Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 681]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Simeön, of Handboekje voor bejaarde Christenen; nagelaten door den beroemde(n) Johan(n) Kasper Lavater; uitgegeeven door Georg Geszner, Hoogleeraar en Predikant te Zurich. Uit het Hoogduitsch vertaald door een Hervormd Leeraar. (Waarom niet Leeraar der Hervormden?) Te Utrecht, bij J. van Schoonhoven. In gr. 8vo. 1807. Behalven korte Voorberigten, 94 bladz.

Dat wij Letteroefenaars niet zeer besmet zijn met de Lavateromanie, of eene blinde vooringenomenheid voor wijlen dien beroemden Zwitzerschen Godgeleerde, zal zich de Vaderlandsche Leezer herinneren uit onze vroegere Recensien van 's Mans nagelaaten schriften, waarmede een kwalijk beraaden ijver van Drukkers en Vertaalers ons scheen te willen overlaaden, zonder eenige keuze, en op het enkel wijdklinkend gezag van zijnen geachten Naam. Intusschen vreesden wij schier, of mogelijk ons herhaald ongunstig oordeel wegens de voortbrengselen van lavater's weelderig en alzo wel eens buitenspoorig vernuft, of al te rijke pen, bij veelen niet voor eenzijdig mogt worden aangezien, zodat ons Maandwerk daardoor gevaar liep in achting te daalen bij een aantal onzer Landgenooten, te zeer misschien overhellende om met den vroomen Dweeper te dweepen.

Hartelijk verblijdt het ons derhalven, thans dit Stukje van zijne hand ten minsten in zo verre te kunnen aanprijzen, als genoeg is, om ons van gezegde partijdigheid vrij te pleiten, en van eene blaam te zuiveren, waarvan wij vermeenen vrij te zijn.

In deezen Simeon, een Godsdienstig Handboekje voor bejaarde Christenen, na lavater's dood van den Hoogleeraar geszner uitgegeeven, heerscht zekerlijk die ernstig vroome toon eener blijgeestige en opbeurende Godsvrucht, welke tot eene gepaste voorbereiding tegen het naderend sterfuur en den dag der eeuwigheid

[p. 682]

den Leezer stemmen zal, en welke dus aan Lieden van gevorderden leeftijd veel nuttige stichting toezegt. De Inhoud is drieledig, behelzende deels Liederen en Gebeden, deels onderscheiden Bijbelspreuken voor Bejaarden, met korte Overdenkingen; deels Bespiegelingen over eenige (de zes voornaame) Aartsvaders der eerste wereld; deeze ten opschrift draagende den Naam van adam, seth en enos, henoch, methusalem, en noach. - De Bijbelspreuken, die in het tweede deel worden overwogen en toegepast, zijn deeze agt; te vinden Psalm CXXXIX: 16. CXIX:19, en 166.2 Cor. XII:9. Psalm XXVII:5 Philipp. III:14. 1 Cor. IX:26. en Hebr. IX:27. De Liederen eindelijk en Gebeden, waarmede het Werkjen opent, hebben navolgende 10 Opschriften: Dagelijksch Bedelied voor een bejaard Christen. Lied aan het einde des Levens, voor iemand, die hoogbejaard is. Lied van een Grijsaard, wien zwakheid en zwaar lijden drukken. Psalm van een Grijsaard. Morgengebed van een Bejaarden. Mengelgedachten. Na het Middageten. Avondgebed van een Bejaarden. In slapelooze Nachten. Zuchten.

Kort en voldoende over het geheel zijn de aangeweezen verschillende stoffen behandeld, zodat haare leezing den Ouderdom niet zeer vermoeijen kan. Verscheidenheid, ook ten aanzien van den gebonden of ongebonden stijl, wordt hier gevonden: en eigenlijk gezegde nieuwheid van gedachten wierd zekerlijk niet vereischt in een Handboekje, dat meer tot stichting dan leering is ingerigt. - Tot eene proeve bieden wij eene der kortste Overdenkingen aan, over de spreuk des Bijbels: Ik ben een vreemdeling op aarde. Heer! verberg uwe geboden voor mij niet. Ps. CXIX:9.

‘Hier, op aarde, kan ik niet blijven, dat weet ik. Ik leef, om te sterven. Ik ben als in een vreemd land. Mijn geest streeft voorwaarts en opwaarts, als naar zijn waar Vaderland. Ik behoeve uwe leiding, ô mijn God! in dit vreemd land. Het opzien tot U en het opvolgen van uwen wil is mij onontbeerlijk. Leer mij, hoe ik wandelen moet, opdat ik het doel niet misse, en mijn waar Vaderland gedurig nader kome.’

In hoe verre voorts de uitgave en vertaaling van dit Werkje eene behoefte voor onze bejaarde Christenen kon gerekend worden te zijn, laaten wij liefst onbeslist. Nog minder geeven wij daaraan de voorkeuze boven de God-

[p. 683]

vrugtige Bespiegelingen en den Reiziger van eenen patrik; boven de Verhandelingen van eenen sherlock; boven het Meesterstuk van den vermaarden Dr. basket, getiteld De gansche Pligt van eenen Christen; en soortgelijke andere Schriften, bij onze Lieden van Jaaren althans niet onbekend. Trouwens lavater voerde nu de pen ten behoeve of ten nutte van bijzondere persoonen en omstandigheden, naar berigt des Hoogduitschen Uitgeevers, en wij ontvangen niet ongaarne deezen vroomen arbeid des Overleedenen, uit achting voor zijnen Naam en hartelijke Godsvrugt.

Wij onthouden ons hierom van scherp te oordeelen. In onze Gestichten voor oude lieden, ook in de Binnenkameren van menig' bejaarden en opregten Christen, verdient dit Handboekje, bij afwisseling van den Bijbel en andere zedeschriften, geleezen, of voorgeleezen, en overdacht te worden. Alleen druk en vertaaling konden beter zijn. In navolging van het oorsprongelijke, is er wel eene grootere letter gebezigd; dan het papier begunstigt zeker niet de duidelijkheid, zo zeer noodig bij een afneemend gezicht. De overzetting is niet vrij van bewijs te draagen van het Hoogduitsch taaleigen en woordvoeging, bovenal in de verzen, waarin wij weinig dichterlijke bevalligheid en gang, meermaalen duisterheid aantroffen. Zo wordt den Grijsaard in den mond gelegd in een Lied tot God.

‘Kinderzin is bij U wijsheid:
Hoe betaamt die niet der grijsheid:
U alleen wil ik vertrouwen,
Op U al mijn hope bouwen.’

En elders zegt een lijdende:

‘Haast ben ik vrij van zonde,

Haast sterf ik onbevreesd,

En ieder nacht en wonde

Ontrukt zich dan mijn geest.’

Ook leezen wij, op eene andere plaats, deeze voor ons niet zeer bevattelijke uitdrukking, in het prosaisch gedeelte: ‘Gij wijst het nabijzijnde doel der vreemdelingsreize uwe geliefden, - het kleinood der zegepraal, de genen, die op U hopen.’ - Maar genoeg;

Pro captu lectoris habent sua fata libelli.