Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

[p. 145]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Overdenkingen bij de Lijdensgeschiedenis des Heilands, ter bevordering van Christelijke Levenswijsheid: door G.I. Petsche, Vroegprediker in de St. Pieterskerk te Freyberg. Te Leijden en Amsterdam, bij A. en J. Honkoop en W. van Vliet, In gr. 8vo. 242 Bl.

't Ontbreekt niet aan uitleggingen van de gewigtigste aller geschiedenissen, die van het Lijden des Heilands. Dit werkjen van den Eerw. petsche onderscheidt zich van de meesten derzelven, door deszelfs aanleg en doel. Eene doorloopende, eigenlijk gezegde verklaring dezer geschiedenis, of wel zulk eene voordracht van dezelve, welke de gronden, aanleidingen en betrekkingen der gebeurtenissen ontwikkelt, het duistere opheldert, en den geheelen zamenhang, van al wat 'er toe behoort, in 't waare licht plaatst, moet men hier niet verwachten. Men vindt daarvan wel iets, of ten minsten hiertoe wel eenige wenken; doch het was den Schrijver, naar zijn oogmerk, genoeg, eenige enkele stukken uit dit leerrijk geheel uit te kippen, en die van zulken kant te doen voorkomen, dat de Christelijke levenswijsheid 'er het meest door bevorderd wordt. De titel des boeks ontdekt genoeg dit hoofddoel van deze godsdienstige Overdenkingen, en het gezichtspunt, waaruit hetzelve deswegens beschouwd en beöordeeld dient te worden.

Het bevat tweederlei soort van Overdenkingen. In het eene gedeelte derzelven, heest de Schrijver zich voorgesteld, den Lezer op het edele en verhevene in 's Heilands gedrag, geduurende zijn laatste lijden, opmerkzaam te maken, daardoor den eerbied, welken wij dezen grootmoedigen Lijder en Weldoener verschuldigd zijn, te versterken, en deszelfs zoo leerrijk voorbeeld ter navolging te ontwikkelen. Het andere bepaalt zich tot de bijpersonen in deze geschiedenis, die, door hun gedrag, overvloedige stoffe tot nadenken aanbie-

[p. 146]

den, en wier voorbeeld ook voor ons tot leering en waarschouwing kan dienen. Het een en ander heeft een gelijkmatig doel; het is geschikt, om levenswijsheid, dat is, een zoodanig gedrag, als onze plicht vordert, in de menigvuldige betrekkingen en omstandigheden dezes levens, waarin wij zijn of komen kunnen, te bevorderen. Indien iemand, bij de geschiedenis van 's Heilands lijden, meer zijne zinlijkheid en verbeelding, dan zijn-verstand, wil bezig houden, en het stichting noemt, wanneer, door een zinlijk voorstel van 's Heilands smerten, in hem een sterk gevoel verwekt wordt, of iemands aandacht met overdenkingen van het geheimvolle en wonderbare dezer geschiedenis moet onderhouden worden, zoo een zal in de daad, bij het lezen van dit geschrist, zijne rekening niet vinden. De Schrijver komt 'er wel voor uit, dat hij de verwerving van vergeving der zonden voor het voornaamste doel van het lijden en sterven van Jesus houdt, maar vergenoegt zich, daaromtrent eenmaal opzetlijk zijne gedachten geuit te hebben, en dan legt hij zich vervolgends alleen toe, om uit het gebeurde lessen van wijsheid, tot regeling van ieders gedrag voor God en menschen, op te zamelen: waarin hij ook, over 't geheel, voortreffelijk geslaagd is.

De Overdenkingen van het eerstgenoemde soort gaan over de navolgende onderwerpen: Hoe vieren wij de aan de gedachtenis van onzes Heilands lijden gewijde dagen, op de betamelijkste wijze? - Over de gelatenheid en onderwerping van den Heere Jesus, bij zijn lijden. - Over des Heilands tederhartigheid jegens zijne geliefde vrienden, geduurende zijn lijden. - Over het edel gedrag van den Heiland jegens zijne vijanden, geduurende zijn lijden. - Over het voorbeeldig gedrag van den Heere Jesus voor het gericht. - Over de zielerust des Heilands in den dood. - Over des Heilands begravenis. - Die van het tweede betreffen Het verraad van Judas Iskarioth. - De wanhoop van den Verrader. - Het gedrag van Petrus voor en bij de gevangenneming des Heilands. - Den val van Petrus. - Het gedrag der vijanden en beschuldigers van den Heiland. - Het gedrag van Pilatus. - De beide kwaaddoeners, die met den Heiland gekruist zijn.

Over alle deze stoffen worden, tot het voorgestelde einde, meestal gepaste en gewigtige aanmerkingen gemaakt, met de krachtige uitdrukking van warm Gods-

[p. 147]

dienstgevoel. De heerschende toon vooronderstelt een weinig meer kennis, oefening en beschaving, dan men in eene gemengde vergadering kan verwachten, en vervalt zomtijds wel wat in het zoogenaamde declamatorische. In de Overdenkingen van het tweede soort ontmoet men nog meer, dan in die van het eerste, nieuwe gezichtspunten, rijke gedachten, en bij uitnemendheid bruikbare voorschriften. Wij wenschen aan dit nuttig boek vele lezers. Leeraars van den Godsdienst kunnen 'er veel goede stoffe, om verder bewerkt te worden, voor hunne Kerkelijke Redevoeringen, in vinden.