Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Een Winter in Londen, of Tafereelen der Groote Wereld; in drie Deelen. Door T.S. Surr. Naar den vijfden druk uit het Engelsch door h. potter. IIde Deel. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1809. In gr. 8vo. 262 Bl.

Nu blijkt het dan, waarom deze Roman een Winter in Londen heet; de Familie van den Graaf, en ook de held dezer geschiedenis, brengt dat jaargetijde in Londen door, en wij vinden dan hier het hoog fatsoenlijk Londen, en zoodanig eenen luister en prachtige kostbare feesten, die den eenvoudigen eerlijken Hollander, en ook den reeds nagenoeg verwenden Hollander, geheel ongeloofelijk moeten voorkomen; en echter verzekert ons de bekwame Vertaler, die met Londen bekend is, dat Londen in dezen Roman volstrekt in alles het ware Londen is, zonder dat men hier aan eenige vergrooting of opsiering behoeft te denken. De belangrijke geschiedenis

[p. 441]

van Eduard Montagu wordt intusschen voortgezet, en het komt naar ons vermoeden uit; de vondeling Eduard Montagu was de zoon en wel een echte zoon van dien zonderlingen vreemdeling, ons reeds in het eerste Deel ontmoet, en deze was niemand anders dan Sir Alfred Beauchamp, die men reeds lang overieden hield, en alzoo was Eduard van eenen hoogaanzienlijken rang, en de wettige erfgenaam van gewigtige goederen. Dit ontdekt hem eindelijk de vader aan het eind van dit Deel, maar echter ongelukkig nog te vroeg; nog één dag, en geheel het schurkenstuk, dat hem van alles beroofd had, ware aan den dag gebragt en vernietigd. Nu intusschen, daar men ongelukkig het gesprek beluisterd had, werd Eduard door een' dolk gewond, en wij laten hem wentelen in zijn bloed, zoodat het nog onzeker is, of onze wensch over hem van zegen en voorspoed, bij onze beoordeeling van het eerste Deel uitgeboezemd, zal bevestigd worden, dan of de geschiedenis hier treurig zal eindigen. De schurken zijn intusschen in hechtenis, en het huwelijk van de jonge Gravin nog niet voltrokken, zoodat de Dichter het nu nog in de hand had, om aan den held der geschiedenis en zoo menige gevoelige Lezeres, wier hartje met en over Eduard bloedt, barmhartigheid te oefenen; hetgeen wij moeten overlaten aan zijne edelmoedigheid. - Overigens geven wij aan dit vervolg des Romans dezelfde getuigenis, en tot vermaak onzer Lezers, en ten bewijze tevens, dat wij hier wederom het een en auder, alhoewel met de eigenlijke geschiedenis in geen zeer naauw verband, aantreffen, dat opmerking en nadenken overwaardig is, willen wij een gesprek overnemen, tusschen twee Engelsche vrienden gehouden, bij gelegenheid dat een aantal Dames van rang eene voorlezing had bijgewoond bij het Koninklijk Instituut, in zoo ver ook voor ons belangrijk, omdat wij daarin nog al reden kunnen vinden om ons te troosten, dat, immers zoo ver wij weten, tot nog toe onze Hollandsche Schoonen van zoodanig ieerzaam onderrigt verstoken zijn.

‘Wel nu, mijn oude vriend, wat zegt gij nu van dit nieuwmodisch nieuws? nu beleven wij gouden tijden, in welke de wetenschappen niet alleen door de mode beschermd worden, maar in welke het volstrekt tot het fatsoen behoort, geleerd te zijn!’

‘Wel het mogt wat! geleerdheid, onzin en niets anders! De wereld is volstrekt het onderst boven gekeerd, en de menschen loopen alle gevaar van gek te worden. Misbruik toch den naam geleerdheid niet, door dezelve met de bewaarplaats van potten, pannen en aardappelen te verbinden.’

‘Maar strekt het toch der wetenschappen en geleerdheid niet tot eer, zulk een groot aantal beminnelijke voorstanderessen te hebben, als zich in het vertrek hier naast bevinden?’

‘Neen: - het is eene belagchelijke hulde aan dezelve

[p. 442]

toegebragt. Er is onder alle die vrouwen geen half dozijn, die een enkel greintje ware liefde voor de wetenschappen hebben: en dat is de eenigste vertroosting, die ik gevoel, dat de bobbel wel, voor dat het nieuwe er af is, breken zal.’

‘Gij keur het dan niet goed, Mijnheer, (zeide Eduard), dat de takken van hoogere wetenschap onder de beminnelijke sekse voortgeplant worden?’

‘Ik keur het af ten aanzien van dit systhema, om snappende wijsgeeren in rokken te maken. Ik zie er niet veel heils in de gevolgen uit voortkomen, wanneer onze vrouwen of dochters ons met Electrieke of Galvanische proeven om het hoofd malen, of onze keukenmeiden in Chemische ontbinders van rook en damp veranderd worden.’

‘Maar is het toeleggen op kennis, zoo als men dat thans plaats ziet hebben, ten minste niet zoo heilzaam in de gevolgen voor de Maatschappij, als de tijdkortingen van tapijten en stoelkussens te bewerken, waarmede men voorheen zoo veel op had?’

‘Wel neen; dat is het zeker niet. Het oogmerk van dergelijke werkzaamheden was, om onze huizen, een woord dat nu meest ook al verouderd is, tot een aangenaam verblijf voor derzelver bewoners te maken, daar deze wijsgeerige razernij eene volstrekt tegenstrijdige uitwerking moet hebben, als veranderende onze zijkamers in scheikundige werkkamers, en onze kleedvertrekken in gehoorzalen om te disputeren.’

‘Maar gij moet eenige inschikkelijkheid gebruiken met de vorderingen van beschaafdheid en het toenemen der weelde. Dames van fatsoen, en van de tegenwoordige groote wereld en mode, zouden in zwijm vallen op het gezigt van eene tambourijn, en de invoering van een spinnewiel zouden zij ongetwijfeld besterven.’

‘Ik stem u toe, dat het niet anders kan, of er moet eenige verandering in de gebruikelijkheden der grooten plaats hebben. - Wanneer de rijkdom in eenen staat vermeerdert, dan moet ook het getal dier gene vermeerderen, welke zonder werken leven: ook stem ik u verder toe, dat het toenemen der bevolking, de bronader van dien rijkdom, het ten pligt maakt, dat de vermogende zichzelven die diensten niet bewijzen, waarbij de behoeftige klasse derzelver bestaan moet vinden. Ik ben er uit dien hoofde niet op gesteld, dat Hertoginnen van de negentiende eeuw zich zullen bezig houden met tapijten te bewerken en kleederen te spinnen: - maar, mijn goeije man, hebben zij dan geene ruimte om te kunnen kiezen? - hebben zij geene muzijk- en danspartijen? - staat teeken- en dichtkunst niet tot haren dienst? - kunnen zij in elk gedeelte harer kleeding haren smaak en verbeeldingskracht niet oefenen, zoo wel als door het besturen van Redoutes, Bals en Assemblées: bovendien zou ik ze ook nog gaarne eenig onderzoek

[p. 443]

in de kruid- en tuinbouwkunde toestaan: alle deze dingen kunnen eene goede en aangename uitspanning bezorgen. Maar spreek toch niet van de beöefening van afgetrokkene wetenschappen, als geschikte vrouwelijke uitspanningen, en noem eenen arbeid, die voor het menschelijk verstand de moeijelijkste is, geen tijdverdrijf voor Dames!’

‘Om dan in ernst te spreken, ik ben ook niet gezind om verder over een onderwerp te twisten, over hetwelk wij onmogelijk in denkbeelden verschillen. Maar daar gij geen voorstander van dit Instituut zijt, mag ik dan wel vragen wat u hier brengt?’

‘Ik heb het Instituut op zichzelve niet veroordeeld; integendeel, met eenige uitzonderingen, bewonder ik deszelfs plan. Zoo als bekend is, was het voorname oogmerk van deszelfs stichting de verspreiding van kennis, en het gemakkelijk maken van eene algemeene invoering van nuttige mechanieke uitvindingen: en, wanneer uwe Hertoginnen en Markgravinnen zich vergenoegd hadden met de eer van inteekenen voor de kosten van zulk een Instituut, ik zou haar gedrag, in plaats van berispt, toegejuicht hebben. Ik zelf heb er op ingeteekend. Maar de geheele vrouwelijke huishouding zou van zulk eene geleerde inrigting hebben moeten afblijven. Soup en geleerdheid, goede hemel, wat hebben die twee toch met elkanderen te doen? - Maar wat kan de Mode niet?’