Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 173]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Elpizon. Of over mijne voortduring in den dood. Iste Deel. Uit het Hoogduitsch vrij vertaald, naar de derde Uitgave. Te Zaandam, bij H. van Aken. 1808. In gr. 8vo. 438 Bl.

Een voortreffelijk boek. 't Betreft eene der gewigtigste voorwerpen der menschelijke wetenschap, waaromtrent elk nadenkend mensch zoo gaarne onderrigt en opheldering ontvangt; onze voortduring namelijk in en na den dood. 't Geheele werk zal uit drie Deelen bestaan, waarvan alleen de twee eerste eene vrije vertaling behelzen zullen van een Hoogduitsch werk, onder denzelfden titel, zonder bijgevoegden naam des Schrijvers, in 't licht verschenen, waarvan de Eerw. c.f. sintenis, Consistoriaalraad te Zerbst in Anhalt, in Duitschland door onderscheidene uitgegevene Leerredenen en andere schriften met lof bekend, gezegd wordt Schrijver te zijn; en wel naar de derde verbeterde uitgave. Het derde zal een bijvoegsel behelzen van den Vertaler.

Dit eerste Deel legt die gronden open, welke men schijnbaar ter bevestiging kan aanvoeren voor deze allerbelangrijkste waarheid, dat er een leven na dit leven is, wanneer men namelijk de zaak beschouwt, zonder nog opzettelijk acht te geven op de troostvolle leer van Gods alles regelende Voorzienigheid; terwijl het tweede zal aantoonen, welke ongemeene sterkte hieraan wordt bijgezet door de eerbiedige en geloovige erkentenis van God, als Schepper en Regeerder van alles, wat bestaat en gebeurt, niet alleen met opzigt tot de zinnelijke of natuurlijke, maar ook in de zedelijke of geestelijke wereld. In het derde heeft men eene duidelijke ontwikkeling te wachten van de voornaamste plaatsen uit de H. Schriften, en wel

[p. 174]

bijzonder des N. Verbonds, welke hierop betrekking hebben.

Alles is ingekleed in den vorm eener geschiedenis, om zoo den leeslust op te wekken, de nieuwsgierigheid gaande te houden, en dus het aangename met het nuttige te vereenigen. Zie hier kortelijk den zakelijken inhoud van het eerste Deel, met weglating der bijgevoegde verdichting: Twee stellingen worden vooraf aangenomen en overtuigend bewezen, waarvan de eerste deze is: het gansche begrip, 't welk ik mij van een mensch moet maken, is geheel niet enkel in het denkbeeld opgesloten, 't welkik mij van een ligchaam heb te vormen; de tweede: het is niet volstrekt noodzakelijk, dat ik verga, wanneer mijn ligchaam vergaat; maar het is mogelijk, dat ik in den dood zal voortduren. - Daarop volgen acht bewijzen, waarop men mag aannemen, dat dit waarlijk zoo is. Het eerste bewijs komt hierop neder: Er is geen menschelijk lijden in dit leven te duchten, waartegen men niet eenigen troost kan vinden; hoe zou er dus tegen het zwaarste zielelijden, tegen de gedachte aan den dood, geene de allergeringste vertroosting voorhanden zijn? Niets echter is in staat, om mij desaangaande gerust te stellen, dan de gedachte: ik leef in den dood voort. Het tweede is ontleend van 't sterk verlangen, welk wij hiernaar, als de heerlijkste en heugelijkste zaak, hebben; een verlangen, dat te gelijk met de rede in ons ontwaakt, en dus wezenlijk eene ingeschapene neiging aanduidt, die niet kan onvoldaan blijven. Het derde van de blijkbare bestemming van den mensch tot de hoogstmogelijke gelukzaligheid, welke deze wereldster oplevert, waartegen de verwachting van aanstaande vernietiging een onverwinnelijken hinderpaal zou blijven. Het vierde van onzen geheelen aanleg, die veel te groot, en van onze vermogens, die te veelvuldig, en onder alle schepselen op de wereld het onevenredigst ingerigt zijn, wanneer dit korte leven onze geheele bestemming uitmaakt. Het vijfde van de onverzadelijke begeerte, die zich met dien heerlijken aanleg en die voortreffelijke vermogens vereenigt, om dezelve nog heerlijker te ontwikkelen, begeerte naar volkomenheid; waaruit of moet volgen, dat de mensch bestemd is, om het meest verwarde en tegenstrijdigste aller wezens te zijn, of dat hij in den dood voortduurt.

[p. 175]

Het zesde van onze verpligting tot volmaakte deugd, waaraan niemand, zonder hoop op een toekomend leven, in alle gevallen, zal kunnen beantwoorden. Het zevende van de noodzakelijkheid der uitoefening van regtvaardigheid in de zedelijke wereld, die evenwel in dit leven nog niet volkomen gehandhaafd wordt. Het achtste, eindelijk, is vervat in deze stelling: de mensch is het laatste doeleinde der geheele zinnelijke wereld: en, daar hij dit is, kan hij ook geene vernietiging te vreezen hebben, al moest hij door duizend dooden gaan.’

Alle redeneringen zijn niet even bondig. Men moet dezelven ook alleen naar 't doel des Schrijvers beoordeelen, als strekkende tot voorbereiding van andere sterkere en alzoo meer overtuigende bewijzen, die wij, in de volgende Deelen, met groot verlangen te gemoet zien. Sommigen evenwel hadden wij, naar het plan, dat zich de Schrijver had voorgesteld, hier niet zoo verwacht, maar veeleer in het tweede Deel; vooral de twee laatsten. Het gebeurt niet zelden, dat men, al te veel onderscheidene bewijzen voor eene geliefkoosde stelling willende te berde brengen, meer verliest van de waarde, dan men door 't getal schijnt te winnen.