Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 333]

Verhandeling van het Genootschap tot verdediging van den Christelijken Godsdienst, opgericht in 's Haege. Voor het Jaer 1804. Zijnde een met den Gouden Eereprijs bekroond Betoog, dat, volgens de doorgaande Leere des Bijbels, de Heere Jesus in zijne gehoorzaamheid, lijden en sterven, moet worden aangemerkt als Borg van Zonddaren; die daardoor in hunne plaats aan Gods gerechtigheid genoeg gedaan, en hun het eeuwig leven verworven heeft; met wederlegginge van hedendaagsche daar van verschillende gevoelens; door D.K. Harmsen, Predikant te Oegstgeest. Amst. en 's Haege, bij J. Allart en B. Scheurleer. In gr. 8vo. 405 Bl.

Wederom een geheel Boekdeel van 405 bladz., bevattende niet meer, dan ééne enkelde Verhandeling. Zij behandelt evenwel een zeer gewigtig onderwerp, dat, vooral in de laatste jaren, uit verschillende oogpunten beschouwd is, en waarover dus, naar het doel des Genootschaps, veel te zeggen viel. En, ofschoon dit met meer beknoptheid en naauwkeurigheid had kunnen geschieden, willen wij echter den Eerw. harmsen den lof niet ontzeggen, van 'er zeer veel over gezegd te hebben, dat niet alleen bij hun, die verlangen bevestigd te worden in 't gevoelen, waarvoor de Bestuurders van 't Haagsche Genootschap zich, bij 't uitschrijven der Vrage, blijkbaar verklaard hebben, regt welkom zal wezen; maar ook nog al opmerking verdient bij dezulken, die eene andere leiding van gedachten omtrent dit stuk meenen te moeten volgen, zoo uit hoofde van de bescheidenheid, waarmede zich de Leeraar over verschillend denkenden doorgaans uitlaat, als uit aanmerking van deze en gene niet onwaarschijnelijke gronden, waarop hij zijne redeneringen bouwt.

Hij begint met eenige aanmerkingen over de woorden, gerechtigheid, borg en genoegdoening, welke in de opgegevene Vraag gebruikt zijn, die hij wel verdedigt en voortaan getrouwelijk volgt, maar waaraan hij nogthans geen groot gewigt hangt. En om dan nu het voorgenomen betoog op een vasten grondslag te vestigen, tracht hij vooraf te bepalen, wat toch wel in 't algemeen voor doorgaande Leer des Bijbels mag en moet gehouden worden. Eene Leer, die niet slechts in 't voorbij-

[p. 334]

gaan, maar opzetlijk, en in haar geheel, in duidelijke en bepaalde uitdrukkingen, zoo wel in het O. als N. Verbond, allerduidelijkst evenwel door Jesus en de Apostelen, voorgesteld, menigmalen herhaald, en voor allergewigtigst verklaard wordt, zonder dat de Schrijvers daaromtrent elkanderen immer tegenspreken; dit is dan ontwijfelbare Bijbelleer. Zoodanige Leer is die gene, die in de Prijsvrage bedoeld is. Men vindt dezelve, zoo wel bij Moses en de Propheten, als in de Leer van Jesus en de Apostelen, duidelijk voorgedragen. De Genoegdoening des Middelaars is al vroeg aan Abrahams nageslacht, door zinlijk onderwijs, waarvoor de menschen toen alleen vatbaar waren, bekend gemaakt. De Zoenoffers, namelijk, onderwezen het Joodsche volk, dat de zondaar niet anders met God kan verzoend worden, niet anders vergeving der zonde bekomen, en tot de Godlijke gemeenschap kan toegelaten worden, dan door betooning van Gods gerechtigheid; zij waren zeer geschikt, om het Joodiche volk op te leiden tot de aangenaame hoop op eene waare en geheele verzoening van zonde, langs den afgeteekenden weg van plaatsbekleedende genoegdoening aan Gods gerechtigheid. Ja het is (naar het oordeel van den Schrijver) volkomen zeker, dat de oude Zoenoffers als teekenen en voorbeelden van 's Middelaars toekomstige Genoegdoening moeten aangemerkt worden. Dit wordt zeer breedvoerig op de gewoone wijze beredeneerd. [Men weet, wat onlangs over dit moeielijk onderwerp, in de Verhandelingen, door teyler's Godgeleerd Genootschap uitgegeven, is geschreven, waardoor deze zaak een geheel ander aauzien ontvangt.] In het N.T. vindt de Heer harmsen nog veel duidelijker deze doorgaande Leer. Eerst beroept hij zich op de geschiedenis van 's Heilands lijden en sterven, die hij oordeelt geheel onverstaanbaar te zijn, ten zij men de Leer der Genoegdoening aanneme. Daarop volgt de Leer zelve, zoo als zij eerst door Johannes den Doper, daarna door Jesus zelven, en allermeest door de Apostelen is voorgedragen. Hier worden alle zulke plaatzen, waarin op den ouden offerdienst gezien wordt, op den voorgrond geplaatst, en daarmede vervolgends anderen vergeleken. Nieuwe bewijzen hebben wij hier niet aangetroffen. Men vindt hier evenwel het voornaamste, in eene geleidelijke orde, bijeen. Beter, echter, had de Schrijver, onzes oordeels, gedaan,

[p. 335]

indien hij met de duidelijkste plaatzen had begonnen, om daaruit dan vervolgends te beöordeelen, of en in hoeverre wij ons hier, op beeldrijke voorstellingen en zinspelingen op oude Godsdienstplegtigheden, mogen beroepen. In alles had de kortheid meer kunnen behartigd zijn.

In het tweede Hoofdstuk, dat eene wederlegging behelst van hedendaagsche verschillende gevoelens, komen vele herhalingen, van 't geen reeds in het betoog der Bijbelieer ingevlochten was, voor. Ook is alles, wat hier, tot bestrijding van anders denkenden, wordt bijgebragt, niet even gewigtig. De Schrijver heeft zich bediend van de hulpmiddelen, die hij had. Men ziet wel, dat alle schriften, waarvan hij, dit moeielijk onderwerp grondig willende bewerken, zich met vrucht had kunnen bedienen, hem niet bekend geweest zijn. 'Er is evenwel blijkbaar aan deze Verhandeling veel arbeid besteed. Aan schranderheid ontbreekt het hem ook niet; en men bespeurt, in de geheele schrijfwijze, eene warmte, die het welmeenend doel van dit geschrijf, ter bevestiging van eene der voornaamste grondleeringen van het Christendom, buiten alle bedenking stelt.