk 52 bladz.

Nadat wij de regt dichterlijke en sraai berijmde Opdragt aan de Heeren Burgemeester en Wethouders der Stad Rotterdam voor dit oorspronkelijk Hollandsch Blijspel, onzen grooten Landgenoot erasmus ten onderwerp hebbende, gelezen hadden, verwachteden wij, reeds bij voorraad, iets voortreffelijks in den arbeid des Heeren van ray te zullen ontvangen. Men oordeele over de gegrondheid van deze verwachting uit de volgende regels, welke wij uit die Opdragt hebben overgenomen:

‘Dult dat mijn zangster, wars van alle praalverblinding,

En eeuwig vreemd aan zucht tot laffe vleijerij;

Dees' mijn geringe proef van kunst'looze eigenvinding,

Met gulle opregte taal, op 't nedrigste u toewij'!

Erasmus grootsch vernuft is in dees' flaauwe trekken,

Hoewel ter zijner eer, geestdriftiglijk gemaald,

('k Gevoel mijn zwakheid:) in het minste niet te ontdekken,

't Is door zijn eigen ik, dat hij triumph behaalt! -’

Erasmus - en wie is niet met de verdiensten van dezen Man bekend? - wordt hier door van ray's geringe proef van kunstelooze eigenvinding naar het leven geschilderd. De Schrijver is te wel overtuigd (waarlijk al te nederig!) dat

[p. 672]

de vermaarde Man een meerder en belangrijker letterkundige arbeid waardig is: maar hem, in den huishoudelijken kring, als een' weldadigen Grijsaard af te malen, hem zijnen Landgenooten als zoodanig voor te stellen, is zijn doel geweest; en hierin is hij voortreffelijk geslaagd, zoo als dadelijk aan onze Lezers zal blijken, die gewisselijk reeds van ons veriangen, dat wij hen met dezen huishoudelijken erasmus wat nader in kennis brengen.

Reeds het begin van het stuk stelt ons hiertoe in staat. Het gordijn wordt opgehaald ... en zie daar terstond onzen grooten erasmus, zich beklagende over haat, nijd, laster enz. en op de wijzen van: Femmes, voulez-vous eprouver? en Je suis natif de Ferrare, een paar allerliefste vaudevilles zingende, waarin, wel is waar, de Man een weinig gromt, doch het weder goed maakt en zich troost met deze krachtige aanspraak aan zichzelven:

‘Dus vriend Erasmus, niet gebromd,
Daar gij 'er nog heelhuids afkomt.’

Voorts uit eenen jongen schilders leerling op eene vertrouwelijke en regt looze manier de bekentenis lokkende, dat deze verliefd, tot over de obren verliefd is; wijders aan een jong, lief en vrolijk meisje (het voorwerp van des jongelings genegenheid) zeer galant eenige douceurs zeggende, haar over liefde en trouw onderhoudende, in het voorbijgaan de Resencenten een' veeg gevende, en op eene zeer beschaafde en kiesche wijze den lust tot trouwen van een jong meisje met den lust tot eten van eenen hongerigen Resencent vergelijkende; nogmaals een airtje opdrennende over de nieuwsgierigheid der Vrouwtjes, en eindelijk het tooneel, als een behendig koppelaar, al keuvelende verlatende, niet zonder het lieve meisje nog een oud Hollandsch spreekwoord te hebben geleerd, namelijk: dat de zon in het water schijnt?!

Wat dunkt u wel, Lezers! van dezen huishoudelijken erasmus? Het is jammer, zult gij zeggen, dat hij zoo spoedig aftreedt. Ja! maar gij wordt schadeloos gesteld. De jonge schilders leerling en het piepjonge meisje blijven op het tooneel, en de jonge schilders leerling (die een oogenblik te voren aan erasmus had verzekerd, dat hij zijne neiging in het diepst der ziel wilde verbergen, dit Land moest en wilde verlaten, enz.) verrast u op staanden voet met eene liefdesverklaring naar den nieuwsten smaak, en het piepjonge meisje (dat een oogenblik te voren aan erasmus gezegd had, dat de gedachte om in den Echt te treden nog nooit in haar opgekomen was) slaat op staanden voet toe, en bevestigt dus ipso facto hetgeen erasmus zoo geestig en kiesch van den

[p. 673]

meisjeshonger gezegd had. Daarenboven - erasmus komt ook nog weder terug. Doch hetgeen volgt, is op verre na zoo fraai en aardig niet. Met ernstige tooneelen tusschen holbeen, frobenius, scaliger en erasmus; verzoening van de beide laatsten; eeuwige vriendschap tusschen alle, en huwelijks-vereeniging van de beide Gelieven, loopt het stuk af, en wel zoodanig tot eer van erasmus, dat holbeen hem de lofspraak geeft, dat hij een even zoo goed huwelijksmakelaar, als Wijsgeer is.

Wij kunnen van dit oorspronkelijk Hollandsch voortbrengsel niet meer zeggen. Het is een Blijspel en moest daarom belagchelijk zijn. Hieraan voldoet het boven verwachting: de Autheur heeft erasmus maar eens regt belagchelijk voorgesteld. En dan nog de allerliefste zangstukjes ... Laat ons het laatste zoete versje, dat erasmus zingt en aan het publiek gerigt is, nog afschrijven ten gevalle van die gene onzer Lezers, welke de schoone zangkunst beoefenen:

‘Ach! zoo dit zwoegend hart,

Thans geheel vreemd aan smart;

U roemen mag als vrinden .......

'k Zal dan door vreugd verward,

In holland mij bevinden.’

Laten hongerige Resencenten, laat bedilzucht, laat de bleeke en vale nijd 's Schrijvers kunstelooze eigenvinding dan al rusteloos aanranden, en lasterend zeggen, dat het stuk van lompe taalfouten en gemeene, platte uitdrukkingen krielt en wemelt; dat de amourette tusschen eduard en amalia eene geestelooze en afgezaagde episode is; dat de liedjes vol gebreken, zonder geest, en kreupel berijmd zijn, en dat erasmus, galanteriën uitkramende. erasmus, vaudevilles zingende, erasmus, een huwelijk koppelende, erasmus, tegen de Recensenten uitvarende, een op eene jammerhartige wijze verknoeide erasmus is .... de Schrijver kan zich, in allen gevalle, daarmede troosten, dat het beter is benijd, dan beklaagd te worden; dat de blinkendste begaafdheden en verdiensten het meest aan de vervolging der bleeke en vale nijd zijn blootgesteld, en dat de Man, wiens grootsch vernuft (hoewel ter zijner eer) hij geestdriftiglijk gemaald heeft, ook vrij wat onaangenaamheden van die bleeke en vale nijd heeft moeten ondervinden.