Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Frederica Weisz en hare Dochters. Uit het Hoogduitsch. Door E.M. Overdorp, geb. post. Te Amsterdam, bij J. Allart. 1806. In gr. 8vo. 318 Bl.

Ons kwam in lang geen geschrift ter hand, dat ons meer beviel; het is vooral voor jongedochters uit den minvermogenden burgerstand van het uitnemendst belang; en echter vreezen wij dat het bijna in het geheel geen nut zal doen. Ja - bijaldien het in de woningen der geringeren kwam, het huisen handboek werd van zoodanige ouders, weiker kinderen voor den dienstbaren stand opgroeijen, bijaldien het in de kinderkamers enz. vlijtig gelezen werd; maar wie durft dit hopen? Indien intusschen alleen gehuwde en ongehuwde Dames het lezen, hare dienstmeisjes met die in dit boek vergelijken, en nu nog al meer verlangen, nog minder dan voorheen te voldoen zijn, - eilieve! wat werkt het dan? het eene meisje wordt weggezonden na het andere; en de Dame leert tot hare schade, dat alle verandering geene verbetering is. - De Lezer voelt onze bedoeling wel; maar, mijn Hemel! bij de zoo groote vermeerdering van noodzakelijke uitgaven, en de verbazende drukte, - wie zal het vergen dat men eene Roman voor zijne dienstboden koopt, en op de beste wijze, zoo als het wezen moet, zal zij zonder vooroordeel gelezen, zal zij beoefend worden, die in de keuken of kinderkamer brengt, en daar eens op denkt; en vooral, dat men, zonder eenig uitzigt op eigen nut, op zijn best althans ten nutte van het aankomend geslacht, door het uitdeelen van zoodanig geschrift, goede dienstboden zoekt te vormen! En als dan nog maar de godsdienstige zin, en het reine zedelijke, bij velen geen lusteloosheid en tegenzin verwekt! de mindere standen rigten zich toch veelal naar den smaak en toon der hoogere; en is het ook wel billijk, dat men godvruchtige, zedelijk naauwgezette dienstboden verlangt, wanneer de Dame eeniglijk voor de weelde en hare vermaken leeft? en zou dikwijls het dienstmoisje hare jonge meesteres niet gevoegelijk ook wel eens een

[p. 459]

boekje met lessen van levenswijsheid mogen aanprijzen? - Dan zoo ver is het, Gode zij dank! in het Koningrijk Holland in 't algemeen nog niet; en mogt dit werkje, waaruit de Dames zelve nog al iets kunnen op merken en seeren, mede iets toebrengen, dat het nimmer alzoo hier worde, - indedaad dan zou onze verdienstelijke Landgenoote, aan welke wij de weluitgevoerde vertaling te darken hebben, den daaraan besteden tijd onder de beste uren van haar leven mogen rekenen.

Het zal niet noodig zijn, dat wij veel van den inhoud zeggen. Frederica wfisz, eene zeer brave, verstandige, maar arme moeder, geeft door lessen en voorbeeld hare dochters de uitmuntendste opvoeding, en deze worden alle regtschapene en in haren kring zeer gelukkige menschen; eene slechts uitgezonderd, welke door een huwelijk te zeer boven haren staat, doch waartoe zij zich niet opdrong, maar veeleer door een zamenloop van omstandigheden gedrongen werd, bij al den glans der grootheid, het grievendst hartzeer had, en onder dat hartzeer bezwijken moest; hetwelk alles door de waardige moeder vooraf was berekend en vooruitgezien. Ook dit deel van het verhaal is voortreffelijk, en wij wenschen zeer hartelijk, dat geheel het werkje, tegen onze verwachting, (dit kunnen wij helaas! niet ontveinzen) zeer vele en wel de regte lezeressen vinde. Wij willen iets van de laatste woorden der stervende ongelukkige dochter tot hare jonge vriendinnen hier eene plaats inruimen: ‘Weent niet over mijnen dood, gij lieve vriendinnen! eert Gods voorzienigheid door geduldige onderwerping, en, gelooft mij, mijn leven is een gansch bijzonder bewijs van Gods wijze inrigting, naar welke de lotgevallen der menschen, meestendeels, uit hunne eigene handelingen voortvloeijen. - Toen mijn onvergetelijke lieve grosse mijne genegenheid zocht, achtten alle meisjes mij zeer gelukkig; velen benijdden mij; niemand kon begrijpen waarom ik zijn aanzoek niet aanstonds aannam, en zeker wenschte ieder in haar hart zich geen beter geluk dan het mijne; maar, lieve kinderen, de loop der natuur en van het menschelijk hart was u onbekend, anders zoudt gij mijn volgend lot vooraf gezien, en mij niet benijd hebben: thans, nu ieder weet dat mijn huwelijk, zoo wel mijnen man als mij, ongelukkig maakte, thans beklaagt gij mij, en houdt het voor een zeer ongelukkig lot dat mij getroffen heeft: dit is het niet, het is een natuurlijk gevolg van onze dwaze verbindtenis; wij waren zeer onderscheiden opgevoed, dachten dus onderscheiden, en hadden geheel verschillende neigingen: die innige hartelijkheid, die huisselijke stilte, die ingespannen vlijt, waaraan ik zoo geheel gewend was, en welke mijn grootste geluk uitmaakten, zijn in de groote wereld, waarin mijn man is opgevoed, zeer belagchelijk: hij kon zich daaraan niet ge-

[p. 460]

wennen: uit liefde tot hem, en als pligt, zonde ik hem gewillig in de groote gezelschappen zijner klasse gevolgd zijn, en mij naat den aldaar heerschenden toon gevoegd hebben, zoo ver dezelve onschuldig is; doch daar verstiet men mij. - Grosse beminde mij te zeer om mij te verlaten en alleen in de groote wereld te willen leven; hij beminde toch ook de gewoonten en de vreugde zijner jonkheid te zeer, om zonder dezelve bij mij gelukkig te zijn: dit verbitterde hem en mij het leven, scheidde ons van elkanderen, en bragt mij zoo vroeg naar het graf; en nogtans, lieve meisjes! zie ik heden in, hoe goed het was dat het zoo gebeurde. - Ware ik wezenlijk die gelukkige vrouw gebleven, die ik in het eerste vierdedeeljaars was; hadde het lot mij, in mijne standsverheffing, bij rijkdom, overvloed, grootheid, gemak, ook huisselijke rust gegeven, dan zouden vele meisjes zich een gelijke loopbaan wenschen; zij zouden, misschien, in eene bedriegelijke hoop op dezelve, de bescheidene liefde van een braaf burger afwijzen; zij zouden ongelukkige en verachte zottinnen worden; en menig jongeling, die eene even zoo groote neiging voor een meisje, uit een' lager' stand dan de zijne, voedde, zou, door grosse's voorbeeld vervoerd, zich boven alle gewoonte heengezet, zijne ouders en familie beleedigd, en zijne beminde getrouwd hebben: alzoo zouden deze onvoegelijke echtverbindtenissen, die even daarom doorgaans ongelukkig uitvallen, dewijl zij met de natuur onzer gezellige inrigtingen niet overeenkomen, vermenigvuldigd zijn, met alle de ellenden, welke zij doorgaans over twee familiën brengen. - Gij ziet dus dat Gods schikkingen ook in dit geval zeer wijs zijn. - Hoort nu mijne laatste bede aan u! - Blijft allen in den stand, in welken gij geboren en opgevoed zijt: vereert dien stand door uwe deugd, uwe nuttigheid.’ enz.

‘Mijne moeder! mijne voortreffelijke moeder! wie ik alles te danken heb, ook het geluk van zoo rustig te kunnen sterven heb ik u te danken, moeder! gij hebt mij tot deugd en godsvrucht opgevoed, en nu zal ik, door dezen, eeuwig gelukkig zijn. Ach! in den dood verliest alles, buiten dit, zijne waarde. - Wat acht ik thans op rijkdom en eere, op pracht, sieraad en schoonheid!’ enz.

Kon men dit boek op sommige Scholen invoeren! Men geve het althans aan zoodanige jongedochters, voor welke het geheel is ingerigt, als zij de school verlaten, tot prijsjes; dit immers kan men doen.