Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 89]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De biddende Christen. Of Verzameling van Gebeden, uit onderscheidene Verhandelingen bijeengebragt, met eene Voorrede door W.D. Grommé, Predikant te Voorhout. Te Leyden, bij J. van Thoir. 1808. In gr. 8vo. XLII en 422 bl.

‘Zoo ooit eene Voorrede, (van iemand niet onaardig genoemd: de sleutel van een boek!) immer noodzakelijk ware, zij is voorzeker noodig voor dit Gebedenboek, zal hetzelve in eene gevoegzame orde in de wereld verschijnen.’ Met dezen aanhef begint de Eerw. grommé zijn verslag van de aanleiding der uitgave van dit lijvig Gebedenboek, als ook van de wijze, op welke deze gebeden zijn bijeengebragt: waarbij dan ook nog eenig onderrigt omtrent de manier, om daarvan het best nuttig gebruik te maken, en voorts iets tot aanprijzing van hetzelve gevoegd is.

Men erinnert zich eene zekere bekendmaking, waarbij een Gezelschap Christenen, binnen ons Vaderland, deszelfs verlangen betuigde naar een nieuw Gebedenboek, ten dienste van de Huisgezinnen der Hervormden in Nederland, geschikt naar den tegenwoordigen stijl en taal, en naar de behoeften van 't hart, op de beste gronden van dit Kerkgenootschap bearbeid, en om de meeste Godsvereering in te boezemen. Van negen ingekomene Verhandelingen had die van den Predikant te Barsingerhorn, h. oudenhoff, de eere, dat aan dezelve de Gouden Eereprijs werd toegewezen. Do. grommé geeft aan dezelve geen geringen lof. ‘Bijaldien,’ zegt hij, ‘beknoptheid zonder duisterheid, mannelijke stijl zonder noodeloozen zwier, warm godsdienstig gevoel zonder dweepzieke of sentimentele inmengselen, een Werk verdienstelijk maken, wie zal oudenhoff dan den Eereprijs betwisten?’ Hiermede was nu evenwel aan 't verlangen van het Gezelschap nog niet voldaan. Het ging gedrukt door twee zwarigheden, welke eene rijpe over-

[p. 90]

weging verdienden. De eerste zwarigheid bestond in het klein getal der gebeden in de bekroonde Verhandeling, terwijl de Schrijver zich het doel van 't Gezelschap niet zoo uitgebreid had voorgesteld. Met dankbaarheid aan God erkende men, dat door de andere Verhandelingen in dit gebrek kon voorzien worden. Maar nu was er nog eene tweede zwarigheid, die geboren werd uit de verschillende leiding der gedachten over de manier van voordragt in het godsdienstig gebed. De een laat den bidder de sterkste taal van het geloof spreken; de ander durft die niet overnemen in het gemeenschappelijk gebed, waarin men niet kan vooronderstellen, dat alle de bidders of bevoegd of genegen zijn, in de taal van den sterkgeloovenden Christen tot God in het gebed te spreken. Deze verscheidenheid ook bespeurd zijnde in de ingezondene Verhandelingen, werd men, om elk genoegen te geven, te rade, uit die allen een meer uitgebreiden bundel van allerlei foort bijeen te verzamelen, en daartoe een ander te verzoeken: 't welk dan de Eerw. grommé, hoe zeer overtuigd van het gewigt van zoodanige zijne krachten anders te bovengaande taak, evenwel, uit liefde voor 't belang van den Godsdienst, met den vromen wensch, om daardoor nuttig te zijn, en geenszins te rade gaande met vleesch en bloed, zediglijk heeft willen op zich nemen. En nu koos hij dan uit den grooten voorraad, die in de ingekomene Verhandelingen voorhanden was, waaronder die van Do. van lil alleen zeshonderd bladzijden in quarto groot was, alle zulke gebeden, welke, naar zijne gedachten, de meest nuttige waren, en hield daarbij, zoo veel mogelijk, de verscheidenheid in acht, opdat elk, bij onderscheidene onderwerpen en gelegenheden, zich van zulke gebeden zou kunnen bedienen, welke hij het meest geschikt oordeelt te zijn voor zijn eigen toestand, dien van zijn huisgezin, voor zijn eigen hart, godsdienstig gevoel en smaak. Wezenlijke veranderingen zijn door hem niet gemaakt. Men telt in dit Gebedenboek ruim tweehonderd en zestig gebeden. Ten dienste van huisgezinnen, waar, bij den huisselijken Godsdienst, 't zingen van Psalmen en Liederen in gebruik is, heeft de Uitgever er eene lijst bijgevoegd van Psalmen en Evangelische Liederen, waarvan men zich bij deze gebeden zou kunnen bedienen. Achter de Voorrede vindt men nog, bij wijze van Fragmenten,

[p. 91]

het een en ander over het gebruik van formuliergebeden, en andere daarmede verbondene onderwerpen, ontleend uit de Voorredenen, welke de Schrijvers bij hunne gebeden gevoegd hadden. Tot geruststelling van eenvoudigen, die meermalen afgeschrikt werden van het gebruik van een of ander Gebedenboek, omdat zij daarin wel eens iets voorgedragen vonden, dat van de aangenomene leerbegrippen geoordeeld werd af te wijken, wordt nog gemeld, dat dit Gebedenboek met de Kerkelijke goedkeuring te voorschijn treedt. Intusschen erkent de Uitgever de waarde van andere Gebedenboeken, ook van zulken, die uit den schoot van andere Kerkelijke Genootschappen zijn voortgekomen, en maakt met name loffelijk gewag van de gebeden van pictet, mel, lavater, zollikofer, sailer, en het hooggeroemd Roomsch-Katholijk Gebedenboekje van natter, waaruit ook een gebed op den Zondag tot eene proeve wordt medegedeeld, gelijk ook, uit de Voorrede voor 't Gebedenboek van den Roomschgezinden sailer, eene gepaste vermaning omtrent het verstandig gebruik van formuliergebeden.

Behalve den bovengenoemden Predikant oudenhoff, die den prijs wegdroeg, zijn, als Opstellers der verzamelde gebeden, met name gemeld, j. boekaard, Lidmaat te Middelburg, j.h. jolink, Predikant te Franeker, j.h. van lil, Predikant te Schalkwijk, en p. rank, Lidmaat te Oudbeijerland. De overigen hebben niet kunnen goedvinden hunne namen te openbaren. De gebeden van boekaard en rank hadden wel achterwege mogen blijven. In die van Do. jolink zal men ook te vergeefs heldere en reine godsdienstbegrippen zoeken. Veel opgeklaardheid hebben wij ook niet kunnen ontdekken in de gebeden van Do. van lil, die zich voornamelijk door vervelende langdradigheid onderscheiden. In allen, in die van oudenhoff zoo wel, als in de overigen, ontbreken doorgaans gelouterde begrippen omtrent de ware eigenschappen van Gode welbehagelijke gebeden. Schier overal ontbreekt die korte, krachtige, uit de ziel voortkomende en zielverheffende uitdrukking, die aan 't regte bidden zoo natuurlijk eigen is; schier overal die warme, met den diepsten eerbied voor God vervulde, en zoo wel de zuiverste zedelijkheid als redelijke godvruchtigheid ademende,

[p. 92]

treffende en roerende zeggingskracht, die men zalving gewoon is te noemen.

Wij roemen gaarne den goeden wil, zoo wel van den Uitgever, als van de Opstellers dezer Gebeden, en vertrouwen, dat, door derzelver vervaardiging en gemeenmaking, niet alleen genoegzaam voldaan is aan 't verlangen van dat Godvruchtig Gezelschap, waaruit het voorstel, tot het bijeenbrengen van een nieuw Gebedenboek, ten dienste van Godsdienstige Huisgezinnen in 't Hervormde Kerkgenootschap, is voortgekomen, maar dat ook hier en daar deze arbeid met genoegen zal ontvangen, en tot stichting gebruikt worden. Wenschelijk intusschen ware het geweest, dat zoodanige allerbelangrijkste onderneming met meer overleg en zuiverder godsdienstbegrippen tot stand gebragt ware, waarvan men zich zoo veel meer goeds, tot aankweeking van waar Godsdienstgevoel en vermeerdering van Christelijke deugd, had mogen beloven.