Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

Prijsverhandeling over de Vrouwelijke Opvoeding. Door Mevr. B. Amsterdam, bij W. Holtrop. 1806. 8vo. 75 Blz.

De Maatschappij van Konsten en Weetenschappen te Montauban, in aanmerking nemende, hoe veel invloeds de vorming van het vrouwelijk verstand en hart op het geluk der Mannen hebbe, doch tevens, den invloed eener voegzame Opvoedinge om daarin doel te treffen, vond geraden, in den jare 1803, eene Prijsvraag uit te schrijven, luidende: ‘Welke soort van Opvoeding is voor de Vrouwen de meest geschikte, om de Mannen in maatschappij gelukkig te maken?’ - 't Is Mevr. b., aan welke de Eereprijs werd toegewezen.

Dit Werkje laat eigenlijk geen uittreksel toe, en wij zouden van hetzelve slechts eene bloote aankondiging hebben kunnen geven, met een kort antwoord, dat de in hetzelve opgegevene soort van Opvoeding, naar ons inzien, in haar geheel niet de geschiktste, ter bereiking van het genoemd oogmerk, zijn zal of kan, ware het niet dat de achting voor het vrouwelijk geslacht eenige aanmerkingen op hetzelve van ons afvorderde; schoon ons bestek niet toelaat, alle de hier voorkomende denkbeelden, onze levensgezellinnen onwaardig, en ook hare waarde als menschen verduisterende, te wederleggen; wij bepalen ons dus tot eenige.

Zoo wel uit den Titel, als uit de Voorrede des Vertalers, zien wij, dat het aangekondigde Werkje door eene Vrouw geschreven is; en dit grieft ons, daar wij nu indedaad niet weten, wat wij van haar geschrijf over eene zaak, welke al zeer belangrijk is en een zeer gezond oordeel vereischt, denken moeten: zij immers velt over hare Kunne een zeer onmenschlievend vonnis; een vonnis, dat, juist omdat zij eene Vrouw is, op haarzelve tevens moet toegepast worden, daar zij zich op bladz. 25 dus uitdrukt: in weêrwil van der Vrouwen gemis van aanleg; niettegenstaande de onmogelijkheid, (onmogelijkheid, let wel!) waarin zij zich bevinden, om een denkbeeld, een ontwerp, te achtervolgen, en ongeacht hare zwakheid in deszelfs volvoering, enz. en op bladz. 29 en 30: de gewoonte oefent op den Man een groot vermogen, maar heeft

[p. 182]

op de Vrouwen een nog veel onbepaalder gebied; zij lopen in eenen kring van denkbeelden rond, waaruit haar geene afwijking mogelijk is; zij hebben weinige oorspronkelijke denkbeelden, te weinig van die, welke onmiddelijk weder anderen doen ontstaan; zij wijken geenszins van haren gewonen slender af, om dezelfde reden, die de weetnieten hunnen ganschen leeftijd behouden, waaraan men den naam van vooroordeelen geeft, zonder derzelver drijfveêren immer te kunnen schiften; en eindelijk bladz. 71: ofschoon de natuur de Vrouwen de nodige genic onthouden heeft, om de Maatschappij door hare kennis voor te lichten, enz. En dit alles zegt eene Vrouw zelve, en waagt het dan nog, om over de opvoeding harer Kunne, omtrent welke wij zulk een oordeel willen, kunnen noch mogen vellen, te schrijven! Moet men dan haar geschrijf niet als een voortbrengsel van gemis van aanleg, als uit geene achtervolgende denkbeelden bestaande, als zonder oorspronkelijke denkbeelden, enz. beschouwen? want hoe kan een wezen als eene Vrouw, volgens haar gevoelen, iets voortbrengen, dat in de daad de tegenovergestelde hoedanigheden van den geest vordert?

Op bladz. 8 vinden wij deze raadgeving: Het is van zeer veel belang, dat het ontluikende Meisje, van hare vroegste kindsheid af, wete, hoe zeer zij door hare minderheid voor den Man zwichten moet. Behalve dat men reeds verkeerd handelt met het meisje van hare vroegste kindsheid dit in te prenten, zou hetzelve bovendien, wanneer men in alle gevallen dezen raad opvolgde, daardoor juist aan meerdere verleiding blootgesteld worden, daar zij, het geloof aan hare volstrekte minderheid den ruimen teugel vierende, door het mistrouwen harer krachten en harer eigene zelfstandigheid, voor de woeste hartstogten der mannen eerder gevaar loopt te zwichten.

Welk eene verkeerde raadgeving tevens is het voor Ouders en Opvoeders, het jonge meisje onbillijkheden en onregtvaardigheden te doen ondergaan, ten einde haar aan die van eenen Echtgenoot te gewennen (bladz. 39 en 62.) Rampzalige en ontoereikende toevlugt! Sluit die raad niet tevens het denkbeeld in, dat de Echtgenoot onbillijkheden en onregtvaardigheden omtrent de Vrouw in 't werk stelt of zal stellen? en wat is verfoeijelijker, dan onbillijk en onregtvaardig te handelen? Een Man, die de waarde zijner Vrouw op den regten prijs stelt, die den echten zin van dat woord volkomen gevoelt, kan en vermag zulks nooit. Neen, wij beklagen alsdan de Vrouw, die geen regtmatig zelfgevoel bezit, dat alle willekeurige onderdrukking verfoeit. De Vrouw kan, zeggen wij met den menschkundigen pockels, in eenige gevallen met haren blik en haar fijner levensgevoel verder reiken dan de zoo helder ziende Man, en dan treedt zij, als 't ware, als zijne leermeesteresse en wegwijster op. Haar egoismus is regt-

[p. 183]

vaardiger, bijaldien zij werkelijk helderer dan hij ziet. De Vrouwelijke eigenzinnigheid kan zelfs dikwijls pligt worden, wanneer de Man met zijn lomp egoismus wil doordringen, en misschien alleen door de standvastige tegenspraak der Vrouw gered kan worden.

Verlichte Moeders! zegt de Schrijfster op bladz. 58, beschrijf uwe Dogter eenen Echtgenoot als haren meester, en het huwelijk als het graf van hare vrijheid, als eenen staat van moeilijkheden, van lijden, van tegenstrijdige botzingen. Den afkeer van het huwelijk bevorderende, en zedelijkheid tevens verwoestende, is deze raad. Waarom het jonge meisje den man, die eenmaal haar vertrouwdste vriend worden moet, zoodanig af te schilderen, daar eene hieruit te ontstane vrees voor den Echtgenoot alle liefde eenmaal bij haar moet uitwisschen? Waarom den schoonsten band der scheppinge, de echtverbindtenis, met zulke afzigtelijke kleuren afgemaald? Hoe zal de Vrouw, haren tegenzin al eens overwinnende, haren Echtgenoot kunnen gelukkig maken, daar zij, het huwelijk zich dus voorgesteld ziende, deszelfs geluk niet gevoelen en waarderen kan?

Wij zouden schier twijfelen, of de hierop nu volgende onzedelijke magtspreuk uit de pen eener Vrouw heeft kunnen vloeijen. Vrees daarom niet, o Moeders! dat 'er van de zijde uwer Dogter jegens hem verwijdering zal ontstaan: de aantrekking, die de natuur tusschen de twee gestagten heeft gevestigd; de gewoonte om hare pligten te vervullen, en de overtuiging, dat haar met iederen Man, wie hij ook wezen mag, hetzelfde lot verbeidt, zijn genoegzaam, om haar sterk te hechten aan hem, dien zij hare hand zal waardig keuren. Wij gevoelen meer het diepvernederende, dat hierin voor de Vrouw gelegen is, dan wij kunnen uitdrukken. Hare liefde zou alsdan bloot instinct, hare getrouwheid geenszins besef van pligt, maar enkel gewoonte zijn? Verbeidt haar met iederen Man een en hetzelfde lot? Zal mannelijke braafheid alsdan niet voor persoonlijke en uiterlijke bekoorlijkheden moeten onderdoen; en zal het meisje juist dan niet gevaar loopen, wezenlijk eene ongelukkige verbindtenis aan te gaan? - Maar wat vragen wij! Immers heeft de Natuur de Vrouwen de noodige genie onthouden, om de Maatschappij door hare kennis voor te lichten (zie bl. 71); en is 't niet eene Vrouw, die schrijft?

Het best van alles heeft ons het fraai geteekend en gepoincreerd Titelplaatje bevallen, maar vooral de tegenoverstaande Dichtregelen des Vertalers op hetzelve; welk een en ander waarlijk ook in de zonderlingste en sterkste tegenstelling staat met den inhoud van het boekje. Wij willen onze Lezers op dit versje nog vergasten.

[p. 184]

 

Wat heilrijk oord, gehuld in zagt en smeltend licht,

 

Vertedert hier 't gevoel, betovert het gezigt....!

 

't Is 't oord, waar liefde en trouw vereenigd ademhalen,

 

En vrede en nijverheid de bron des heils doen straalen;

 

Waar een aanminnig kroost van tedre huwlijksmin

 

Het reinst genoegen schenkt aan 't edel huisgezin;

 

Waar huisselijke deugd maatschaplijk heil ontwikkelt,

 

En all' wat haar omringt tot deugd en vriendschap prikkelt,

 

Gelijk de stille beek, die kalm daar henen vloeit,

 

En bloem en plantgewas weldadiglijk besproeit.

 

 

 

Bekoorlijk tafereel van zoo veel zaligheden!

 

Gij vormt dit aardsche dal tot een verrukkend Eden;

 

Gij schetst den Echten-staat als 't wenschelijkst geluk;

 

Uw verw verzagt den grond van tegenspoed en druk.

 

 

 

All' wat een Echtgenoot zich als geluk kan denken,

 

Kan zijne Wederhelft in dubble maat hem schenken:

 

Haar kieschheid, tederheid, haar zagte en buigzame aart

 

Dwingt hem tot trouw en deugd, wen zij die zamen paart:

 

Zij doet het huisgezin in vrede en vriendschap blaken:

 

Zij, - zij alléén kan 't heil der maatschappij volmaken.

 

Van al het aardsch geluk, den sterveling vergund,

 

Is 't pronkstuk der natuur, - de vrouw, - Het middenpunt.