Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

De Veldslag van Jena, of de zes vlugtende Vorstinnen. Historisch Tooneelspel, in drie Bedrijven. Te bekomen - alom. In 8vo. 72 Bl.

Wat al veranderingen die Veldslag van Jena niet ten gevolge had! veel daarvan is reeds zigtbaar, maar nog lange ontdekken wij daarvan onverwachte gevolgen. Deze althans, waarvan het Tooneelstuk voorhanden de bewijzen met zich brengt, was niet vooruit te zien; het algeheel verval namelijk van iederen regel en wet in het vak der schoone kunsten. Het komt toch (zints dezen Veldslag en als een gevolg daarvan?) dezen Tooneelspeldichter voor, dat de bepalingen ten aanzien van strikte éénheid van tijd en plaats, door gestrenge vernuften voorgeschreven, zeer wel kunnen overschreden worden, zonder het gevoegelijke te kwetsen, de aandacht af te leiden of het bedrijf te doen kwijnen. De Schilderkunst zondert hij alleen nog uit; deze alleen, zegt hij, lijd naauwe beperkingen, omdat ze slechts eene oogenbliklijke daad vertoont. Het kwam, onzes inziens, den man almede voor, dat de taal des Tooneeldichters zich nu wel, zonder het gevoegelijke te kwetsen, tot laffe rijmelarij verlagen mag, en dat men, zonder het bedrijf te doen kwijnen, zeer wel tusschen wel opgevoede Vorstinnen een kijfpartij als tusschen Vischwijven voorstellen kan. De zes knorrende, kijvende, scheldende, tierende en razende Vorstinnen, konde ook de Titel zijn. Ten bewijze slechts eenige douceurs. - In het Eerste Bedrijf zijn wij te Petersburg in de Hofzaal; in het Tweede in de Alexander-straat te Berlijn; kort daarop in eene zaal aldaar aan 't Hof; en in het Derde Bedrijf in een Woud in het Meckelenburgsche. En hier zeggen onder andere de Vorstin van Fulda en de Hertogin van Brunswijk elkanderen de volgende zoetigheid:

Vorstin van fulda.

Had uw Gemaal bij ons een andre rol gespeeld,
En als gemeen soldaat in 't plundren niet gedeeld,
Geen kist en kast verkracht, geen huizen afgebroken;
Aan wie hem tegenstond, zich niet barbaarsch gewroken,

[p. 680]

 

Hen niet op 't allerwreedst als dieren voortgezweept,

 

Door slijk en modder achter paard of kar gesleept,

 

Of onbarmhartig hen gesleurd naar kerkerholen.

 

Hertogin van brunswijk.

 

Daar 's niets gedaan, Mevrouw! of 't was door u bevolen.

 

Vorstin van fulda.

 

Die order werd door ons u nooit ter hand gesteld.

 

Ook zijn ons d'euveldaan eerst lang daarna vermeld.

 

Maar 't Brunswijks huis had reeds te voren klaar doen blijken

 

Hoe 't zich, ons ten bederf, wist schandlijk te verrijken.

 

Hertogin van brunswijk.

 

En wie gaf in den Bosch 't bevel tot d'euveldaad?

 

Dat allersnoodst bedrijf dat op uw rekening staat,

 

Kundt gij aan mijn Gemaal, noch aan den Dikken wijten.

Ziet daar wat dezen Dichter voorkwam, deels naar zijne eigen getuigenis, deels naar ons vermoeden, met eene proef gestaafd. Maar daarenboven komt het ons ook nog voor, dat het vrij wat, hetwelk de Pruisschen, toen zij in ons land de rust kwamen herstellen, hem hebben afgenomen, volgens het Voorberigt, één van de vijf zal geweest zijn; en dat het vrij wat, hetwelk hij bij de Revolutie van Frankrijk verloren heeft, ook zoo iets zal geweest zijn; terwijl hetgeen hij daarvan nog overig had, door den Veldslag van Jena geheel schijnt op den hol geraakt; en dat het daar van daan komt, dat hij, die nooit een Tooneelstuk maakte, op zich heeft durven nemen een Tooneelstuk op te stellen. - De Lezer ontslaat ons, vertrouwen wij, van zelve, om dit ons vermoeden door eene nadere proef te bevestigen.

In het vorige No. XIV. Lett. bl. 624 van ond. reg. 7. 9. 17. staat hunner, lees harer; en bl. 625. reg. 2. geëikt, in plaatse van geijkt.