Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Brieven van Sophië aan Mr. Rhynvis Feith. Door Mr. J. Kinker. Amsterdam, bij J.S. van Esveldt-Holtrop. 1807. In gr. 8vo. XXII en 69 Bl.

Sophië heeft dan door de pen van Mr. j. kinker geantwoord op de brieven, door Mr. r. feith aan haar geschreven over de onvereenigbaarheid der Critische Wijsbegeerte met het Christendom. Voorzeker kon haar geene geschikter pen dienen, daar zij toch ondersteld werd, geheel overgegeven te zijn aan deze Wijsbegeerte: meermalen kwam Mr. kinker als advocaat dier aangerande Wijsbegeerte op voor de regtbank van het algemeene oordeel, en kon dan geenszins gezegd worden het geding te verliezen. Daarvoor is nu ook geene vrees, indien het oordeel over de brieven van feith aan Sophië en hier en elders niet ongegrond is geweest. Kinker acht zelfs den onbezonnen aanval geene ernstige tegenweer waardig, maar tracht den aanrander slechts belagchelijk te maken, hetgeen hij evenwel in eene breede Voorrede noodig acht te ver-

[p. 273]

dedigen. Het is maar jammer, dat voorbarige verdedigingen doorgaans gehouden worden voor zelfsbeschuldigingen en de zelfsbewustheid doen blijken van ergernis te geven. Recensent is wel geen vijand van scherts, maar vindt bij dezelve geene overredende kracht; ook mishaagt zij hem in ernstige zaken, en de zaak der zuivere Wijsbegeerte zoo wel, als des redelijken Christendoms, is hem veel te hoogwaardig voor deze behandeling, daar het om beider eer te doen schijnt. In het karakter van Sophië komt hem die scherts nog al onvoegzamer voor, vooral wanneer zij tot dubbelzinnigheden overslaat, welke bij haar aan geene eenvoudige onnozelheid zijn toe te schrijven.

Gij wilt nog vechten, goed, mijn vrind; maar 't is gedaan.
Uw koeltjes, beekjes en uw klein en ritzlend lover,
Dat eertijds glimde en blonk, was lief; maar nu is 't over.
Het spreidde een schemerlicht op alles om u heen;
Sentimentaliteit omwapperde uwe schreên;
Zij ademde uit uw borst, blies op uw paden rozen,
En deed natuur voor u met dubblen wellust blozen.
Thans - lacht natuur u uit. Gij blaast wel rozen; ja!
Maar ach, haar geur is weg en volgt u niet meer na.
‘Niets eindigs vuurde ons aan?....’ Neen, feith, dat zou ik zwijgen:
Op zulk een wijs zoudt gij mij wel een kleur doen krijgen.
Al te eindig waarlijk: want die boze zinnensorm,
De tijd, knaagt aan ons hart gelijk een magre worm.

In deze regels schijnt Sophië nog te kunnen kleuren; maar ongelooslijk wordt dit, wanneer men hare eigene verwijzing volgt op de noten achter hare brieven, welke men anders nog aan haren advocaat in zijnen eigen persoon zou hebben toegeschreven.

Dat wist gij beter, ja, gij toont het in uw noten. (5)
Lees hier de mijne dan: 't zal 't boekje wat vergrooten,
Maar 't zal zoo dik niet zijn als 't uwe. Kijk, mijn vriena,
Voor dezen trek hebt gij in Prosa wat verdiend.

Na deze verwijzing de aanteekening opslaande, vindt men op het slot: ‘Indien dit waarlijk zoo is, dan moge men feith met het hoogste recht op zijne twee versjes (pag. 6.)

Een kant scheidde in den mensch, zoo als natuur hem gaf, Den redelijken van den zinnelijken af.

bij omkeering toevoegen;

Een ffith scheidde in den mensch, aan deze-zij' van 't graf, Den zinnelijken van den redelijken af.

[p. 274]

‘Hij doet met de afgescheide zinnelijke helft dan 't geen 'er mede gedaan kan worden, en bewaart zeker het redelijke gedeelte tot eene betere gelegenheid.

‘Ik herinner mij ergens gelezen te hebben van eenen moedigen hengst, die in het hevigst van een gevecht in twee stukken gekloofd zijnde, met de voorste helft aan zijnen dapperen ruiter zoo trouw bleef, dat hij hem de overwinning deed behagen. Na den slag zag hij de twee achterste pooten cum annexis in eene nabijgelegen weide de gevluchte merrien van den vijand naloopen; en de overwinnaar riep, in verrukking over zijn ros, uit: ‘Ook daar deedt gij alles wat men van een achterënd verlangen kan!’

Onedelmoedig is Sophië in hare spotternij met feith's geliefde beelden als dichter, maar ongelukkig struikelt zij in den eersten regel, dien zij 'er over schrijft.

Het belge u niet, mijn vriend, uwe on (NB.) gekorven diertjes,
Uw sprietjes, stofjes en uw teêrgeliefde piertjes
Zijn in de Schepping op hun plaats; dat 's buiten kijf,
Maar, met dat al, ik hoû dat ontuig van mijn lijf.

Hare scherts verwekt ook bij den Recensent eene geheel strijdige aandoening, dan 'er tot lagchen noodig is, wanneer zij de gemoedelijkste betuigingen van feith, die haar toch wel tot ernstiger nadenken mogten gebragt hebben, even spotziek en alzoo zeer roekeloos beantwoordt.

‘'k Nam op den rand van 't graf, de proef van haar waardij.’
Nu wordt mij alles klaar: (gij deedt mij waarlijk beven.)
Dien derden Brief hebt ge in ijlhoofdigheid geschreven.
‘Het kunstigst Postulaat voldeed niet in den nood:
Ik eischte zekerheid bij 't naadren van den dood.’
Bij 't naadren van den dood? - Gij leeft toch wil ik hopen?
De deur der zekerheid ging nog niet voor u open?
Dat laatste vat ik niet. Volkomen zekerheid?.....
Gij spreekt als iemand, die het reeds heeft afgeleid.

Deze Sophië is dus eene geheel andere, dan zich feith haar had voorgesteld, of moet, buiten zijn vermoeden, eene dartele, schaamtelooze, onedelmoedige en zeer roekelooze deern bij hare Critische Wijsbegeerte geworden zijn, het welk den Recensent zou smarten, wanneer dit weder aan den invloed dier Wijsbegeerte werd toegeschreven, die hij gaarne gezien had, dat op eene waardiger wijze had gezegepraald over hare onheusche bestrijding.

Even zoo vele brieven als feith aan Sophië schreef, worden hier in antwoord wedergegeven, in welken overigens de gemakkelijkste inkleeding der Critische stellingen, begrippen en

[p. 275]

denkbeelden in den potsigen tooi van het hekeldicht plaats heeft, als waren zij de gemeenzaamste voorwerpen uit het dagelijksche leven.

De opdragt van dit dichtwerk geschiedt aan 's Dichters waardigen vriend j.r. deiman, bij wien al mede deszelfs schertzende toon ontschuldigd wordt. Het Voorberigt heeft, behalve deze reeds vermelde verontschuldiging, de belangrijkste tegenbedenkingen tegen feith's ongelukkige redeneringen, en slaat alreeds zoo weinig over, hetgeen 'er tegen dat gansche Stuk van feith te zeggen is, dat het zelfs het titelvignet niet onaangeroerd laat, maar 'er dit van zegt: ‘Tegen de kindjes in zijn vignet heb ik niets in te brengen. Alleen wenschte ik, dat het kleine Kantiaantje in plaats van een dievenlantaarntje, dat aan de eene zijde digt is, in zijn linkerhand te houden, een klein flambouwtje in zijn rechterhand hield. Wij mogen dan zoo rechtzinnig niet zijn als het kleine Tollenaartje, dat met de rechterhand op zijn borst klopt, maar linksch zijn wij toch niet. Zelfs op het Titelplaatje kan de Heer feith het schimpen niet nalaten: het kleine kantje loopt even als een knechtje, dat voor zijn meester wormen zoekt. Navita de ventis. Voor wie toch zou de genius der nieuwere Wijsgeerte dit kruipend gedierte willen verzamelen, na de schoone en rijke collectie, welke de Dichter zich daar van aangeschaft heeft, ten gebruike van allen die 'er prijs op stellen?’