Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

De verwoesting van den twaalfden Januarij, voorgesteld als eene algemeene ramp, in eene Leerrede over 1 Cor. XII:26^a, door J. Tessedre L'Ange, Leeraar bij de Walsche Gemeente te Haarlem. Te Haarlem, bij J. Enschedé en Zonen. 1807. In gr. 8vo. 31 Bl.
Kerkelijke Redevoering over Luc. XIII:1-5. naar aanleiding van den verwoestenden ramp, welke de Stad Leijden getroffen heeft, enz. door F. van Teutem, Leeraar bij de Remonstrantsch-Gereformeerden te Utrecht. Te Utrecht, bij de Wed. J. van Terveen en Zoon. 1807. In gr. 8vo. 27 Bl.

De eerste dezer Leerredenen, vervaardigd op uitnoodiging van de Magistraat der Stad Haarlem, is door den Eerw. l'ange uitgesproken, ten einde zijne Gemeente tot liefdadigheid omtrent het ongelukkige Leijden op te wekken. De Hoogleeraar siegenbeek, wiens woning insgelijks grootendeels vernield werd, hield zich eenige dagen te Haarlem op bij den Eerw. l'ange, zijnen Zwager, ten wiens huize zijne Echtgenoote en Kind toevlugt genomen hadden. Hier vertaalde hij deze Leerrede, die door hem, als gevloeid uit de volheid van een gevoelig en deelnemend hart, met genoegen gelezen werd, en met welke te vertalen, op verzoek der Uitgeveren, die, gelijk den Druk der Fransche, zoo ook dien der Hollandsche, geheel ten voordeele van Leijden bestemden, hij begreep, dit edelmoedig oogmerk te moeten ondersteunen.

De woorden van den Ap. Paulus, zoo één lid lijdt, zoo lijden alle de leden mede, dienen den Eerw. l'ange tot tekst, bij de beschouwing van de Ramp, der Stad Leijden overgekomen, als gemeen aan het gansche Vaderland. Als zoodanig doen de Menschelijkheid, de Vaderlandsmin, en de Christelijke Liefde, dien rampspoed kennen. Treffend zijn de tafereelen, uit de gemelde oogpunten beschouwd, welke de Redenaar van deze zoo eeni-

[p. 105]

ge als ontzettende Gebeurtenis ophangt. Het tweede deel der Leerrede besteedt hij, niet ter regtvaardiging (dit toch zou beleedigend zijn voor verlichte en weldenkende Christenen) maar ter hartelijke aanprijzing van algemeene hulpbetooningen, algemeene pagingen tot herstel en edelmoedige opofferingen. Eindelijk de verbeelding vestigende op het aandoenlijk schouwspel van een gansch Volk, dat eene ongelukkige Stad te hulp snelt, voorspelt hij, uit kracht der Christelijke Liefde, die hem alles goeds doet gelooven en hopen, en op grond van het voorbeeld, door den Koning, Staatsdienaren, Raadslieden en Overheden gegeven, dat alle Ingezetenen, met geestdrift, tot verzachting van den rampspoed der ongelukkige Leijdenaren, milde offers, uit edele beginselen, zullen toewijden.

De tweede Leerrede, mede voortgevloeid uit een gevoelig en deelnemend hart, en opgesteld na het aanschouwen van de uitwerkselen der volstrekt onbeschrijfelijke verwoesting, is door den Eerw. van teutem uitgesproken, voornamelijk, ter voorkoming van verkeerde gevoelens nopens de Voorzienigheid, welke bij zoodanige gelegenheden bij velen ontstaan. Het gebeurde met de Galileers, en de verpletterden onder den Toren in Siloa, Luk. XIII:1-5 vermeld, geeft zijn Eerw., na behoorlijke toelichting dier woorden, aanleiding, om aan de begrippen zijner Toehoorderen eene gepaste rigting te geven. Hij houdt de leden zijner Gemeente wel te verlicht, om van hun te denken, dat zij de ongelukkige Leijdenaars als boven anderen strafwaardig zouden beschouwen - doch rekent het echter van belang, de les des Heilands in den tekst, en diens aanwijzing, diep in den geest en het hart te prenten, ten einde te minder door sombere gedachten, bijgeloovigheid, of woeste twijfelingen, van het spoor der Voorzienigheid te worden afgetrokken. - Rampen zijn door ons, kortzigtigen, niet te houden voor bijzondere straffen; - wij zien, dat hier in dit oefenschool lief en leed vermengd is, en dat ten dien opzigte eenerlei den goeden en boozen wedervaart, - en dat Jezus en zijne Apostelen ook hierin tot voorbeelden dienen. - Algemeene rampen, als zij buitengewoon hard aankomen, treffen doorgaans het sterkst; terwijl dagelijksche onheilen geen indruk maken; - in de laatste berusten wij gemakkelijk; bij de eerste ontstaat dikwijls

[p. 106]

twijfeling; waarom? - wij vergeten, dat wij, kortzigtigen, naar onze wijze van zien, de dingen schatten, en, hoe zwak, alles willen doorgronden. Dit geeft misrekening, en veelal verkeerde gevolgtrekking, die ongerijmde eischen voortbrengt, even alsof God gedurig wonderen zou moeten verrigten, om de vrije bedrijven der menschen, wanneer zij schadelijk worden, te stuiten. - Gods wegen zijn voor ons niet in alles te doorgronden; wij moeten hier in geloove, wij kunnen niet in aanschouwen wandelen; maar dit geloove geeft ook eenen zoo redelijken als genoegzamen grondslag tot kinderlijk vertrouwen, dat de Hemelsche Vader in alles het heil bedoelt zijner kinderen. - Aan deze zijde des grafs kunnen wij niet dieper indringen; de Eeuwigheid zal eerst opklaren, 't geen ons hier ontroert en verwart. - Intusschen weten wij, dat wij uit alles nut moeten trekken, en, gelijk uit het goede dankbaarheid, zoo uit het kwade voorzigtigheid en geregtigheid leeren. - Leijdens ramp is een spiegel van 's werelds ijdelheid; soortgelijke ongevallen kunnen ook ons overkomen, en die hier 't leerzaamst toepast, bereikt ook best van dezen kant de bedoeling der Voorzienigheid, zoo verr' wij dezelve kunnen nasporen. - Daarenboven is hierdoor ook weder gelegenheid geopend, om de edelste pligten van erkentenis en menschlievendheid te oefenen, waardoor ook ten dezen opzigte licht uit duisternis kan voortkomen. - Deze overdenkingen, doorvlochten met treffende herinneringen aan de deerniswaardige bijzonderheden van Leijdens ramp, worden met klaarheid en kracht ontwikkeld. Men kon in dezen geene wijsgeerige juistheid eischen; de koelheid van den Wijsgeer streed met het gevoel van den getroffen Menschenvriend; ook gedoogde de kortheid des tijds, waarin het opstel vervaardigd werd, niet, de meeste oplettendheid en beschaving aan hetzelve te besteden. Ook aan deze Leerrede, ten voordeele van de ongelukkigen te Leijden gedrukt, wenschen wij, nevens de eerste, een goed vertier, en tevens de bevordering van redelijk geloof en ongeveinsde Christelijke liefde.