Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 640]

Het Christendom geen vrucht van Vooroordeel of Bijgeloof, maar der proefhoudende Waarheid, aangetoond, in eene Redevoering, gehouden in het Genootschap Verscheidenheid en Overeenstemming, te Rotterdam, 20 Junij 1806, door S. de Visser, Predikant te Aalsmeer, en Lid van Verdiensten dezer Maatschappij. Te Rotterdam, bij Cornel en van Baalen. In gr. 8vo. XI en 65 Bl.

Wij hebben de eere niet, bijzonder bekend te zijn met het Rotterdamsche Genootschap, Verscheidenheid en Overeenstemming. 't Schijnt evenwel, volgens den aanhef der Redevoering van den Eerw. de visser, een achtbaar aanzien te hebben. ‘Ik zie,’ zegt hij, ‘beroemde Dichters, peinzende Wijsgeeren, vermaarde Godgeleerden, schrandere Natuuronderzoekers, Mannen van smaak, oordeel en eenen onderzoeklievenden geest onder u.’ Een der Bestuurders, de Heer n. van der hulst, die 't oog over de uitgave heeft gehad, bericht, in de Voorrede, dat de Leden eenparig deze Voorlezing ter persse begeerd hebben, en voegt er een en ander bij, tot aanprijzing van het stuk, als in zich bevattende eene bondige verdediging van het Christendom tegen de voornaamste algemeene tegenbedenking van het ongeloof, die de wijsgeerige Deist gerust, zonder het voorhoofd te kreuken, zonder zich aan een bijzonder Godgeleerd systema te ergeren, kan lezen, schoon dezelve voor hem niet overtuigend ware, en waaraan de Christen, dien het om waarheid te doen is, zonder zijn Kerkgenootschap in aanmerking te nemen, zijn zegel zal hangen, terwijl de man van smaak in de wijze van uitvoering, over het geheel, behagen zal scheppen, om den vrijen, lossen, aangenaamen, ongedwongen toon, en omdat hij hier den weg der waarheid als met bloemen gestrooid vindt.

Wel verre van den lof, aan den Redenaar wegens deze Voorlezing toegezwaaid, te willen verkleinen, erkennen wij, dezelve ook over het geheel met genoegen gelezen te hebben. Het gewigtig onderwerp is vervat in deze vraag: Is de voortduuring van het Christendom in de wereld eene vrucht van ligtgeloovigheid, van het vooroordeel der opvoeding, en slaafsche navolging der Voorvaderen? Of, moet men deszelfs instandhouding

[p. 641]

toekennen aan de vastigheid der grondvesten, waarop het rust, en de zich altoos aanprijzende, innerlijke waardigheid van hetzelve, aan elk, die het met eenen onbevooroordeelden en waarheidzoekenden geest beschouwt? 't Overgroot belang van deze vraag, vooral in onze tijden, waarin velen nog steeds voortgaan, het Christendom, als alleen rustende op dwaas vooroordeel, te verwerpen, wordt eerst, in eenen bloemrijken stijl, aangetoond, en dan de vraag nader bepaald door eene beschrijving van 't geen de Redenaar, over 't Christendom sprekende, daardoor verstaat. Niet dezen of genen vorm of wijziging van hetzelve, die afhangt van tijd, plaats en omstandigheden, niet tot deszelfs wezen behoort, en ook anders zijn konde, zonder de zaak zelve te benadeelen; maar den reinen eerdienst van het hoogste en beste Wezen, den eenigen waaren God, zoo als dezelve ons in al zijn omvang geleerd wordt, door Jesus Christus, den hoogstgeliefden en welbehagelijken Zoon van God, of, op zijn gezag, door zijne verlichte gezanten; zonder dat wij eenig eigendunkelijk bijvoegsel aan den eenen, noch ook eenige moedwillige verminking en misvorming aan den anderen kant, hierbij plaats mogen geven. Als men nu de zaak oppervlakkig beziet, zon men welligt meenen, het eerste te moeten vaststellen; terwijl men toch de meeste menschen ziet aannemen, voor waar en goed houden, en ook blijven aankleven, 't geen hun met de moedermelk is ingegeven, door opvoeding tot eene gewoonte gemaakt is, en door den dagelijkschen omgang steeds dieper ingescherpt wordt: hoedanig beginsel, in het Christendom, over 't geheel genomen, op dezelfde wijze, en even zoo sterk werkt, als bij de onchristelijke natien. Maar de Heer de visser beweert met grond, dat men deze waarneming niet mag misduiden of misbruiken, alsof de zaak des Christendoms den toets van een scherpzinnig onderzoek niet zou kunnen doorstaan, en niet van tijd tot tijd ondergaan moest. Onder de duizende gewone menschen, die zich op de boven gezegde wijze laten te vrede stellen, vindt men er hier en daar één, die zelf nadenkt, en niet vraagt, wat hebben mijne voorvaders geleerd en geloofd? maar, wat is waarheid? Zulken komen somtijds regelregt, zonder omzwerven, op het regte spoor; maar anderen zijn zoo gelukkig niet. Deze raken wel eens te voren op gevaarlijke zijpaden verdwaald, en

[p. 642]

worden met meerder of minder moeite te regt gebragt. De wijze, waarop zoo wel de eene als de andere tot vaste overtuiging komt, wordt dan op eene bevallige wijs geschilderd, en wel voornamelijk het overige en grootste deel der Redevoering besteed aan de dichterlijke beschrijving eener onderhandeling, die de Hemelsche Wijsheid, in eene verschijning, waarvan de Redenaar zegt oor- en ooggetuige geweest te zijn, eens zou gehad hebben met eenen edelen, waarheid zoekenden, maar 't spoor misgetreden Jongeling, die, in eene schemerige vallei door droefgeestige twijfelingen gefolter, treurig omdwaalde. In deze verdichte onderhandeling worden verscheidene bedenkingen tegen de waarheid en den goddelijken oorsprong van het Christendom, op eene oordeelkundige en overtuigende wijze, uit den weg geruimd.

Wij willen gaarne gelooven, dat deze wijze van voorstelling aan hun, die bij het uitspreken der Redevoering tegenwoordig geweest zijn, een aangenaam uur verichaft, en niet alleen warme vrienden en voorstanders van den Christelijken Godsdienst zeer behaagd, maar ook bij dezen of genen twijfelaar de gewenschte uitwerking gehad heeft, en vereenigen ons gaarne met de hartelijke bede van den Uitgever, dat de aandachtige lezing en herlezing van dit stuk nog veel meer goeds, tot beschaming van bijgeloof en ongeloof, moge stichten. Soms dachten wij, onder 't lezen, bij onszelven: heeft dan evenwel de eenvoudige waarheid zoodanig optooisel wel noodig? En, zullen zij, die, op wijsgeerige gronden, het Christendom verwerpen, zich, om 't bevallige van 't voorstel alleen, wel laten winnen?