Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Wesselii Scholteni Specimen Hermeneutico-Theologicum. De appellatione του υιου του ανθρωπου, qua Iesus se Messiam professus est. Traj. ad Rhen. apud O.I. a Paddenburg & I. a Schoonhoven. 8vo. f. maj. pp. 221.

Wederom een geleerd proefstuk van een bekwaam Leerling uit de School van den Utrechtschen Hoogleeraar heringa, waarmede wij den voortreffelijken Leermeester gelukwenschen, betreffende een onderwerp, waarover nog wel eens opzettelijk mogt gehandeld worden. Men weet, dat de Zaligmaker zeer dikwijls in het Nieuwe Verbond genoemd wordt de Zoon des menschen. Of nu de Grieksche spreekwijs, waarvan dit de letterlijke Nederduitsche vertaling is, waarlijk zoo moet overgezet worden, dan wel anders, en hoe dit dan naar de meening van Jezus, die zichzelven veelmaals dien naam geeft, moet verstaan worden, daaromtrent zijn de gevoelens tot hiertoe verdeeld. Eene beknopte, doch niettemin volledige opgave van die allen, en daarbij gevoegde naauwkeurige toetsing derzelven aan de regels der ware uitlegkunde, was een geschikt onderwerp voor een aankomenden Schriftverklaarder, om er zich mede te oefenen, en eene proeve van goede geschiktheid tot zoodanigen letterarbeid te leveren, het zij hij dan alleen eene reeds bekende, door hem best gekeurde verklaring met goede redenen wete te verdedigen, het zij ook nog iets beters te berde te brengen.

Veelal gaat men in zulke soort van onderzoekingen dus te werk, dat men de optelling en overweging van andere gevoelens late voorafgaan, en dan 't zijne met de verdediging van 't zelve doe volgen. Den Heere scholten heeft de omgekeerde orde beter behaagd.

[p. 626]

Hij verdeelt zijne A ademische Verhandeling in twee Hoofddeelen, waa van 't eerste, bl. 5-140, de voorstelling en verdediging van des Schrijvers gevoelen bevat, terwijl dan eerst in 't tweede, bl. 141-209, de menigerlei gevoelens van andersdenkenden beöordeeld worden. Wij kunnen dit ook op zichzelve niet afkeuren, hoewel 't in diervoege, als de Schrijver er mede is te werk gegaan, aanleiding gegeven heeft tot vele noodelooze herhalingen, die ons onder 't lezen, de kundige Schrijver houde ons deze aanmerking ten goede, des te meer tegengestaan hebben, omdat buiten dat de geheele wijze van behandeling in 't langwijlige moest loopen. 't Heeft hem namelijk goedgedacht, en dit verdient in de daad geprezen te worden, alle plaatsen van 't Nieuwe Verbond, waar deze benaming voorkomt, oplettend na te gaan, en derzelver waren zin te onderzoeken. Maar hierbij voegt hij dan telkens, vooral bij dezulken, wier uitlegging eenige bedenkelijkheid heeft, eene op zichzelve doorgaans niet ongepaste wederlegging van andere verklaringen, die dan naderhand nog eens opzettelijk opgegeven en tegengesproken worden. Deze wederlegging wordt in dier voege veelal des te meer vervelend, omdat op de meeste plaatsen bijna 't zelfde antwoord past, slechts gewijzigd naar 't klein verschil, dat hier en daar 't verband geeft, waarin zij voorkomen.

't Zou met den aard van ons Tijdschrift weinig strooken, om den inhoud dezer Verhandeling nader te leeren kennen, van de groote menigte van verschillende gevoelens, die in dezelve ten toets gebragt worden, verslag te doen. Wij vergenoegen ons met de korte opgave van 't gevoelen, dat de Schrijver aanneemt, en in de daad met zeer waarschijnlijke gronden verdedigt. Hij is 't in de hoofdzaak eens met beza, semler, storr, herder, eichhorn, en uit de onzen wetstein, van herwerden, g. kuypers, p. abresch, van hamelsveld, rooijaards en vele anderen, die bl. 69-73 opgeteld worden, (waarbij men er nog wel meer had kunnen voegen) en daarin overeenstemmen, dat deze benaming op 't Messiasschap van den Zoon van Maria ziet, en als zoodanig ontleend is uit Dan. VII:13, of althans, met toespeling op die godspraak, gebruikt wordt. Men had echter, zijns oordeels, daarbij nader behooren te bepalen, dat hij dus genoemd wordt, als zijnde die

[p. 627]

mensch (die menschenzoon) bij uitnemendheid, die, in de gedaante van een mensch, aan Daniël, in 't merkwaardig gezigt t.a.p. vertoond, en door hem, als zoodanig, aan zijne landgenooten voorgesteld was. En dan meent hij, dat de Zaligmaker, deels uit zedigheid, deels ook uit voorzigtigheid, en met zekere soort van terughouding, zich liever van deze niet zoo algemeen verstane en min of meer dubbelzinnige benaming, dan wel van die van Messias, zal bediend hebben. Door deze aanmerking zal dan ook, zoo als 't hem toeschijnt, de door sommigen gemaakte tegenwerping vervallen, dat 't met het blijkbaar oogmerk van Jezus zou strijdig geweest zijn, zich reeds zoo vroeg, als wij deze benaming door hem gebruikt vinden, voor den Messias uit te geven. Hieruit verklaart hij ook de reden, waarom Jezus zich nimmer, na zijne opstanding en verheerlijking, ook niet te voren, in vertrouwelijke gebeden tot God zijnen Vader, in gehoudene gesprekken met zijne moeder Maria, of, wanneer hij ook tot anderen sprak van 't goddelijk gezag, waarmede hij bekleed was, en van zijne naauwe betrekking op God zijnen Vader, van deze benaming bediend heeft, en dat ook anderen, van hem sprekende, zich nimmer van dezelve bediend hebben, Stephanus alleen uitgezonderd, die hij oordeelt dat zich zeer gepast, door eene bijzondere aandrijving van den Heiligen Geest, van dezelve bediend heeft, met toespeling op de eigene woorden van Jezus, die zijne regters hem, voor 't gerigt staande, hadden hooren uiten: Van nu aan zult gij zien den Zoon des menschen, zittende ter regterhand Gods en komende op de wolken des hemels. Stephanus zal dan onder die weinigen geweest zijn, die deze veel beteekenende benaming verstaan hebben. En voor dezen was dezelve, zijns inziens, wijsselijk gekozen, om de verkeerde en algemeen heerschende begrippen der menigte omtrent den Messias tegen te gaan. Andere benamingen van Messias, Koning Israëls en dergelijke gaven al te ligt voedsel aan de ijdele verwachtingen van een aardsch Koning. Maar door deze benaming werd men veeleer opgeleid, om aan een hemelsch Koning te denken. Deze opleiding is ons niet regt helder, en wij kunnen niet zien, dat daarvoor in 't gezegde der Joden, Joh. XII:34, genoegzame grond is.

De geheele vooronderstelling van den Schrijver komt ons tot hiertoe nog niet zoo zeker, en de wederlegging

[p. 628]

van 't gevoelen van hun, die in deze benaming geene aanduiding van 's Heilands Messiasschap kunnen vinden, niet zoo onbetwistbaar voor, dat wij de zaak voor afgedaan kunnen houden. Roemwaardig is desniettemin deze schoone proeve van de geleerdheid, schranderheid en allezins gunstigen aanleg van den Heer scholten, waarvan wij ons veel goeds beloven.