Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

A. Siewertz van Reesema, Dissertatio Juridica inauguralis de praesumtione doli in delictis. (Dat is) Regtsgeleerde proeve over het vermoeden van boos opzet in misdaden.

De Heer van reesema heeft door het schrijven dezer Akademische Verhandeling, welke door hem in het openbaar verdedigd is, inderdaad aanspraak op lof en goedkeuring; de stof is allergewigtigst, en de wijze van behandeling doet den Schrijver als een man van oordeel en belezenheid kennen.

In de meeste misdaden komt het vooral op het boos opzet aan; en evenwel is het zoo moeijelijk, in vele gevallen, daarover te oordeelen: geen wonder, derhalve, dat men zich de vraag doet, of dit boos opzet uit den aard der zaak ondersteld, of te gelijk met de daad door den aanklager moet bewezen worden.

De Schrijver heeft, om deze vraag te beantwoorden, zijn onderwerp in drie Hoofddeelen gesplitst.

Het eerste Hoofddeel handelt over opzet in het algemeen, en men vindt inderdaad de leer van het regt over dit onderwerp hier met oordeel uit elkander gezet; waaruit de Schrijver eindelijk deze bepaling opmaakt, dat boos opzet in de lijfstraffelijke regtsgeleerdheid de door onszelven bepaalde wil is, om datgene te doen, wat de bij de wet bepaalde misdaad uitmaakt.

Het tweede Hoofddeel onderzoekt de leer van het Ro-

[p. 562]

meinsch regt omtrent de onderstelling van dit boos opzet, en is wederom in drie Afdeelingen gesplitst.

De eerste onderzoekt, op wat wijze de Romeinsche regtsgeleerden en wetgevers van onderstellingen gebruik hebben gemaakt, en verdedigt op goede gronden het beginsel des Romeinschen regts, volgens hetwelk de wetgever zich rigt naar datgene, hetwelk meestal plaats heeft.

De tweede Afdeeling toont aan, dat het Romeinsch regt in sommige daden zoo zeer boos opzet onderstelt, dat het zelfs de bewijzen van het tegendeel niet toelaat; en dit wordt vervolgens door voorbeelden bevestigd. Doch wij moeten echter van den Schrijver verschillen. Het is waar, de wet straft sommige daden, ook wanneer het boos opzet niet bewezen is; maar volgt daaruit, dat zij het boos opzet stilzwijgend onderstelt? Wij voor ons gelooven dit niet, en hebben ook hier geen enkel bewijs voor de stelling gevonden, dat daar, waar boos opzet door de wet als een bestanddeel der misdaad gevorderd wordt, immer boos opzet zoo volstrekt zeker ondersteld wordt, dat de bewijzen van het tegendeel nimmer zouden aangenomen worden. Wanneer de wet, gelijk bij paulus Sentent. lib. 5. in schultingh Jurispr. ante Justinian. p. 509, eene straf bepaalt voor den misdadiger etsi dolo non faciat, hoe kan men dan zeggen, dat zij in dat geval straft, omdat zij den dolus onderstelt?

De derde Afdeeling onderzoekt, of in die gevallen, waar het op boos opzet aankomt, dit boos opzet door den aanklager, of het tegenovergestelde door den aangeklaagden, volgens Romeinsche regten, moet bewezen worden; en hier betoogt de Schrijver inderdaad zoo uitnemend het laatste, dat wij niet inzien, wat daartegen nog zoude kunnen gezegd worden.

Het derde Hoofddeel behelst eene vergelijking tusschen de leer van het Romeinsch regt, zoodanig als die door den Schrijver is voorgesteld, en de gevoelens van anders denkenden. Na eene korte inleiding over het doel der maatschappij en der straffen, spreekt de Schrijver het eerst over de absolute onderstelling van boos opzet, welke hij verdedigt; doch zoo min als wij het aanwezen eener zoodanige onderstelling erkend hebben, zoo weinig gelooven wij ook dat zij ooit zou kunnen verdedigd worden, mits men slechts tusschen eene blijvende wetgeving

[p. 563]

en een' oogenblikkelijken staatkundigen maatregel onderscheide; doch dit schijnt de Schrijver over het hoofd te hebben gezien. Beter bevalt ons zijne verdediging van de leer, dat de aangeklaagde, zoo de daad eenmaal bewezen is, de onschuld zijner bedoeling bewijzen moet; de Schrijver heeft hier inderdaad alles gezegd, wat daarover te zeggen valt, en wij herhalen het hier op nieuw, dat wij deze Verhandeling, over het geheel, met het grootst genoegen gelezen hebben.