Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Leerede, uitgesproken in de Gemeente der Hollandsche Portugeesche Israëlieten te Amsterdam, door den Hooggeleerden Opperrabbijn der voorzegde Gemeente, den Weleerwaarden Heer Daniel Cohen d'Azevedo, ten tijde van het Middaggebed, op Sabbat den 23 Menachem 5569, of den 5 van Oogstmaand 1809. Uit het Portugeesch vertaald. Te Amsterdam, bij Belinfante en Comp. 1809. In gr. 8vo. 24 Bl.

Eene proeve van hedendaagsche Rabbijnsche welsprekendheid, geleerdheid en wijsheid. De hooggeleerde Opperrabbijn maakt ons met de aanleiding en het doel tot deze zijne Leerrede bekend in den volgenden sierlijken en krachtvollen aanhef: Gij zult reeds onderrigt zijn, geachte toehoorders! gij zult reeds onderrigt zijn door het geen ik u den vorigen sabbat gezegd heb, dat onze weldadige Koning bevolen en besloten had, dat er binnen Hoogstdeszelfs koningrijk zou worden opgerigt een korps troepen, uit Israëlieten bestaande, geheel onaf hankelijk en op zich zelf staande, enz. Gij zijt almede onderrigt, dat de Opperrabbijnen van onzen heiligen godsdienst door brieven, welke zij, van zijne excellentie den minister van den eerendienst en van binnenlandsche zaken, hebben ontvangen, zijn gelast, over dit koninklijk besluit eene leerrede uit te spreken, ten einde ... het volk aan te moedigen, dit verheven doel van onzen monarch te volbrengen. Alvorens ik nu mijn pligt ga volvoeren, zal het volgende tot inleiding dienen, ten einde daarop de redevoering toepasselijk te maken.

Dit volgende of de inleiding bevat, na de opgave van den tekst, Rigt. III:2. eene breedvoerige kennisgeving, (1½ bladzijde,) hoe de toenmalige oorlogen, namelijk tijdens dat de joodsche alleenheersching in vollen luister bestond, gevoerd werden. - Om nu het ontwerp voor zijne leerrede te vormen, onderzoekt de geleerde man eerst, onder welke soort de Israëlieten de tegenwoordige oorlo-

[p. 629]

gen moeten rangschikken? hij toont aan: onder de vrijwillige, dat is, onder de zoodanige, tot welke de Koning bij de Israëlieten de toestemming of goedkeuring van den Senaat noodig had; terwijl hij aantoont, dat die Senaat, bestond zij nog, zekerlijk toestemming en goedkeuring in het tegenwoordig geval zou geven; hetwelk hij bondig betoogt: omdat de Koning van Holland den Israëlieten dezelfde regten, als aan alle deszelfs onderdanen, toekent, en uitgestrekte eerbewijzingen en voordeelen verleend heeft, blijkens onder andere het versieren van een' der waardigste medeleden van die Gemeente, den vriend des Opperrabbijns, den Heer im. capadose, vermaard Arts, wien den Koning in deszelfs goedheid, uit eigen beweging, de verdiensten van dit lid erkennende, onmiddellijk in deszelfs kapittel tot Ridder dier Orde benoemd heeft; - en vooral, omdat de Koning volle vrijheid van Godsdienst aan de Israëlieten verleent, enz.

Maar daar in deze soort van oorlogen niet alleen sommigen van den krijgsdienst werden uitgezonderd, volgens deuter. XX:5, 6, 7. maar ook ‘alvorens den slag te beginnen, zich de krijgsminister, zijnde een priester, op eene hoogte begaf, onder andere afkondigingen, zich aldus uitlatende: wie is de man die bevreesd is, en een week hart heeft? hij kere naar zijn huis’ enz. zoo is het tweede gedeelte der Leerrede niet minder naauwkeurig bewerkt en belangrijk, ‘strekkende om de ijdele vrees te doen verdwijnen, welke zoo vele beschroomdheid tot het opvatten der wapenen, in, en het uitgaan naar den krijg veroorzaakt.’ Hier wordt dan eerst geleeraard, dat hij, die bevreesd is en een week hart heeft, iemand is, die voor de zonden, welke hij gepleegd heeft, vreest; voorts betoogd, dat de zonde den mensch de menschelijke eigenschappen beneemt, en vooral eenen zeer nadeeligen invloed op de oogen heeft. Indien wij nu den Rabbijn verder wel begrijpen, in hetgeen hij zegt van het waarnemen der plegtigheden van hunnen heiligen godsdienst en hunnen goddelijken eerdienst, dan komt zijne redenering hierop uit: dat deze vrees volkomen moet vervallen, door den wil van den Koning, dat deze Israëlietische krijgslieden als een afzonderlijk ligchaam blijven, opdat hun vrijheid gelaten worde tot deze godsdienstige verrigtingen, en daar het blijkt uit hoogstdeszelfs koninklijk en onveranderlijk woord, dat als zij in garnizoen liggen, er niemand

[p. 630]

zal worden gevonden, die hen overhale veelmin hen in eenige gelegenheid, noch op eenigen tijd verpligte, het minste te verrigten, hetwelk in het geringste hunnen godsdienst verstoort, uitgezonderd alleen in den grootsten nood, en in de dringenste gelegenheid. Zeer gepast zijn voorts de herinneringen, dat de overwinning alleen in Gods magt is, en het aanvoeren van voorbeelden van goddelijke hulp aan weinigen, en van de gronden, waarop hij hun hope geeft, dat zij tot diegenen behooren zullen, van welke de H. Schrift zegt, dat vijfhonderd, en honderd, tienduizend zullen vervolgen. Krachtig is de opwekking: ‘Op dan! mijne tochoorders, op dan! want op het woord onzes konings, welk onschendbaar en onveranderlijk is, nimmer gefaald heeft noch falen kan, vertrouw ik, en moeten wij allen vertrouwen. Tracht dan de mogelijkheid tot dadelijkheid te brengen, en brengt ter uitvoer het edelmoedig en eervol doelwit van onzen weldadigen Koning. Begeef u, met den meesten spoed, en doet u op, als leden van zulk een luisterrijk korps,’ enz.

Aan het slot ontvangen wij ook het gebed, waarmede de Rabbijn besloot. Ter proeve van het bondige des betoogs, willen wij, hetgeen aangaande den nadeeligen invloed van de zonde op de oogen van den mensch wordt aangevoerd, met des Leeraars eigene woorden, opgeven: ‘Behalve het aangevoerde, te weten de oorzaak dat de wet den kleinmoedigen veroorloofde, zich uit den strijd te verwijderen, hetwelk, naar hetgeen wij gezegd hebben op den zondaar doelt, zoo is het ook daarom, dat de geen, die zich ten krijge begeeft, scherpziende oogen behoort te hebben, om het schot naauwkeurig te kunnen treffen, en er integendeel niets bestaat, hetwelk den mensch meer dan de zonde met blindheid straft. Wat heeft de geheele wereld blind gemaakt, dan de zonde van den eersten mensch? God heeft adam met zulke heldere oogen als zijn eigen beeld geschapen, וחא ארב םידלא םלצכ God schiep den mensch naar zijn evenbeeld; ja met dit scherp gezigt bewaakte en bebouwde hij het paradijs, הדמשלו הדבעל om hetzelve te bebouwen en te bewaren: Maar Adam grijpt de verboden vrucht, drukt dezelve in de hand, om haar naar den mond te brengen, het sap spat in de oogen en hij wordt blind. Welk ongeluk!

[p. 631]

zulke schoone oogen, door het sap van ééne vrucht, blind te maken! Doch nog grooter ongeluk, dat dit sap ons allen verblind heeft, terwijl adam alleen die vrucht at. Als de misdadige zondaar dan niets dan een beeld zonder gezigt is, hoe zal dan deszelfs schot den vijand treffen, daar hij Argus-oogen behoeft? Dit is zeker, dat men in den krijg, om het schot te doen treffen, lieden benoodigd heeft, die even dapper als godsdienstig zijn, dezen heeft God, als het ware, met tweevoudig gezigt begiftigd, daar integendeel de angstvallige zondaar, door hem, zelfs van het een gezigt beroofd is: hetgeen ik u zal trachten te bewijzen. De stad Dothan’ (2 Kon. VI: vs. 8 à 20.) dus vervolgt de Rabbijn .... Waarlijk het smart ons, dat ons ruimte ontbreekt, om geheel dit schrander betoog verder af te schrijven. Dan het gezegde zal ter uitlokking van den Lezer, en het doen voelen der zeldzame waarde van dit Stukje, vertrouwen wij, genoeg zijn.