Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Overzigt over de Gewervelde Dieren, door Johannes Mulder, Professor te Franeker. Te Franeker, bij D. Romar. 1807. In gr. 8vo. 143 Bl.

Dit Werkje, schoon eigenlijk tot eenen leiddraad voor Akademische Lessen, ten dienste der studerende jeugd te Franeker, ingerigt, zal den liefhebberen en beoefenaren der Natuurlijke Historie zeer welkom zijn. De verdienstelijke Hoogleeraar mulder, te regt meenende, dat het Handboek van blumenbach, door de Geleerden bennet en olivier vertaald, aan den eenen kant te uitvoerig was tot eene handleiding voor zijne lessen over de Dierkunde, en niet zoo volledig kon beschouwd worden als het tegenwoordig zijn kon, verlangde eene korte opgave van die kenteekenen, door welke alleen die Dieren, welke men nu Gewervelde noemt, van elkander onderscheiden kunnen worden, en dit van alle geslachten, tot nu toe meer of min bekend. Het fraaije Werk van cuvier, gevoegd bij de Annales du Museum de l'Histoire Naturelle, zijn de bronnen, waaruit de Hoogleeraar geput heeft, de Natuur tevens zoo veel mogelijk raadplegende, en daartoe, ten opzigte van de meest zeldzame Dieren, het kostbaar Kabinet van den beroemden camper, door de

[p. 519]

goedheid van diens Zoon voor den Hoogleeraar openstaande, als de schoonste gelegenheid bezigende.

De Schrijver verdeelt de Dieren in Gewervelde, Vertebrata, en Ongewervelde, Invertebrata. - Tot de eerste brengt hij de warmbloedige, met twee holligheden in het hart, en de koudbloedige, die in dat ingewand slechts ééne holligheid hebben; de eerste hebben rood bloed; de warmbloedige brengen levende jongen voort en hebben borsten, of leggen eijeren en hebben geene borsten; de eersten zijn de Zoogende Dieren (Mammalia), de laatsten de Vogels (Aves). - De gewervelde koudbloedige Dieren hebben longen en somtijds tevens kieuwen, of hebben kieuwen zonder longen. De eersten maken eene slepende beweging, dat is eene plaatsverandering, bij welke de buik geheel of ten naasten bij den grond raakt, en dragen den naam van kruipende (reptilia); de laatsten zijn de Visschen (Pisces). - De ongewervelde zijn met bloedvaten voorzien, of niet; het bloed heeft bij hun bijna geene kleur, maar is witachtig. De met bloedvaten voorziene hebben een enkelvoudig ruggemerg en niet gelede ledematen; of een ruggemerg met knoopen en niet gelede ledematen; of een ruggemerg met knoopen en gelede ledematen: deze zijn de zachte Dieren (Mollusca), de Wormen (Vermes), de Schaaldieren (Crustacea). - De ongewervelde Dieren zonder bloedvaten bezitten een ruggemerg met knoopen en gelede ledematen, of geen ruggemerg en geene gelede ledematen; de eersten zijn de gekorvene Dieren (Insecta), de laatsten de Plant-dieren (Zoophyta).

Over de Gewervelde alleen handelt in dit Stukje de Hoogl., bepalende zich aldus tot de Zogende Dieren, tot de Vogels, tot de kruipende Dieren en de Visschen. Wij lazen hetzelve met zeer veel genoegen, en twijfelen niet, of het zal, aan het verlangen der studerende jeugd voldoende, ook buitendien aan anderen nut verschaffen.