Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Vergelijking van de Alpen en de Pijreneen.

(Volgens guibert's Voyages.)

‘De Alpen en de Pijreneen mogen met elkander vergeleeken worden; dan de laatstgemelde zullen, in dit geval, verre te kort schieten bij de eerstgenoemde. Treffend en schoon kwam ons de volgende Vergelijking des Reizigers guibert voor. Wij twijfelen niet of onze Leezers zullen het hierin met ons eens zijn. Alleen willen wij hun vooraf herinneren, dat die Heer in de Jaaren 1775, 1778, 1784 en 1785 gereisd hebbe, schoon het Reisverhaal niet eer dan ten deezen Jaare het licht zag.’

De Alpen zijn zeker veel hooger, veel majestueuser, en brengen veel meer het denkbeeld van grootheid met zich, dan de Pijreneen. Mij in het Pijreneesche gebergte bevindende, sprak men met veel ophefs van den Berg, onder den naam van Pic du Medi bekend. Gisteren ging ik den voet van dit berggevaarte langs - maar, welk een verbaazend onderscheid tusschen hetzelve en de Schreckhorn, Jungfrahorn, Grindelwald en andere Zwitsersche gebergten, wier toppen en zijden met altoosduurende sneeuw overdekt zijn! Geen vlokje sneeuw is 'er thans te zien op de Pic du Medi, en de Pijreneen hebben thans geen sneeuw altoos, dan in eenige rotsklooven, waar de zonnestraalen nimmer doordringen: terwijl

[p. 150]

men de sneeuw veelal op de Alpen ontmoet, en ontzettende ijsbeddingen, zo hoog als de bergen zelve, met haare grondstukken in de valeijen rusten, en de sterkte der zomerhitte wederstaan, zonder te smelten.

't Is in de Alpen, dat wij de groote verschijnzelen der Natuure beschouwen; naamlijk de ontzettende ijsvelden, die de oorsprongen zijn der grootste Rivieren in Europa, en alle die schoone kleurveranderingen, van licht en schaduw, welke zij veroorzaaken. - 't Is in de Alpen, dat ons in 't oog vallen de zeldzaamste zamenvoegingen, de rousagtigste gedaanten, de groote uitwerkingen van het water in de uitgestrekte meiren, zo verschillend in derzelver omtrek, en wier diepte zomtijds de hoogte der omliggende bergen evenaart. - 't Is in de Alpen, dat men de grootste verscheidenheid van voortbrengzelen in het Plantenrijk aantreft, en soorten van Dieren, welke in het Pijreneesche gebergte niet bestaan, als de Chamois, de Arend en verscheide andere Roofvogels.

De Menschen op de Alpen zijn doorgaande veel kloeker van gestalte en veel sterker dan in de Pijreneen; de zeden zijn 'er meer oorspronglijk, en de gewoonten meer bepaald overgesteld tegen die van de bewoonders des vlakken lands. In de geheele wereld vindt men geen ras van Mannen en Vrouwen, dat vergeleeken kan worden met de Inwoonders van Hasely en andere valeijen. Ten voordeele der Alpen mag ik hier bijvoegen de deugden en hoedanigheden, welke deeze Bergbewoonders ontleenen uit de Regeeringsgesteltenisse, onder welke zij leeven; naamlijk meer gastvrijheid, meer openhartigheid, meer voorkomen van geluk, rust, onschuld en gezondheid: dit alles loopt hier zamen. Daarenboven verwekken de verhevener denkbeelden, ontleend uit de herdenking der gebeurtenissen, of gebooren uit de omstandigheden der ligging, of ingeboezemd door de gevoelens en denkbeelden van de ons daar omringende Vrijheid, eene grooter maate van geestdrift en eene gezetter geneigdheid tot denken. - Wij vereenigen met de Alpen de groote naamen van caesar, hannibal en Rome. Met betrekking tot laater tijden, roepen wij voor onzen geest op, min schitterende denkbeelden, doch die een streelender genoegen baaren; den naam van william tell en de vlakten van Morat. Wij zwerven met voldoening om in het land van gesner en van haller, en wij bezigtigen met eene teergevoelige nieuwsgierigheid de tooneelen, door het

[p. 151]

penseel van rousseau geschilderd - de eenige tooneelen, welke zijn penseel niet kon verfraaijen! Met voldoening komt ons voor den geest, dat st. preux en julia geene denkbeeldige weezens waren, en dat de liefdedrift, welke hun bezielde, daadlijk bestaan hebbe. Met één woord, dat elk Schilder van Geschiedenisstukken, of die met de pen grootsche tooneelen wil maalen, ter uitbreiding zijner denkbeelden, en vergrooting van zijn vermogen ter uitdrukking, de Alpen bezoeke!

In de Pijreneen wordt de ziel zeldzaam bewoogen door schielijk verwekte indrukken; daar rijzen onze hairen niet ten berge; daar klopt het hart niet van onthutstheid; wij worden nooit als boven onszelven verheven, schoon men 'er heerlijke gezigten, vrolijker en vrugtbaarder valeijen dan op de Alpen ontmoet; het groen, dit mag ik 'er bijvoegen, is van een leevendiger kleur, het water is 'er helderder en doorschijnender - niet, als op de Alpen, ontstaande uit gesmolten sneeuw, maar barstende uit eene rots, nader verwant aan de onderaardsche holen.

De Pijreneen bekleeden geen onderscheidenden rang in de jaarboeken der wereld. De dood van orlando en diens dappere Ridders in de engten van Ronceveaux, welke misschien onder de Fabel-geschiedenissen moet gerangschikt worden, is de eenige groote gebeurtenis, met het Pijreneesche gebergte in verband staande. Dit gebergte strekte nimmer ten tooneele van groote Legers of beroemde Overwinnaars, van strijden om Krijgsroem gestreeden, of, wat beter klinkt, om Vrijheid te bekomen; nimmer is het, gelijk Zwitserland, bewoond geworden door groote Dichters of beroemde Wijsgeeren. Het laatste mag zich beroemen, de wieg en bakermat geweest te zijn van Kunstenaars, Schrijvers, en Dichters met gevoelvolle harten: want, waar wij den voet zetten, betreeden wij een betoverenden grond, of zien een herderslandschap, of worden op het denkbeeld gebragt van uitgeleezene voorbeelden ter aanlegging van hedendaagsche Lusthoven.

Eene reis na de Pijreneen moge genoegzaam weezen om aan eene Dame een denkbeeld te geeven van een bergagtig land; maar een Man, die na kennis dorst, die eigenaartig groote voorwerpen boven kleine stelt, en meer smaaks vindt in trotsche verschriklijke voorwerpen dan in de zagte bekoorelijkheden eener Landschapsschilderij,

[p. 152]

die ongemak en moeite gering acht, zou, zonder zich eenigzins te bedenken, de Natuur in de Alpen gaan zien.

Ik zou geen voetstap willen verzetten, om nogmaal te aanschouwen, wat het Pijreneesch gebergte eenmaal aan mijne oogen boodt; en ik geloof vastlijk, dat de gedeelten, door mij niet bezogt, gelijk zijn aan die ik ken: maar met verrukkend genoegen zou ik eene derde reis door de Alpen doen, verzekerd dat ik nieuwe schoonheden zou zien en nieuwe gewaarwordingen ondervinden.