Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 141]

Leerrede over amos IX:5. ter gelegenheid van den jongstleden Watervloed, gehouden den 5 Februarij 1809 te Haarlem, door Abraham Rutgers, Predikant bij de Hervormde Gemeente aldaar. Te Haarlem, bij J.L. Augustini. 1809. In gr. 8vo. 20 Bl.
Tweetal Leerredenen naar aanleiding van den verwoestenden Watersnood, welke zoo vele Dorpen en Plaatsen getroffen heeft. Uitgesproken, de eerste te Tiel op den 5 van Sprokkelmaand, en de tweede te Op-Hemert op den 12 van dezelfde Maand 1809, door J.J. Scholten, Predikant te Op-Hemert en Zennewijnen. Te Nijmegen, bij J.C. Vieweg. 1809. In gr. 8vo. 68 Bl.

Eigenaardig was het te verwachten, dat de hier te Lande schier voorbeeldelooze ramp, welke onlangs een niet gering gedeelte onzes Vaderlands trof, vele Christen-Leeraars zoude bewegen, om hunne onderscheidene Toehoorders daarover opzettelijk te onderhouden. Dit deden, onder andere, de boven vermelden, die, daarenboven, hunne Leerredenen door den druk gemeen maakten, deels om op deze wijze ook elders te stichten, deels om door middel der voordeelen, uit den verkoop daarvan ontstaande, ten behoeve der ongelukkigen door de overstrooming iets of wat bij te dragen. De Leerredenen, die thans voor ons liggen, hoewel zij gelijkelijk eene prijsselijke bedoeling hebben, zijn, echter, niet van even groote waarde. Die van den Eerw. rutgers, hoewel zij eenen geest van godsvrucht ademt, loopt eenigzins in algemeenheden rond, en is meer geschikt om het ligt aandoenlijk hart nu en dan te roeren, dan door bondige redekavelingen eene verstandige en doelmatige overtuiging daar te stellen. Zie hier een enkel staaltje. Sprekende over het zigtbare van Gods hand in de bedoelde ramp: ‘Loochenen,’ zegt de Eerw. rutgers onder andere, ‘dat Gods hand in deze [ramp] was, neen, dit verwacht ik van niemand in deze Vergadering. Maar zou niet te loochenen reeds gelooven zijn, dat

[p. 142]

de hand des Heeren dit deed? Of zou men zonder loochenen toch de ooren stoppen kunnen voor de Goddelijke roepstem in dezen? het harte sluiten kunnen voor den indruk dier waarheid? het oog sluiten kunnen voor de blijken zijner majesteit, en dus blijken geven, dat men het niet dadelijk, niet werkzaam geloofde? Ja, zou dit het geval niet zijn geweest, of nog zijn, van zoo velen, als uit de wijze, waarop zij aan die ramp dachten, uit den toon, waarop zij die bespraken, uit de blijvende ongebogenheid hunner harten om God te vreezen, en hunne ongeregtigheden te laten varen, uit de drift, waarmede zij hunne verslaafdheid aan de vermakelijkheden des tijds bleven narennen, uit de meerdere verhechting van hun hart aan tooneelverdartelingen, dan aan het Evangelie; aan spelen, dan aan bidden; sprekende bewijzen gaven, dat zij doof waren voor die roepstemme: Daar is God, die u wat te zeggen heeft?’!

Meer bewerkt en regelmatiger zijn de Leerredenen van den Eerw. scholten; in ieder derzelven heeft hij de bewerking van eene afzonderlijke stelling ter take genomen, die beiden regelmatig en in de bijzonderheden ontwikkeld en bewezen worden. Het nut des lijdens, naar aanleiding van Rom. VIII:28^a, is het onderwerp der eerste, Ernstig nadenken over Gods Almagt bij den jongsten Watersnood, volgens Psalm XCIII:3, 4, dat der tweede Leerrede. Eerst toont de Eerw. scholten het nut des lijdens, in zoo verre het ons menschlievend maakt, ons nader aan elkander verbindt, en ons nader tot God brengt. Om het lijden zoodanige uitwerksels te doen voortbrengen, ontvouwt hij verder den heilzamen invloed der Liefde tot God, als inboezemende onderwerping, vertrouwen en uitzigt op een beter leven. En laat hij eindelijk eene ernstige Toepassing op de ontvouwing dezer waarheden volgen. - Schoon in hare soort mag wel, over het geheel, deze Leerrede, maar nog schooner moet de tweede genoemd worden. Voor het eerst na de geduchte ramp tot zijne Gemeente sprekende, klimt zijn stijl, naar gelange het hart meer gevoelde. ‘Niet aan schriftverklaring, (zoo luidt de aanhef) niet aan voorstelling van dichterlijke schoonheden, maar aan ernstig en heilzaam nadenken, maar aan opwekking, aan vermaning, aan vertroosting

[p. 143]

is dit uur gewijd,’ enz. In de ontwikkeling van de bijzonderheden van Gods almagt, in de ramp zigtbaar, zijnen toehoorderen herinnerd hebbende, hoe hij hen dikmaals over het weldadige dier volmaaktheid, in de inrigting der Natuur doorstralende, onderhouden had: ‘Maar, hoe gansch anders (zegt hij) in hare uitwerking was die almagt Gods, aan welke wij heden herdenken. Niet in het zachtjes ruischen eenes liefelijken lentewinds, die geen struikje knakt, en geen halmpje breekt; maar in den verschrikkelijksten storm, die alles nederslaat en verbrijzelt, zagen en hoorden wij zijne grootheid, en de sterkte zijner kracht. Op zijn magtwoord stak de wind, met loeijend geweld, op, en vloog, met onbedwongen woede, door de gewelven des Hemels. Met zigtbare toeneming, verheften zich de rivieren; boomen werden uit den grond gerukt; aloude, hechte gebouwen kraakten en schudden; huizen en hutten stortten in; de gansche Natuur beefde en sidderde, en eene algemeene vernieling scheen het einde te zullen zijn van dien bangen, akeligen nacht.’ Elders van het onweerstaanbare van Gods almagt gewagende: ‘Ginds,’ schrijft de Eerw. scholten, ‘mogten duizend handen aan het werk zijn, om de alverbrekende woede des ijsgangs af te wenden; hier reuzenkrachten ingespannen worden, om het vernielend geweld des steigerenden waters te bestrijden; daar, met ongeloofelijken arbeid en wanhopigen moed, worden gewerkt, om, in krakende en waggelende woningen, have en vee, en het dierbaar leven, aan ondergang en verderf te ontrukken; o hoe weinig vermogt die onvermoeide arbeid, hoe weinig die geweldige inspanning van alle krachten, hoe weinig de wanhopige moed, die alle gevaren verachtte!’ enz. Diepe eerbied voor God, een levendig gevoel van onze afhankelijkheid, hartelijke liefde jegens elkander, hartelijke dankbaarheid aan, en vertrouwen op God - deze zijn de nutte leeringen, welke de Heer scholten uit zijne beschouwingen afleidt. Gelijk wij geenszins twijfelen, of deze Leerredenen met genoegen en tot stichting zullen gehoord zijn, zoo twijfelen wij ook niet, of de waardige Leeraar zal bij vele Lezers, voor de openbare uitgave van dezelve, dank behalen. Mogten de Leeraars onder de onderscheidene Gezindten

[p. 144]

zich meer en meer bevlijtigen, om de belangrijke onderwerpen, welke zij op den predikstoel behandelen, door stijl en taal in zulk een bevallig gewaad te kleeden, als dezer Leerredenen geen geringen luister bijzet!