Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Tooneelen van dweperij, die in Zwitzerland hebren plaats gehad.

Het rampzalig tooneel, op den tweeden Maart deezes jaars, te Rapperswijl, bij Bern, geopend, levert een zoo tresfend voorbeeld van de uitersten, tot welke zwakke verstanden door dweperij en bijgeloof kunnen vervoord worden, dat het, ongetwijfeld, niet onverschillig zal geoordeeld worden, aangaande de omstandigheden van een zoo zonderling voorval naauwkeurig onderrigt te worden. Het regtsgeding, ter deezer gelegenheid door het Geregtshof van Bern aangelegd, bewijst, dat de Sekte, wier uitzinnigheid en woede den Oud-Onderprefekt marti zoo ellendig hebben doen omkomen, niet geheel onbekend was. Men hadt zich gevleid, de Sekte den voorgaanden zomer versmoord te hebben, door de verwijdering van eenen haarer Leeraaren, koerper genaamd, van Bip, ten dien einde uit zijne gemeente gebannen; doch, ondanks het gegeeven bevel, keerde hij, voor etlijke maanden, te Rapperswijl terug, en, met behulp eener oude vrouwe, bij welke hij zijnen intrek hadt, gelukte het zijnen ijver, nieuwe vergaderingen aan te leggen, die dag aan dag talrijker wierden. Hier predikte men de kort aanstaande komst des Zaligmaakers, in het vier-en-twintigste hoofdstuk des Euangeliums van mattheus voorspeld, en de noodzaakelijkeheid van zich te bekeeren, door eene blinde gehoorzaamheid aan de ingeevingen des H. Geests.

De laatste deezer Vergaderingen verstrooid zijnde, door de tegenwoordigheid des Leeraars, kwamen deeze Sektarissen van nieuws te zamen 's nachts ten twee uure, en wel in het huis van den Onder-Prefekt, om dien eerwaardigen grijsaard tot het omhelzen van hun geloof te beweegen, niet twijfelende, of zijn gezag welhaast het meerendeel der inwooneren van

[p. 467]

die wijk en derzelver ommelanden op hunne zijde zou overbrengen.

Merkwaardig is het, dat deeze goede grijsaard zeer bemind wierdt van zijn talrijk geslagt, en dat zijne kleindochter, oud achttien jaaren, die in deeze verfoeielijke nachtvergadering eenen hoofdrol heeft gespeeld, bovenal aan hem verknogt scheen te weezen. Moedernaakt, in den waan, veelligt, van aldus meer vatbaar te zijn voor den invloed des hemels, vertoont zij zich aan haaren grootvader, aan het hoofd der bende, die haar verzelde. De oude man, verschrikt ongetwijfeld van de verstandsverbijstering deezer uitzinnige bende, en vooral van de verregaande ongeregeldheid zijner kleindochter, geliet zich alsof hij voor hunnen aandrang bezweek, en liet zich, om zoo te spreeken, vrijwillig geleiden in een stuk lands, digt bij zijne wooning. Hier, 't zij men van nieuws twijfelingen hadt opgevat aan zijne opregtheid, of dat eene oogenblikkelijke ingeeving er de oorzaak van ware, deedt het meisje, den eerwaardigen grijsaard om den hals hangende, hem ter aarde vallen, waarnaa de geheele bende zich op hem werpt, hem versmoort en met voeten treedt. In den onderbuik schijnt hij de doodelijkste wonde te hebben bekomen. Naar het voorgeeven dier rampzaligen, wierden zij tot deeze gruweldaad inzonderheid aangezet door het geschreeuw eener zuster van het genoemde meisje, die al zints lang van haar verstand was beroofd, en 't welk zij thans als de stemme van God zelven beschouwden.

Het pleitgeding heeft tot nog toe geen stellig bewijs, noch zelfs eenige waarschijnelijkheid aan de hand gegeeven, dat het hoofd dier ellendelingen was op hol gebragt door de werking van eenen minnedrank, maar wel door de bijgeloovige inboezemingen der oude vrouw en haaren vriend, hoewel die Leeraar zich in dit oogenblik niet te Rapperswijl bevondt, en de andere in dit laatste gruweltooneel niet onmiddelijk de hand heeft gehad.

Een zoon van den ongelukkigen Onder-Prefekt, die bij den verschrikkelijken moord tegenwoordig was, heeft gezegd, dat hij telkens op eenig Wonderwerk hadt gehoopt, even als hetgeen God verrigtte ten behoeve van isaac, in het oogenblik als hij gereed stondt door het mes zijns Vaders abraham om te komen.

De kleindochter vertoont zomtijds blijk van leedweezen en spijt, doch vervalt welhaast weder in haare gevaarlijke bijsterzinnigheid. ‘Ik heb,’ zegt zij, ‘niet naar mijnen eigen wil gehandeld, maar uit eene overheerende behoefte, waarvan ik geene rekenschap kan geeven. Mijn verstand zegt mij wel, dat ik kwalijk heb gehandeld, maar mijn geweeten is gerust. Ik heb slegts gezwigt voor den Geest, die zich niet laat wederstaan.’

[p. 468]

Op den zevenden Maart heeft men te Lucerne twee moordenaars met den dood gestrast, wier misdaad insgelijks gepaard ging met de snoodste omstandigheden en de betooningen van het zonderlingste bijgeloof. Buchler, uit het Baljuwschap Willisau, oud tweeënvijftig jaaren; was gehuwd aan eene eenvoudige, maar deugdzaame vrouw. Hij hadt eene bijzit, elisa meijer genaamd, die hem overhaalde, zich van zijne vrouw te ontdoen; vier jaaren waren zij daartoe werkzaam, door haar gestoten glas in te geeven. Dit middel niet gelukkende, kreegen zij den inval om bovennatuurlijke hulp te baat te neemen. In Entlebuch ligt eene vermaarde pelgrimaadje, bij den naam van St. Croix bekend; derwaarts begaven zich buchler en zijne bijzit, ten einde om door hunne gebeden den dood van hun slagtoffer te verwerven; zij deeden eene algemeene zondbelijdenis, gebruikten het heilig Avondmaal, en stelden der Voorzienigheid het tijdperk van vier weeken, ter verrigtinge van het wonderwerk, welk zij van haar verlangden; bij gebreke daarvan zouden zij van nieuws de toevlugt neemen tot vergif. Het wonderwerk kwam niet, en het afschuwelijk paar hieldt woord. Met de ijslijkste koelbloedigheid wierdt de moord gepleegd. Buchler stondt bij het bed zijner vrouwe, die door de werking van het Rottekruid wierdt gefolterd; en, onder voorgeeven van haar te helpen, boodt hij haar eenen drank van dat zelfde mineraal aan. Vergeefs verzogt hem de rampzalige om een glas water; het antwoord was, dat het water haar nadeelig zijn zou, en hij verdubbelde de gift van den vergiftigden drank. Terwijl buchler met zijne medepligtige gevangen zat, ontwaakte hij eens ter middernacht geheel onverwagt, gaf een sterken gil, en verzekerde dat zijn slagtoffer hem was verscheenen, in 't wit gekleed, en van eenen glans als die der Gelukzaligen omgeeven. Geduurende de drie weeken voordat hij zijn vonnis onderging, zeide hij dat hij haar alle nachten op het zelfde uur zag, en dat het geene inbeelding was. - Welk een zonderling mengzel van koelbloedigheid in het pleegen van eene gruweldaad, en van wroeging, naadat dezelve was bedreeven! en welke verschrikkelijke uitwerkzels van een blind bijgeloof!