Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

De Toets van den Hoogleeraar J.H. Regenbogen aan de waarheid en Christelijke liefde getoetst, door J.A. Lotze. Te Amsterdam, bij W. Brave, en te Leeuwaarden, bij J.W. Brouwer. 1807. In gr. 8vo. 24 Bl.

De Hoogleeraar lotze, op de toetze zijner Leerrede over Rom. V:11. aan de gezonde Rede en Hervormde Belijdenis, door zijnen Ambtgenoot regenbogen in 't licht gegeven, niet wel hebbende kunnen zwijgen, toetst dezelve nu, op zijne beurt, aan de waarheid en Christelijke liefde. Hij doet dit op eenen hoogen toon; zegt, geene verdediging voor zijne wijze van denken en onderwijzen bij de Hervormde Kerk, in ons

[p. 644]

Vaderland, noodig te hebben, en dat hij zich evenmin behoeft te doen kennen, als eenen liberalen Godgeleerden, die alle kettermakerij, onder wat naam of voorwendsel ook, verfoeit, als staande ook daarvoor algemeen bekend. De toets zelf zijner Leerrede oordeelt hij geene replike waardig. Evenwel hebben deze en gene omstandigheden hem gedrongen, iets te antwoorden. En uit dit antwoord verneemt men op nieuw, dat het van het begin af met beide Heeren niet goed gezeten heeft, en dat regenbogen al vroeg zeker soort van oorlogsverklaring schijnt gedaan te hebben, waarover lotze zich ook toen reeds bij Curatoren had beklaagd; dat echter de misnoegdheid des eerstgenoemden merkelijk is aangegroeid, toen zijn Ambtgenoot hem van onrechtzinnigheid begon te verdenken, en de houding aannam, van zich daartegen ijverig te willen verzetten. Lotze komt er op nieuw openlijk voor uit, dat hij regenbogen gevoelens toeschrijft, die van de vastgestelde Leer afwijken, dat hij hem dezulken openlijk op den predikstoel heeft hooren voordragen, en wel in 't bijzonder ook diegenen, die hij in het vierde stuk der verstrooide Gedachten vragenderwijze heeft voorgesteld, dat hij geene Leerrede hield, die niet meer of min gericht was, althans scheen gericht te zijn, tegen onze Belijdenis, of andere paradoxe en gewaagde stellingen behelsde, die veel opziens baarden en een kwaad gerucht van de Akademie verspreidden, en dat hij deswegens niet geschroomd had, de studerende Jongelingschap daartegen te waarschouwen en te beveiligen.

Op de beschuldiging van onrechtzinnigheid, waarmede regenbogen hem nu onlangs, om voor zichzelven, zoo 't schijnt, ruimer spel te hebben, getracht heeft zwart te maken, antwoordt hij: 1) Regenbogen, die het geheele Land van zijne openbare bestrijding van de Hervormden, wier brood hij eet, en bij welken hij eer geniet, doet gewagen, is onbevoegd, om als aanklager en beschuldiger in dezen op te treden. 2) Hij lotze heeft 't zelfde, waarover regenbogen hem van onrechtzinnigheid beschuldigt, beweerd in Verhandelingen, die, met approbatie van de Theologische Faculteit der Leidsche Hoogeschool, zijn in 't licht gegeven. 3) Regenbogen heeft zich hierin aan kwade trouw schuldig gemaakt, en de woorden van lotze verdraaid. 4) Hij heeft zijne beschuldiging niet bewezen. - Vervolgens zoekt lotze

[p. 645]

zich dan ook te verdedigen tegen de grieven, door regenbogen tegen zijne wijze van handelen ingebragt. 't Lust ons niet dit uit te schrijven. Wij erinnerden ons, onder 't lezen, 't oude spreekwoord, de pot verwijt den ketel dat die zwart is. Men diende, om te oordeelen, wie de waarheid meest aan zijne zijde heeft, wel bij 't een en ander tegenwoordig geweest te zijn, en alle gezegden en tegengezegden in vergelijking te brengen. Wij laten dit over aan anderen.

Allermeest heeft ons, in dit stukje, de verzekering behaagd, waarmede lotze eindigt, dat hij namelijk op alles, wat regenbogen nog mogt goedvinden te schrijven, niet zal antwoorden. Regenbogen zal toch ook denkelijk wel rekenen, genoeg gezegd te hebben. 't Is maar jammer, dat er van weerskanten zooveel gezegd en geschreven is, hetwelk men, bij bedaard nadenken, zal moeten wenschen niet gezegd en geschreven te zijn, en waarover men zich zal moeten schamen, als men er zich de volgende, aan Hoogleeraars in de Godgeleerdheid niet onbekende, Apostolische beschrijving der Christelijke liefde zal bij te binnen gebragt hebben: De liefde is langmoedig, zij is goedertieren: de liefde is niet afgunstig: de liefde handelt niet ligtvaardiglijk, zij is niet opgeblazen, zij handelt niet ongeschiktelijk, zij zoekt zichzelve niet, zij wordt niet verbitterd, zij denkt geen kwaad, zij verblijdt zich niet in de ongerechtigheid, maar zij verblijdt zich in de waarheid: zij bedekt alle dingen, zij gelooft alle dingen, zij hoopt alle dingen, zij verdraagt alle dingen. 1 Korinth. XIII:4-7.