Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Vrienden in den nood!

Er zijn lieden, die beweeren, dat er geene vrienden in den nood zijn; ik, die tot u spreek, sints ik ongelukkig ben, ontmoet er in menigte, met welke ik verlegen ben: zoo bevindt men zich rijk, wanneer men verhuist! men heeft te veele huisgeraaden; dit belet niet, dat men gebrek heeft aan dezulke, die men noodig zoude gehad hebben: die men hadt, waren voor eene zekere plaats bestemd; op eene andere voegen zij niet; men is slegt gemeubileerd, doch het is daarom niet minder waar, dat men meubelen heeft. De vrienden, welke men voor eenen zekeren toestand hadt gekoozen, kunnen in eenen tegenovergestelden toestand niet meer van dienst zijn. In geluk en ongeluk, ô hoe verschillende zijn de behoeften! Zulk een, die met een gelukkig mensch zoo hartelijk en op eene bevallige wijze zich verlustigde, is er, misschien, niet op afgerigt om eenen ongelukkige te vertroosten. Dit verstaat zich. Van het verledene geluk hebt gij derhalven

[p. 664]

eene menigte vrienden overgehouden, die u nergens toe van nut zijn; men maakt er zelfs geene rekening op; doch het zijn evenwel uwe vrienden. Het bewijs daarvan is, dat zij zich met uwe zaaken bemoeijen, dat zij er in het openbaar van spreeken en u afzonderlijk van raad dienen; dat zij het kwalijk neemen, als zij uwe rampen verneemen, dat gij zelf hun daarvan geene kennis hebt gegeeven, en te onvrede zijn, omdat gij hun niet gezegd hebt, hetgeen gij niet wilt dat iemant zoude weeten.

Twintig jaaren zijn er verleden, dat ik het ongeluk had, een gedeelte mijner bezittingen te verliezen; minder algemeen waren toen die voorvallen dan zij sedert zijn geworden; dit verschafte mij een tijdlang eene soort van verligtinge. Ik was een verschijnzel, en de verschijnzels worden altijd gunstig opgemerkt. Veele menschen gaven voor, van mijne vrienden te zijn, even als men de vriend of de bloedverwant, of ten minste een goede bekende zijn wil van iemant, die tot een aanzienlijken post is bevorderd, niet zoo zeer om met een hoogen amptenaar in betrekking te staan, als om van nabij of van verre betrekking te hebben op het verschijnzel van den dag, en om dezelfde reden, welke oorzaak is, wanneer men een rijtuig heeft zien omvallen, wanneer een roover gevat is, of eene vrouw uit het venster is gesprongen, dat men op de plaats des voorvals ten minste eenige betrekking wil hebben: een kwartier uurs vroeger of laater was men door die straat gegaan, of men was althans voorneemens dien weg te gaan; men hadt er kunnen weezen; men droomde dat men er was. De meesten mijner vrienden dan gedroomd hebbende, dat zij altijd veel vriendschap voor mij gehad hadden, kan men zich niet verbeelden, hoe veelerlei göeden raad ik ontving, aangaande hetgeen mijn geleeden verlies zoude hebben kunnen voorkomen; de meesten zelfs verzekerden mij, dat zij het voorzien hadden: zoodat ik er uit moest besluiten, dat, indien ik zoo veele vrienden in den voorspoed had gehad als ik in den nood vond, het voorval, waardoor ik leed, mij niet zoude overgekomen zijn: want voorzeker zouden zij er mij van verwittigd hebben.

Omtrent dien zelfden tijd hadt mijn eenige zoon een aanval van koorts, waarin ik weinig gevaar zag, doch waarover mijne vrienden zich mijnenthalve zeer ongerust maakten. Zommigen hunner, die het van anderen hadden hooren zeggen, of tot wien het bij openbaar gerugt was gekomen, zeiden met een zucht, dat er niets anders dan deeze laatste ramp aan ontbrak, en ik mijnen zoon zoude verliezen; men vraagde mij na berigt, met een voorkomen van ongerustheid, die mij zelve ontrustte; men verzekerde mij, dat hij meer veranderd was, dan ik zelf konde bemerken. Een man, welken ik bijkans nooit zag, kwam met geweld ter deure binnenstui-

[p. 665]

ven, om mij een geneesmiddel aan de hand te geeven, hetwelk drie persoonen uit een hoopeloozen staat hadt gered; een ander ging misnoegd van mij, omdat ik op mijnen zoon de proef niet wilde neemen van een geweldig geneesmiddel, waarvan hij het overschot voor mij was gaan haalen, zonder dat ik er om verzogt had. Veelen verwonderden zich, dat er niet dagelijks een ziekteberigt bij mij wierdt uitgegeeven; en ik stond verzet op zekeren morgen, dat ik, voor een venster gaande staan, zonder te weeten hoe mijn zoon den nacht hadt doorgebragt, zag, dat, op het vertoog eener verre bloedverwante mijner vrouwe, mijn portier het voorplein met mest hadt belegd. Mijn zoon herstelde eindelijk. Ik vernam dat mijne meeste vrienden hem met wederïnstorting dreigden, en zich mijnenthalve ongerust maakten, omdat ik zulks niet vooruitzag; anderen namen het kwalijk, dat zij mij nooit hadden kunnen doen gelooven, dat mijn zoon zeer krank geweest was. Om zoo veel belangs te stellen in de verledene, tegenwoordige en toekomende gezondheid van mijnen zoon, die vijftien jaaren oud was en van eene school buiten de stad kwam, moeten zij voorzeker van mijne vrienden geweest zijn.

De Revolutie begon; mijn zoon wilde tot de andere partij overgaan, wierdt op de grenzen in verzekering genomen, ontkwam met zeer veele moeite, en ik wierd te Parijs in hegtenis genomen. Eene vrouw, bij welke ik 's avonds voor mijn zoons vertrek had gegeeten, was zeer misnoegd over mijne zorgvuldigheid om zijn vertrek voor haar te verbergen, waaromtrent zij mij van zeer goeden raad zoude gediend hebben. Zoo dra zij meende regt te hebben om zich over mij te beklaagen, moest ik denken dat zij van mijne vriendinnen was.

Kort naa mijn ontslag wierd ik van nieuws gevangen genomen. Ik ging er uit om er wederom in te gaan; en telkens verdiepten zich mijne goede bekenden in gissingen, om reden te geeven van mijne hegtenisse. De eene herinnerde zich met aandoening mijne verbindtenis met een verdagt persoon, en onderzogt, of ik niet bij ongeluk een bloedverwant of goed vriend van een aanzienlijk Emigrant was. Een ander hadt hooren verhaalen, dat ik een landgoed had verkogt, waarvan het maar al te waarschijnlijk was dat ik de verkooppenningen buitenslands had gezonden. Een derde moest met leedweezen bekennen, mij gevaarlijke gesprekken te hebben hooren voeren. Een vierde beschouwde mij als bekwaam om gewaagde stappen te hebben durven doen. Zommigen, over eenige bijzonderheden van mijn gedrag oordeelende, waren bevreesd dat ik aan eenig heimlijk komplot had deel genomen. Voor het overige, eindelijk, allen dagten zich stomp over

[p. 666]

het uitdenken van beweegredenen van gevaar voor mij, en van ongerustheid voor mijne vrienden; en alle deeze lieden zeiden dat zij van mijne vrienden waren.

Ik kwam eindelijk, even als alle anderen, uit de gevangenis, en gelijk veele anderen als een bedorven man. Familiebetrekkingen hebben mij egter genoodzaakt, in de groote waereld te blijven leeven; en het is inzonderheid sints dien tijd, dat ik met zoogenaamde vriendschapsblijken overlaaden ben geworden. Mijn toestand gaat mijnen vrienden dermaate ter harte, dat zij mij dien niet kunnen vergeeven. Zij herinneren zich de onvoorzigtigheden, die zij beweeren de oorzaak van mijn bederf te zijn, de gebreken van mijn karakter uitmeetende, hetwelk, naar hun zeggen, mij zal beletten mijne zaaken te herstellen, met eene verzekerdheid, welke duidelijk doet zien, hoe leed het hun doe, dat ik zoo ongelukkig ben; hunne strengheid in het berispen van de geringste kosten, welke ik maak, bewijst hunnen ijver voor mijne belangen; en niets anders dan een diep gevoel kan het zijn van het ongeluk van mijnen toestand, dat veele lieden zich ergeren, dat zij mij denzelven zomtijds zien vergeeten, en mij eene vrolijkheid verwijten, die schijnt te strijden met het pijnelijk gevoel, welk ik hun veroorzaak. Eindelijk, zoo als het spreekwoord luidt: men bekijft de ongelukkigen, opdat men hen niet behoeve te beklaagen; er zijn lieden, welken hunne hoedanigheid van vrienden zoude verpligten, mij zoo sterk te beklaagen, dat zij, om daarvan ontslagen te zijn, te raade zijn geworden, overal kwaad van mij te spreeken. Zommigen spreeken niet meer tot mij, dan met eene soort van agterhoudendheid, uit vreeze dat ik hun om iets zoude verzoeken, waarvoor zij niet bang zijn zouden, indien zij niet van mijne vrienden waren; zij, die mij zouden kunnen dienst doen, mijden mij met eene bedremmeling, uitwijzende dat zij van mijne vrienden zijn; en indien zommigen, welke ik van tijd tot tijd nog zie, in hunne verkeering met mij minder kieschheids betoonen, het is omdat men bij zijne vrienden het zoo naauw niet neemt.

Hetgeen van een verleden geluk en van groote verlorene bezittingen overschiet, komt genoegzaam op een uit. Veele vrienden, op welke men niet kan rekenen; veel gelds omhanden, zonder het te kunnen bewaaren; veele schulden, geene schuldeischers; veele zaaken, die u geen voordeel aanbrengen.

E.H.