Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1807

[p. 49]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Geschiedenis der Menschheid naar den Bijbel, door H. Muntinghe. IVde Deel. Te Amsterdam, bij J. Allart. 1805. In gr. 8vo.

Met groot genoegen vervolgen wij de aankondiging van den voortgang van dit voortreffelijk Werk, waaraan de doorkundige, voor dezen arbeid regt berekende, Hoogleeraar muntinghe zoo veel vlijt blijft besteden, dat wij het onder de beste voortbrengselen van den tegenwoordigen tijd, tot handhaving van de waarde der Schriften des Ouden Verbonds, durven rangschikken.

'Er begint nu een geheel nieuw Tijdperk, van Moses tot op Jezus Christus. Het bevat verscheidene eeuwen, en vertoont ons de gesteldheid van het Israëlitische volk, zoo wel als van andere volkeren, door velerhande omwentelingen geduurig veranderd, waarom het zeer gepast in onderscheidene Afdeelingen gesplitst wordt, van welken de eerste gaat van Moses tot op Jozua, de tweede van Jozua tot p de Babylonische gevangenis, de derde van de Babylonische gevangenis tot op de geboorte van Jezus, de vierde eindelijk van daar tot aan de sloping van het Joodsche Gemeenebest. - De eerste wordt in dit Boekdeel alleen afgehandeld, in zes Hoofdstukken.

Het eerste benreft de geschiedenis van het verblijf der Israëliten in Egypte; hunnen toestand en betrekking tot andere volkeren; het oogmerk van God met hun; en de geschiedenis van Moses, in zoo verre dezelve op dat oogmerk betrekkelijk was. Hier komen zeer gewigtige aanmerkingen voor, zoo over 't karacter en de vorming van Moses, als over de nuttige strekking van 't verblijf der Israëliten in Egypte, om dit volk tot het ontvangen van een bijzonder godsdienstig onderwijs voor te bereiden. - Het tweede handelt over de geschiedenis der Israëliten, van de roeping van Moses

[p. 50]

tot op de Sinaïtische wetgeving. Deze wordt hier in 't waare licht geplaatst, de geest en het doel van de wet der tien geboden duidelijk aangewezen, en de geheele geschiedenis van den uittocht der Israëliten uit Egypte, en wel bijzonder ook de wonderen, daarbij voorgevallen, beknoptelijk opgehelderd. - In het derde wordt de staatkundige en zedelijke gesteldheid des Israëlitischen volks nader ontwikkeld, in gevolge de inrichting, door de Mosaische wetten gemaakt. Dit Hoofdstuk, 't welk het uitvoerigste en belangrijkste is, vertoont ons den waaren aart der geheele Mosaische Godsdienst- en Zeden-leer; beider overeenstemming, wat de hoofdzaak betreft, met die der Eerstvaderen, ook ten aanzien van de ingevoerde Godsdienstplechtigheden; en hetgeen eigendommelijk was aan de Mosaische inrichting. Daartoe wordt in 't bijzonder gebragt (1) de nadere ontwikkeling van de leer nopens God, (2) de bijzondere betrekking, welke God tot Israël aannam, als deszelfs eigenlijk gezegde Koning (de Godsregering), (3) en het op die betrekking gegronde stelsel der nieuwe godsdienstige en staatkundige orde van zaken, welke Moses, op Godlijken last, onder Israëls volk instelde. Hier wordt eerst onderzoek gedaan naar de bronnen, uit welken de Mosaische wetten afkomstig zijn; vervolgends derzelver waare aart, in zoo verre zij tot het Israëlitische volk, en deszelfs zedelijke en godsdienstige beschaving, betrekking hadden, opengelegd; en eindelijk nagespoord, welke betrekking deze Mosaische wetgeving had op de volmaaktere opvoeding van het menschdom door het Euangelie. Uit alles, dus onderling vergeleken zijnde, trekt de Schrijver dit besluit, dat de Mosaische wetgeving wel niet de buste is, welke 'er ooit aan een volk kan gegeven wooden; maar dat zij de beste was, welke aan de Israëlitischen dien tijde gegeven kon worden. - Nu volgt, in het vierde Hoofdstuk, eene vergelijking van de inrichtingen der wetgeving van Moses, met die, welke onder andere volkeren plaats gehad hebben, en die bijzonderlijk beroemd zijn, te weten van Lykurgus, Drako en Solon. - In het vijfde, eene korte beschouwing en toelichting van datgeen, uit de Israëlitische geschiedenis, hetwelk, van de wetgeving af tot aan den dood van Moses, op de geschiedenis der menschheid eenige betrekking heeft. Daartoe behoort het geduurig herhaald

[p. 51]

murmureren van dit volk tegen Jehova en Moses; de zwaare oproeren, hieruit meermalen ontstaan met de vreesselijkste gevolgen, die echter zoo weinig afschrikten, dat zij 'er telkens op nieuw toe vervielen; onderscheidene, door Gods bijzondere tusschenkomst mislukte, pogingen der Moabiten en Midianiten, om de Israëliten te vermeesteren, of althans te verzwakken; de geschiedenis van Bileam, enz. - In het zesde, een beknopt overzicht van het behandelde gedeelte der Israëlitische geschiedenis, naar de opgave van ongewijde Schrijvers, benevens eene zoo veel mogelijk naauwkeurige vergelijking van de beschaving der Israëliten met die van andere toen bekende volken, in 't bijzonder met die der Egyptenaren, Edomiten, Kananieten, ook der Grieken.

Men ziet uit deze korte opgave, hoe veel verscheidenheid van gewigtige onderwerpen de Hoogleeraar ook in dit Deel behandelt. Allerwege ontdekt men 's mans uitgestrekte belezenheid, en met hoe veel oordeel hij, van 't geen anderen hem voorgeärbeid hebben, zich weet te bedienen. Hij kiest doorgaans 't beste, bevestigt, 't geen anderen reeds gezien hadden, dikwijls met nieuwe, veelal welgegronde bewijzen, geeft niet zelden gepaste wenken tot nadere onderzoekingen, en verspreidt, in dit eene Boekdeel, over de grondvesting van den Joodschen staat, en daar uit voortgevloeide geheele volgende geschiedenis van dit nog altijd merkwaardige volk, veel meer licht, dan men uit honderd en meer anderen, ja ook uit de beste Schrijvers over dit onderwerp, kan verkrijgen. Een aantal geleerde Aanmerkingen, in waarde gelijk aan de voorgaande, is ook hier achteraan gevoegd.

Over sommige bijzonderheden zou men evenwel verschillend kunnen denken. Om iets te noemen, valt onze aandacht op 't geen de Hoogleeraar bl. 299-304 zeer waarschijnelijk stelt, ten aanzien van de inzichten, die ten minsten eenige nadenkende Israëliten omtrent de wijze der vervulling der beloften, reeds aan hunne voorvaderen, omtrent het heil door Jezus Christus aan te brengen, zoo men meent, gedaan, zouden gehad hebben. Verre van in te stemmen met die Typische uitleggers, die de oude Israëliten alles bepaaldlijk laten vooruitzien, neemt hij evenwel iets aan, waarvoor geen grond hoegenaamd is in de geschiedenis, en schijnt

[p. 52]

dit alleenlijk, bij gevolgtrekking, af te leiden uit eenige gezegden in de Schriften des Nieuwen Verbonds, die, bijaldien ze iets van die natuur bewijzen kunnen, dan ook vrijheid geven tot nadere bepalingen, die de Heer muntinghe, met 't hoogste recht, geenzins wil gemaakt hebben.