Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 410]

Leerredenen, uitgesproken bij gelegenheid van den jongstleden Watersnood en van den onlangs gehouden Danken Bededag, door H. van Woudenberg, Predikant te Culenborg. Te Utrecht, bij de Wed. J. van Terveen en Zoon. 1809. In gr. 8vo. 99 Bl.
Leerrede over 1 Petrus V:6. gehouden voor de Gemeenten van Waardenburg en Nerijnen, na den verwoestenden Storm en Watervloed, op den 12 Febr. 1809, door G. Benthem Reddingius. In 's Hage, bij de Erve J. Thierrij en C. Mensing. 1809. In gr. 8vo. 20 Bl.

Wij voegen deze Leerredenen te zamen, als met hetzelfde oogmerk uitgesproken en door den druk algemeen gemaakt; deels, namelijk, om, door de mondelijke voordragt, iets ter vertroosting en verbetering bij te dragen; deels, om, door de winst op het debiet derzelven, ter verligting van den drukkenden nood veler lijdenden iets toe te brengen. Beide Leeraars dunken ons, voor de opgevatte taak te zijn berekend. Beiden hebben ieder hunnen stijl; de Eerw. woudenberg eenigzins levendig en zwellende, waardoor hij, nu en dan, misschien wat al te sterk schildert. De Eerw. reddingius, ons uit andere schriften bekend, is meer bedaard, doch de voordragt evenwel niet ongevallig. Wat den laatstgenoemden aangaat, zijn Eerw. neme het ons niet kwalijk, dat wij niet konden nalaten, eenige bevreemding te gevoelen over 's Mans vrees, dat er wel Boekbeoordeelaars konden gevonden worden, wien zijne Leerrede onmogelijk zoude kunnen voldoen, als dezelve ‘met het koele verstand beoordeelende, zonder zich in den toestand te kunnen verplaatsen, waarin hij bij het opstellen en uitspreken zich bevond; en dat de zoodanigen in staat zouden zijn om met een enkel woord of pennestreek het debiet van dezelve zoodanig te verhinderen, dat er weinig voordeel door de openbare uitgave voor zijne Gemeente konde behaald worden.’ Het is zoo, op den afstand, op welken wij van het tooneel der ellende, ten tijde als het geopend werd, ons bevonden, en die het sedert nog niet aanschouwd hebben, konden, volgens de ge-

[p. 411]

aardheid der menschelijke nature, de rampzaligheden niet dien roerenden indruk verwekken, als op iemand, die daarvan ooggetuige geweest is, en er zelve, zoo als wij vernemen, bij geleden heeft. Maar, evenwel, kan wel eenig Lezer, kan wel eenig Recensent ondersteld worden, zoo koud van hart te zijn, dat hij, indien hem in de onderhavige Leerrede, met een zoo Christelijk oogmerk opgesteld, uitgesproken en ter perse gegeven, al iets minder naauwkeurig gesteld voorkwame, de omstandigheden des Redenaars niet in aanmerking zoude nemen, en geene pligtmatige inschikkelijkheid gebruiken? Neen, Eerw. reddingius, wiens schriften wij altijd, als die van een man van oordeel en goeden smaak, met genoegen hebben gelezen, hier is uwe, in zich zelf loffelijke zucht, ook voor den tijdelijken welstand uwer Gemeente, uw gezond oordeel eenigzins voorbijgeloopen. Want toch beide Gelegenheidsredevoeringen, zoo van den Eerw. woudenberg als die van reddingius, hebben wij met genoegen en tot stichting gelezen. Terwijl beiden zich verzetten tegen het denkbeeld, alsof hier aan eigenlijke strafoefening zoude moeten gedacht worden, zijn zij het, echter, met elkander eens, omtrent de gevolgen tot opmerkzaamheid en zedeverbetering, welke uit de verwoestende gebeurtenis kunnen worden afgeleid. ‘Eigenlijke vergelding,’ zegt de geachte reddingius, ‘eigenlijke straf was het toch niet, M.H.! want, te midden van de rampen, zien wij Gods sparende en verschoenende goedheid duidelijk doorstralen. Neen! het is eene zware vaderlijke tuchtiging, het onheil dat ons trof - eene zwaardere tuchtiging, dan wij tot hier toe ondervonden, omdat zachtere waarschuwingen niet hielpen.’ Even omzigtig spreekt ook de Eerw. van woudenberg, daar hij, gezegd hebbende, dat de overstrooming zekerlijk, onder het Goddelijk albestuur, eenige bedoeling zal gehad hebben, er nevens voegt: ‘Maar wat mag God er dan wel bepaaldelijk mede bedoelen? Wie is stout en vermetel genoeg, dat stellig te willen bepalen? Ik niet, M.V. - Ik beken veeleer, dat er voor mij over dit gedeelte van Gods bestuur eene groote donkerheid verspreid ligt, die eenen Christelijken geest vereischt, om eerbiedig te berusten in den tegenwoordigen weg, dien de hooge God houdt, met de inwoners van dezen zoo jam-

[p. 412]

merlijk geteisterden oord.’ Gaarne hooren wij Christen-Leeraars zulk eene taal voeren, als strookende met de menschelijke kortzigtigheid, welker niets minder betaamt, dan meesterachtige uitspraak over de oogmerken van Gods handelwijze met het menschdom; dienende daarenboven ter aswissching van de blaam, den Christen-Leeraren in het algemeen wel eens aangewreven, alsof allen, dier kortzigtigheid ongedachtig, het indringen in de geheimenissen des Almagtigen zich zouden veroorloven.

Veel goeds en opwekkelijks bevat ook de Bededags-Leerrede van den Eerw. van woudenberg, naar aanleiding van het verhaal wegens jezus, dat hij, nabij Jeruzalem komende, en de stad ziende, over dezelve weende. Ernstig dringt hij aan op vernedering en verbetering van zeden; streng is hij in het bestraffen, misschien, nu en dan, dunkt ons, wat al te streng, en aldus bij sommigen minder doeltreffende, volgens den regel, dat, die te veel bewijst, niets bewijst. Ook vragen wij, of het niet eenigzins te groote aanmatiging is, wanneer de Eerw. van woudenberg, zijnen toehoorderen hebbende te gemoet gevoerd: ‘wanneer ik u veel onaangenaams onder het oog breng - en u overtuig, dat gij door uwe ongeregtigheden welligt medegewerkt hebt aan de verwoesting van uw Vaderland,’ er nevens voegt: ‘denkt dan dat ik spreek in den naam van Jezus Christus, wiens dienaar ik ben - en dat het even goed is, als of hij zelf tot u spreekt.’