Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 304]

J.H. Sassen Specimen Juridicum inaugurale, exhibens quaedam ad diversi generis quaestiones juridicas observata. (Dat is:) Regtsgeleerde Proeve, bevattende eenige aanmerkingen over verschillende Regtsgeleerde onderwerpen.

De Heer sassen, zijne regtsgeleerde studien aan Leijdens Hoogeschool willende besluiten, bleef lang in het onzekere, tot welk een onderwerp hij zich, in het uitwerken van eene proeve van welbesteden tijd, bepalen zou; nu eens bepaalde hij zich tot het een, dan weder tot het ander. Zoo verkreeg hij losse aanteekeningen over verschillende onderwerpen; en, daar hem eindelijk geen tijd overschoot om een bijzonder onderwerp uit te werken, besloot hij, deze verschillende aanteekeningen in orde te schikken; en hieruit ontstonden deze aanmerkingen, welke wij, over het geheel, met genoegen gelezen hebben, en, naar wij hooren, ook met lof door den Schrijver in het openbaar verdedigd zijn. - De onderwerpen, velke hier behandeld worden, zijn zes in getal. Sommigen daarvan behooren tot de stellige Romeinsche, anderen tot de Wijsgeerige Regtsgeleerdheid.

Het eerste onderwerp, dat men hier behandeld vindt, is het onderzoek, in hoe verre de Codex, in geval van verschil, boven de Pandecten behoort gesteld te worden. De Schrijver geeft, in de behandeling van dit vraagstuk, eerst de verschillende gevoelens der meest geachte Schrijvers op, en beantwoordt hetzelve eindelijk in dier voege, dat de Codex boven de Pandecten den voorrang verdient, zoodra 'er werkelijk zoodanig een verschil aanwezig is, hetwelk door geene gezonde uitlegkunde kan opgeheven worden; mits het slechts in zoodanig een geval boven allen twijfel verheven zij, dat de analogre van het oude en nieuwe Regt onderscheiden zij. Dit gevoelen wordt vervolgens met oordeel verdedigd, en met gepaste voorbeelden opgehelderd. Alleen zouden wij zeggen, dat de Schrijver zijne Lezers omtrent een punt niet had behooren onbevredigd te laten. Wij bedoelen de vraag; waaraan men zich dan houden moet, wanneer dit duidelijk verschil van analogie niet aanwezig is, en de

[p. 305]

bedoelde vaststelling van den Codex zich echter met de Pandecten niet laat vereenigen.

Het tweede hoofdstuk handelt over de verschillende wijze, waarop, volgens Romeinsche Regten, in de hereditatis petitio en de rei vindicatio, de vruchten van de erfenis of bijzondere zaak, welke men moet afgeven, uitgekeerd behooren te worden, en de verschillende wijze, waarop de uitkeerder in elk dezer actien zijne onkosten aftrekt. Men vindt ook hier in een kort bestek bijeen, hetgeen de beste Uitleggers over dit onderwerp geschreven hebben.

Het derde onderzoek bepaalt zich tot het verband tusschen Staat- en Zedekunde, en eindigt in een betoog, vooral op gronden van de Critische Wijsbegeerte steunende, dat ook in de Staatkunde Regtvaardigheid de eerste en hoogste wet is, en dat verder, zoo wel wat het materieele als wat het formeele der wetten betreft, tusschen Zedekunde en Staatkunde eene groote gelijkheid is. Wij zijn het met den Schrijver, wat de hoofdzaak betreft, volkomen eens, dat Staatkunde aan Regtvaardigheid ondergeschikt behoort te zijn; maar wij gelooven daarom niet, dat de Schrijver de Staatkunde juist bepaalt, wanneer hij zegt, dat zij niets anders is dan de kunst, welke voor het in acht nemen der Regtvaardigheid in den Burgerstaat zorgt. Op zulk eene wijze verwart men, zonder noodzakelijkheid, de grenzen van onderscheidene wetenschappen. Regtvaardig te handelen, is niet het zelfde als Staatkundig te handelen; schoon de Staatkunde nimmer onregtvaardig behoort te zijn.

Het vierde hoofdstuk handelt over de Condictio Triticaria, waarover, gelijk bekend is, onder de Regtsgeleerden veel is getwist, en ontwikkelt de natuur dezer actie, vooral op het voetspoor van den grooten schulting.

De vijfde vraag, welke door den Schrijver behandeld wordt, is deze: of 'er werkelijk, naar Romeinsche Regten, een Depositum irregulare zij, en zoo ja, wat dan die Regten daaromtrent hebben vastgesteld. Het eerste wordt toestemmend beantwoord; terwijl de Schrijver omtrent het andere gedeelte der vraag de gevoelens van averanius en bynkershoek volgt en met oordeel ontwikkelt.

Het laatste hoofdstuk, eindelijk, handelt over het doel der Straffen, en volgt insgelijks de beginselen der Critische Wijsbegeerte; zoodat, volgens den Schrijver, op

[p. 306]

het voetspoor van kant, de misdaden alleen daarom moeten en kunnen gestraft worden, omdat de regtvaardigheid wil dat het onregtvaardige gestraft worde; welke stelling eerst door den Schrijver betoogd wordt, terwijl hij vervolgens de verschillende gevoelens van andersdenkenden tracht te wederleggen; schoon Recensent twijfelt, of deze wederleggingen inderdaad genoegzaam zijn, om alle die andere gronden zoo maar in eens voor het grondbeginsel van kant te verwerpen.

Doch, hoe het hiermede ook zij, de Schrijver heeft inderdaad, door deze proeven, aanspraak op de algemeene goedkeuring, en wij wenschen zoowel Leijdens Hoogeschool, als het Vaderland, met dergelijke Kwee kelingen geluk.