Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Brief van den heer L......, over de Bataafsche apotheek.

Leijden, den 2 Sept. 1806.

Mijn Heer en Vriend!

***Gij vraagt zeer ernstig mijn gevoelen omtrent de Pharm. Batava. - Ik heb de eer niet, een van de Heeren Opstellers bijzonder te kennen. Men mag echter als zeker vaststellen, dat de Souverein daartoe geene andere dan bekwame Mannen zal uitgekozen hebben; en dit was ook zeer noodzakelijk. Ik ken den Hoogleeraar driessen per renommé, en uit hetgeen hij geschreven heeft; en daaruit blijkt ten klaarste, dat hij een doorkundig Chemicus is, bezield met een waren lust ter voortplanting van alle takken der Scheikunde, en dus eere doet, in zijn vak, aan de Hoogeschole te Groningen; en die alleen, zoo als ik heb vernomen, de scheikundige bereidingen heeft op zich genomen.

[p. 499]

Gij weet, dat ik, in mijne jeugd, eenige jaren bij een zeer bekwaam Apotheker heb gewoond, doch dat metier, tegen mijn wil, heb moeten verlaten. Ik heb dus nog altoos achting voor een kundig Apotheker; en dit is ook de reden, waarom ik onzen Vriend S... nog dikwijls een bezoek geve in zijn Laboratorium.

Maar, mijn Vriend! het verwondert mij, dat men niet een of twee kundige Apothekers mede in de Commissie heeft gesteld: deze hadden immers, uit hoofde van dagelijksche ondervinding, veel theoretisch en practicaal licht kunnen verspreiden omtrent vele operatien, als waarbij dikwijls verschijnselen ontstaan, welke een ander, in die dagelijksche practijk niet zeer ervaren, ligtelijk over het hoofd kan zien, enz. Het zal ook, mijn Vriend! zoo ik geloove, zeer bezwaarlijk vallen, om oude Apothekers, der vorige practijk en bereidingen gewoon, de nieuwe te doen aannemen, bijaldien zij niet door studie, leeslust, en kennis van talen, hebben kunnen nagaan, welk eene verandering 'er, sedert eenige jaren, is voorgevallen in de Pharmaceutische Scheikunde: en hoe weinige zoodanige vindt men, voornamelijk in kleine Steden! Zij zullen derhalve genoodzaakt zijn, hunne Chemicalia te ontbieden van een Chemist of Laborant, omdat zij zelf geen kans zien om ze te bereiden. - Dit is het nog niet al, mijn Vriend! Velen, zeer velen, in groote Steden, zoo als bij voorbeeld te Amsterdam, wonende, ofschoon met de noodige kennis en lust voorzien, zullen ook die toevlugt moeten zoeken. Dit schijnt u misschien paradox. Zij hebben veelal gebrek aan een Locaal ter oprigting van een geschikt Laboratorium voor hunne bewerkingen. - Anderen, reeds lang Apothekers zijnde geweest, bezitten de noodige kennis noch handgrepen, om met een Pneumatischen toestel van woulfe te kunnen werken. - Vele anderen, en het doet mij leed, moet ik vrijmoedig zeggen, hebben volstrekt geen lust, en, zoo zij voorgeven, geen tijd, om zelf de Chemicalia te kunnen bereiden: hunne practijk als Medici, vermaaknemingen, enz. trekken hun af, en zij moeten alles aan een knecht of Provisor overlaten; en deze, begrijpt gij, heeft in eene drukke Apotheek volstrekt geen tijd over van het gedurig recepteren.

Verwonder u niet, Vriend! dat men alle Chemicalia kan koopen: men heeft mij onderrigt niet alleen, maar

[p. 500]

zelfs Prijscouranten laten zien, waarin genoegzaam, zelfs de eenvoudigste bereidingen, te koop wierden aangeboden; extracten, poeders, electuaria enz.; en ofschoon men nu wel de deugd der Chemicalia, door reagentia, kan ontdekken, kan men dit niet, in alles, omtrent zoogenaamde galenica.

Uit de veelvuldige bezoeken bij mijnen Vriend S... in zijn Laboratorium zie ik duidelijk, dat 'er veel kunde en handigheid wordt vereischt om thans een bekwaam Chemicus te kunnen zijn, en hoe spoedig eene operatie kan mislukken. Kan men nu wel, in dezen tijd, die kunde bij alle Apothekers verwachten? En hoe zal het gaan in kleine Steden, waar de Apothekers naauwelijks het brood kunnen verdienen, en waaromtrent te lande, vele Chirurgijns wonen, die zich met de practijk bemoeijen en zelf de medicamenten bereiden? Verre de meesten van die Apothekers verstaan, buiten hunne moedertaal, geene andere; koopen hunne Chemicalia, en eenige andere bereidingen, van de Chemisten of Drogisten: - geen wonder: zij hebben van jongs af geene de minste gelegenheid gehad om zich in de Chemie te kunnen oefenen, en moeten dus elders ter markt gaan. Zal men deze lieden boeten? Dit gaat niet aan, mijn Vriend! - ultra posse nemo obligatur. Zelf onkundig zijnde, kunnen zij ook hunne knechts niet onderwijzen; en wat zal dan van dezen worden? - Het strekt mij echter tot een bijzonder genoegen, mijn Vriend! te mogen hooren, dat sommige Jongelingen zich met ijver toeleggen om zich meerder in de Chemie te volmaken en de nieuwe Theorie magtig te worden. Wij zullen dan eindelijk geen gebiek hebben aan bekwame Apothekers: en dan zal het zeer noodig zijn, dat men dezen, boven broddelaars, de hand boven het hoofd houde, om den lust niet uit te dooven. Gaarne wenschte ik, dat alle Hoogleeraaren op onze Hoogescholen in dit stuk zoo ijverig waren, als ik, tot mijne blijdschap, van meer dan één' gehoord heb, dat de Hoogleeraar driessen is. Dan zouden wij ook eens, in deze konst, het hoofd met flerheid kunnen opsteken, en voor Fransche noch Hoogduitsche Apothekers behoeven onder te doen. Faxit Deus!

Het is dus, dit en nog meer ingezien zijnde, zeer noodzakelijk, dat 'er Chemisten zijn, die welbereide Chemicalia aan zoodanige Apothekers verkoopen. Het

[p. 501]

is ook teffens zeer noodzakelijk, dat, op hoog gezag, hunne Laboratoria dikwijls nagezien worden, en dat zij vooral aan boeten onderhevig zijn. 'Er zijn zekerlijk vele kundige Chemisten, die hun geweten, om winst, niet zullen doen zwijgen; en hier onder tel ik onze kennis A... Men moest ook aan alle deze kundige Chemisten een openlijk certificaat of diploma van bekwaamheid geven; dit zou anderen aansporen. Ik weet hoe jammerlijk het in mijnen tijd met zoodanige Chemisten gesteld was, en hoe schandelijk zij sommige Chemicalia vervalschten; Krijt b.v. voor Antimon. diaphor. ablutum; Raap-olie met een weinig Ol. succini voor echte Ol. succini, enz.

Het zal, geloove ik, vele Apothekers vrij kostbaar vallen, alle de Chemicalia enz. volgens de Bataafsche Apotheek in voorraad te moeten hebben; en echter te moeten zien, dat sommige Medici vrij gereed zijn, om, zelfs bij vermogende patienten, huismiddeltjes aan te raden: bij behoeftigen kan en moet dit wel eens gebeuren. Ware het nu niet beter, dat zij een Recept afgaven, om zoo den Apotheker te soulageren, en hem wat meerder practijk te bezorgen, en dus ook meerderen lust tot zijn werk te doen krijgen? - Ik geve dit aan hun eigen oordeel over, om, met den geest der onderscheidinge, de billijkheid daarvan te overwegen.

Maar, mijn Vriend! wat nut zullen toch de Fransche gewigten van Grammen enz. in onze Apotheken doen? Zij zijn voor velen onverstaanbaar: voor een zeer kundig Chemicus, en die de inrigting in Frankrijk kent, kunnen zij ter opheldering dienen. De Hygrometra zullen ook bij dezen en genen wel eens onhandig gebruikt worden. Het heeft mij altoos verwonderd, dat onze kleine Apothekers-gewigten, die genoegzaam alle in Duitschland gemaakt worden, nimmer op hoog gezag geijkt zijn. Dit ware des te noodzakelijker geweest, omdat ik, meer dan eens, ondervonden hebbe, dat zij niet overeenkwamen in de vergelijkende zwaarte; de eene once was wel eens 10 tot 15 greinen zwaarder dan de andere. Hierin diende noodzakelijk voorziening te geschieden; en dit kon zeer gemakkelijk plaats grijpen, als men het den Souverein maar onder het oog bragt.

Ik bezocht onlangs mijn' Vriend S... in zijn Laboratorium, en zag dat hij bezig was een rood poeder in een aarden kom met water te koken. Op mijne vraag, welk

[p. 502]

poeder dit ware, zeide hij, roode praecipitaat. Ik zag in de voorhanden liggende Pharm. Batava, en toonde hem aan dat hij gezondigd had. ‘Ik neem die zonde op mij,’ was het antwoord; ‘ik bespaar dus moeite en glas. Het rood praecipitaat, ofschoon geen inwendig geneesmiddel, maar alleen dienstig in Oogzalven, moet van het aanhangend scherp zuur, door koking in water, bevrijd worden (dit zuur zou in teedere oogen ook nadeelig kunnen zijn); dit nu doe ik, en wel zoo lang tot dat het water geene teekenen van zuur geest. De Hoogleeraar driessen heeft immers in eene Dissertatie gezegd, dat hij bevonden had, dat de in onze Fabrieken bereide praecipitaat zuiver ware; en daarom gebruik ik maar deze. De vraag is nu, of de van al het zuur bevrijde praecipitaat denzelfden dienst zal doen in het verdrijven van het Ongedierte, waartoe het zeer veel gebruikt wordt?’ - Ik zweeg.

Zie daar, Vriend! uwe vraag vrijmoedig beiintwoord: handel 'er mede naar uw welgevallen.