Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 53]

Iets voor het Hart, op den weg naar de Eeuwigheid. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij G.S. Leeneman van der Kroe. 1805. In gr. 8vo. 742 Bl.

Indedaad nog al iets; althans letters genoeg! Maar wat nu het innerlijk gehalt betreft? - toch meer dan niets. Voor sommigen, verstandige brave Christenen, wel maar weinig, - voor anderen denkelijk vrij wat meer, en welligt dat dezen en genen, ook brave en vrome Christenen, hier vrij wat aangenaam voedsel vinden. Leer en pligt wordt hier niet vaneen gescheiden, en de Schrijver toont te weten, dat al wat men gelooft in het Christendom tot beöefening leiden moet. Wij zagen daarom dit zware Boekdeel wel gaarne in handen van vele gemoedelijke maar bevooroordeelde menschen, wier doorgaande lecture hen niet zelden nog verder doet afdwalen, terwijl hunne denkbeelden steil, zo als men 't noemt, en geheel on-euangelisch zijn. Den zodanigen kan dit Werk nuttig zijn. Maar anderen, wier godsdienstige kennis helderer en duidelijker is, wier denkbeelden aan de meerdere beschaving en verlichting van onze latere dagen geëvenredigd zijn, die het eenvoudige Apostolische werkdadige Christendom goed verstaan en daarin voedsel voor hun hart zoeken, zal het, ofschoon hunne leerstellige begrippen al niet veel van die des Schrijvers mogen verschillen, toch bij de lezing van dit Boek telkens bedroeven, dat hier de waarlijk goede wijn zo verwaterd is! In één woord, dit Werk komt, indien wij ons niet zeer bedriegen, uit de school der Hernhutters; en die nu maar eenigzins met den geest en toon van dat Christengenootschap bekend is, behoeft van ons geene nadere aanwijzing, wat hij hier al of niet verwachten kan. Hij voelt dan ook wel, wat des Schrijvers meening zij met zijne verklaring, dat hij geenszins iets systhematischs wilde ontwerpen; - ons was het Werk systhematisch genoeg; - hetgeen hij 'er bijvoegt, dat hij niet wilde onderrigten, en nog minder verscheidene stoffen breedvoerig ontwikkelen, laten wij gelden; voor ons bevat het dikke Boekdeel weinig leerzaams, en waarlijk wij klagen over de kortheid niet! Des Vertalers verontschuldiging wegens het

[p. 54]

stijve en gedrongene, het Hoogduitsche in de overzetting, en zijne taalfouten, om de(n) originele(n) zin niet te verlammen, is waarlijk niet overbodig; de man vreesde zeer, dat hij door beschaving reden geven zou om hem van vermetelheid te beschuldigen! Een aantal plaatsen hebben wij bij het doorbladeren aangestipt, die bijzonder onze opmerkzaamheid trokken; voor onze Lezers willen wij tot eenige weinige ons bepalen. De Schrijver denkt, 'er is tusschen de schepping en den val der menschen iets, misschien veel gebeurd, waarvan niets is opgeteekend, en geeft daar iets van op, het welk hij echter voor niets meer gehouden wil hebben dan zijne bespiegeling. Het komt hier op neder: de mensch was voortreflijker zelfs dan de engelen; dit maakte den nijd van den Duivel gaande, die hem daarom wilde verleiden. ‘De eerste pogingen nogtans mislukten hem, hier over misnoegt, trad hij voor God, het welk hem niettegenstaande zijn afval en zijne verstooting uit den Hemel somtijds geoorloofd was, en nog is, vermits hij de aanklager der gelovigen is. God hield hem nu zijne vergeefsche aanvallen op den mensch voor, en prees deszelfs standvastigheid. De duivel andwoordde ten naasten bij zoo, als in later tijden wegens den getrouwen Job, dat het geen kunst was getrouw te zijn, zoo lang men aan geen verbod was onderworpen, derhalven ook geen overtreding konde plaats hebben. God had slechts den mensch iets te verbieden; dan zoude Hij weldra zien hoe ver zijne getrouwheid ging. Deze uitdaging des duivels moest evenredig de geregtigheid Gods en de waardigheid des menschen beandwoord worden. Wat de vijand eischte kon hem ligt toegestaan worden; 'er was geen gevaar bij; de mensch had genoegzame kracht in zich getrouw te zijn en te blijven: het kwam alleen op zijnen hem bij zijne schepping gegevenen vrijën wil aan.’ enz.

§. 24. ‘Hij was reeds in 's moeders lichaam onze dadelijke Verzoener, als onze Verzoener werd hij geboren.’ - § 28. ‘De besnijdenis des Zoons Gods is verëerens en aanbiddenswaardig, daardoor trad hij als mensch en plaatsvervanger der menschen plegtig in het verbond met God, het welk hij ook onverbrekelijk houden moest en wilde, en hij deed het alle zijne menschelij-

[p. 55]

ke gedachten, woorden en handelingen waren volkomen daaraan beantwoordende. - Wanneer nu zijne geloovigen bij het onwankelbaarste voornemen, hare pligten tegen God in volle kracht willen vervullen, doch uit zwakheid daarin terug blijven, - zoo is het voor hen een overgewigtige en toereikende troost, dat de volmaakte en onbewegelijke, en tot aan het einde standhoudende getrouwheid van Christus, in het houden van het met God gesloten verbond, hen voor God toegerekend wordt.’ - § 75. ‘Straks na zijn kostelijk gebed, het heerlijkste onder allen, dat men ooit gehoord of gelezen heeft, verliet Hij de zaal des Nachtmaals, verliet Jerusalem, en betrad Gethsemane. - (Men bedenke den toestand zijns harten, op den weg daar heen!) - Dikwijls was Hij te voren op deze plaats geweest, vol van een bang voorgevoel, van dat geene wat Hem hier overkomen moest. Nu echter was het niet meer slechts voorgevoel; de marteling zelve trad binnen, die folterende marteling zijner ziele. - Ik ben niet in staat deze ellende te beschrijven, slechts dat wil ik mijn eigen hart gaarne voorhouden, wat toch eigentlijk zijne heilige ziel in dezen schrikvollen toestand bragt. - Ach, het was de last der gezamentlijke zonde aller zondaren, die van Adam afgeleefd hadden, toenmaals leefden, en nog leven zouden tot den jongsten dag. Schrikkelijke last! Deze had Hij als het Lam Gods gedragen, van zijne ontvangenis af. Nu moest Hij ze voor den troon der beledigde geregtigheid Gods brengen, en als borg der menschen 'er voor, zoo boeten, als of Hij zelf en alleen alle deze zonden had begaan; zoo moest Hij daar voor genoeg doen. - Het was de geheele toorn Gods, die alle zondaren, met alle hunne zonden verdiend hadden.’ - § 355. ‘Op geenen weg wordt zoo veel geweend, als op den weg naar de eeuwigheid, en geen wordt zoo dikwijls en zoo rijkelijk als het ware met tranen bevochtigd, als het smalle pad, dat ten leven leidt.’

Sommige uitdrukkingen klinken al heel zonderling; b.v. bl. 606. ‘Hoe is het mijn en dijn naar Christus zin te behandelen?’

Over het Gebed sprekende, had de Schrijver gezegd, dat Jesus Christus ook daarom gaarne de stem der zijnen hoort, omdat het hem gelegenheid geeft, den biddenden in het hart te antwoorden; hieromtrent geeft

[p. 56]

hij ons nog het volgend berigt: ‘Eeuwig zij Gods ontferming daar voor geprezen, dat Christus, tot wien wij met alles zoo geheel gewezen zijn, in alle slechts mogelijke betrekking, en in den volkomensten zin, onnavolgelijk is. Zoo is het ook met zijne stemme in der geloovigen harten. Men behoeft daarbij niet te vreezen van het spoor verleid te worden. De Duivel kan zich wel als een Engel des lichts vermommen, maar niet als Christus; neen, zoo waar als God leeft, nooit en in geen geval. Dat is hem voor altoos en eeuwig verboden, Hij mag alle overigen stemmen nabootsen kunnen: de stem van Jesus zekerlijk niet. Men noemt hem wel met recht een duizendkonstenaar, maar zoo ver reikt zijne konst toch niet. Christus stem, de stem des goeden herders in het harte zijner Hem volgende schapen is volstrekt onnabootselijk, en onderscheidt zich van alle andere stemmen, ook door het haar verzellende gevoel dermate, en zoo geheel, dat ze volstrekt niet miskend worden kan.’

‘Wie nog niet weet, wat dat zeggen wil, met den ontfermer in Geest en geloove vertrouwelijk om te gaan, dien is dit als eene vreemde taal. Wie hem echter als arts der zielen kent, en Hem aanhangt, die verstaat mij en bevestigt het, dat dit, wat ik zeg, geene dweeperij maar zalige regtzinnigheid is.’ enz.

Wij verstaan waarlijk den Schrijver hier niet, en verblijden ons zeer, dat hem de sleutelen des Hemelrijks niet zijn toevertrouwd!

Indien men dit Boek bij zijne dagelijksche huisaandacht gebruiken wil, heeft de Schrijver het ook daartoe ingerigt, door den inhoud in 366 kleine stukjens, nagenoeg van dezelfde grootte, af te deelen. Nu, hetgeen misschien een ander' stichten kon, zou voor ons, en hun, die gesticht worden als wij, tijdverkwisting kunnen zijn. Wij zouden een aantal andere Werken, bij voorb. van een' ewald, seiler, rosenmuller, zeer veel liever voor den Huisgodsdienst aanprijzen.